ریچارد بنت، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که آنان شاهد بحران حقوق بشری فاحش در این کشور هستند. آقای بنت روز (جمعه، ۲۷ سرطان) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که اخراج گسترده افغانستانی‌ها، از جمله پناه‌جویان، از ایران و پاکستان تعجب‌آور است. او افزوده است که تهدیدهای واقعی برای اخراج افغانستانی از کشورهای دیگر نیز وجود دارد. گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر تاکید کرده است که دولت‌هایی که مسوولیت‌های اخلاقی و قانونی خود را فراموش کرده‌اند، باید مسیر خود را تغییر دهند. در همین حال، کارشناسان سازمان ملل اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران و پاکستان را محکوم کرده و خواهان توقف فوری این روند شده‌اند. کارشناسان سازمان ملل متحد تاکید کرده است که از آغاز سال جاری میلادی، بیش از ۱.۹ میلیون افغانستانی از ایران و پاکستان اخراج شده‌اند. اخراج مهاجران افغانستانی، واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی را به دنبال داشته است. طبق گزارش‌ها، دولت ایران در روزهای اخیر، هزاران مهاجر فاقد مدارک قانونی را اخراج کرده و آنان را بدون هیچ‌گونه حمایتی در مرزها رها می‌کند.

رسانه‌های ترکی درتازه‎‌ترین مورد گزارش داده است که یک زن ۲۹ ساله اهل افغانستان در خانه‌اش در شهر اسکی‌شهیر ترکیه با ضربات چاقو کشته شده است. در گزارش‌ها آمده است که پولیس فردی را که گفته می‌شود شریک زندگی سابق او است، در پیوند با این رویداد در ساکاریا شناسایی و بازداشت کرده است. رسانه‌های ترکیه هویت این زن اهل افغانستان را «شبانه س.» اعلام کرده‌اند. در گزارش آمده است که او مادر چهار کودک بوده که یکی از آن‌ها معلولیت نیز داشته است. به گزارش رسانه‌ها، این رویداد (شب چهارشنبه، ۲۵ سرطان) در منطقه تپه‌باشی شهر اسکی‌شهیر رخ داده است. گزارش شده است که شبانه س. حدود یک سال پیش از همسر ‌خود جدا شده بود و همراه با پسر معلولش زندگی می‌کرد. طبق گزارش‌ها، سه فرزند دیگرش نزد پدرشان اقامت داشتند. پس از وقوع این رویداد، مقامات هر چهار کودک را تحت حمایت حکومت قرار دادند. روند بازجویی عامل قتل آغاز شده و همچنان ادامه دارد. تا اکنون مقامات حکومت سرپرست در کابل و ترکیه در مورد این قتل چیزی نگفته‌اند. قابل ذکر است که در این اواخر قتل شهروندان افغانستان در کشورهای مختلف، به ویژه در ایران و پاکستان افزایش یافته است. همچنان شهروندان افغانستان در این کشورها با اخراج اجباری گسترده مواجه هستند.

رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان، با ابراز نگرانی از وضعیت آموزشی و سطح سواد در کشور، می‌گوید که این کشور یکی از بالاترین نرخ‌های بی‌سوادی در جهان را دارد که ۵۰ درصد مردان و ۸۰ درصد زنان در این کشور بی‌سواد هستند. خانم اوتونبایوا این اظهارات را روز (دوشنبه، ۲۳ سرطان) طی سخنرانی‌اش در «جشنواره کتاب کابل» مطرح کرده و گفته است که تنها ۵۰ درصد مردان و ۲۰ درصد از زنان افغانستان توانایی خواندن و نوشتن را دارند. نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد، محروم‌سازی دختران از تحصیل را مانع جدی در برابر توسعه و خودکفایی خوانده و خواهان حمایت سرمایه‌گذاران از بخش سوادآموزی در افغانستان شده است. بر اساس تعریف جدید یونسکو، خواندن و نوشتن دیگر به‌تنهایی نشان‌دهنده باسوادی نیست. به گفته یونسکو، باسواد کسی است که بتواند از دانش و مهارت‌های خود برای ایجاد تغییر معنادار در زندگی شخصی و مشارکت فعال در جامعه استفاده کند. این تعریف فراتر از توانایی سنتی خواندن و نوشتن است و شامل مهارت‌هایی مانند شناخت، درک، تفسیر، خلق، برقراری ارتباط و محاسبه در زمینه‌های مختلف می‌شود. با این حال، در افغانستان حتی بخش قابل ملاحظه جمعیت قادر به خواندن و نوشتن نیست. این در حالی است که پس از بازگشت حکومت سرپرست به قدرت، دختران بالاتر از صنف ششم اجازه رفتن به مکتب ندارند و دانشگاه‌ها نیز به روی این قشر جامعه بسته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

مرکز حقوق بشر افغانستان درتازه‌ترین مورد، اخراج دسته‌جمعی مهاجران افغانستان از ایران را نقض حقوق بشر و کرامت انسانی مهاجرین عنوان و بدرفتاری علیه مهاجرین اخراج شده را محکوم کرده است. این مرکز با نشر اعلامیه‌ای گفته است که ایران با اخراج‌ دسته‌جمعی مهاجرین به افغانستان، جان، آزادی و امنیت آن‌ها را در معرض خطر و شکنجه قرار می‌دهد و جمهوری اسلامی باید مفاد کنوانسیون ۱۹۵۱ در مورد وضعیت پناهندگان و کنوانسیون منع شکنجه را در قبال مهاجران افغانستانی رعایت کند. در اعلامیه آمده است که بر اساس این کنوانسیون‌ها، «هیچ کشوری حق ندارد، پناهجو یا مهاجری را به جایی بازگرداند که جان، آزادی یا امنیت او در آن‌جا با خطر و یا شکنجه روبرو» شود. همچنین مرکز حقوق بشر با استناد بر آمار یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل، تاکید کرده است که تا اکنون بیش از پنج‌هزار کودک بی‌سرپرست و جدا از والدین در میان اخراج‌شدگان هستند. در اعلامیه آمده است: «کودک بدون حکم قضایی و بدون در نظر گرفتن منافع علیای کودک از والدین‌اش جدا نشود و جداسازی کودک از خانواده، نقض صریح ماده ۹ کنوانسیون حقوق کودک می‌باشد.» مرکز حقوق بشر افغانستان از ایران خواستار توقف روند اخراج مهاجرین دارای مدارک قانونی شده است. این مرکز افزوده است که دولت ایران براساس میثاق بین‌المللی مدنی سیاسی، باید حق رسیدگی فردی پیش از اخراج را به مهاجرین افغانستانی تضمین کند که براساس آن افراد در معرض اخراج، حق اعتراض و اقامه دعوی به مراجع با صلاحیت قضایی را داشته باشند. همچنین این مرکز در اعلامیه از نهادهای حقوق بشری خواسته است تا با فراهم آوری دسترسی مهاجرین به خدمات حقوقی، مشاوره و شکایت، زمینه دادخواهی و دفاع از حقوق آنان را فراهم کنند. این مرکز تاکید می‌کند که نهادهای مربوط به سازمان ملل، برنامه حمایت از مهاجرین را به دور از دخالت حکومت سرپرست برنامه ریزی کنند. اخراج مهاجران افغانستانی، واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی را به دنبال داشته است. طبق گزارش‌ها، دولت ایران در روزهای اخیر، هزاران مهاجر فاقد مدارک قانونی را اخراج کرده و آنان را بدون هیچ‌گونه حمایتی در مرزها رها می‌کند.

برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد اعلام کرده که حکومت سرپرست محدودیت‌ها بر کار زنان در بیرون از منزل را افزایش داده و اکنون تنها هفت درصد از زنان در بیرون از خانه کار می‌کنند. این نهاد روز (یک‌شنبه، ۲۲ سرطان) با نشر گزارشی هشدار داده که نابرابری اقتصادی، پیامدهای جدی برای آینده‌ی افغانستان خواهد داشت و در حالی ‌که ۸۴ درصد از مردان در فعالیت‌های بیرون از منزل مشارکت دارند. بر اساس گزارش وابستگی زنان به کارهای موقتی و بدون درآمد ثابت در ۲۰۲۴ میلادی افزایش چشم‌گیری یافته و از ۳۷ درصد در سال گذشته به ۵۷ درصد رسیده است. در ادامه آمده است که همزمان، دسترسی زنان به خدمات بهداشتی و مسکن نیز به‌طور چشم‌گیری کاهش یافته است. همچنین برنامه‏ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد در بخشی از گزارشش هشدار داده که کنارگذاشتن زنان از اقتصاد رسمی ممکن است در سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۶ میلادی، بالغ بر ۹۲۰ میلیون دالر زیان اقتصادی به افغانستان وارد کند. این نهاد، با اشاره به وضعیت کاری و بحران اقتصادی در افغانستان گفته است که از ۲۰۲۱ تا اکنون برای ۲۵ میلیون نفر در افغانستان در بخش‌های مختلف امدادرسانی کرده است. این سازمان افزوده که تمرکز ویژه‌اش در پشتیبانی و امدادرسانی بر زنان و دختران بوده است. در گزارش سازمان ملل آمده که برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل از ۲۰۲۱ میلادی تا اکنون توانسته‌ نزدیک به ۸۰ هزار کسب‌وکار رسمی و غیررسمی را تحت پوشش قرار دهند که ۹۷ درصد آن‌ها را زنان اداره می‌کنند. این حمایت‌ها به ایجاد بیش از ۴۰۰ هزار شغل و بهبود زندگی ۲.۷ میلیون نفر کمک کرده است. برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل تأکید کرده که مدل کاری «برای زنان، به‌دست زنان، از طریق زنان» باعث شده بیش از ۸ میلیون زن افغانستانی به گونه‌ی مستقیم از برنامه‌های این نهاد بهره‌مند شوند.

زهرا بهروز، معاون امور زنان و خانواده رییس‌ جمهور ایران درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که احساس برادری و خواهری با مردم افغانستان همچنان پابرجا است، اما میزبانی از شهروندان افغانستانی تمام شده است. خانم بهروز این اظهارات را روز (شنبه، ۲۱ سرطان) در جریان دیدار از مرز دوغارون در ولایت خراسان رضوی مطرح کرده و گفته است که جمهوری اسلامی نمی‌تواند مهاجران فاقد مدارک اقامتی را بپذیرد. وی در ادامه تاکید کرده است: «شرایطی پیش آمده که دیگر امکان ادامه میزبانی از مهاجران غیرمجاز در ایران فراهم نیست.» او افزوده است که نیروهای نظامی، مرزبانی، فرمانداری، شهرداری و سایر نهادهای ولایتی با تمام توان در حال اخراج شهروندان افغانستان فاقد مدارک اقامتی‌اند. زهرا بهروز خاطرنشان کرده که اخراج مهاجران افغانستانی در روزهای اخیر افزایش یافته است. این در حالی است که کمیساری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهند‌گان هشدار داده که تا پایان سال، سه میلیون مهاجر افغانستانی از ایران و پاکستان به کشور باز می‌گردند؛ روندی که بحران انسانی را تشدید می‌کند. براساس آمار سازمان ملل، تنها از مسیر مرز اسلام‌قلعه، روزانه بیش از ۳۰ هزار نفر وارد افغانستان می‌شوند. کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان گفته است که در واکنش به این وضعیت، اقداماتی اضطراری برای تامین آب، خدمات بهداشتی، تغذیه و واکسیناسیون برای هزاران نفر در روز آغاز شده است. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تاکید کرده است که این روند، بدون برنامه‌ریزی و آماده‌گی کافی، می‌تواند وضعیت آسیب‌پذیر هزاران خانواده اهل افغانستان را بیشتر از پیش بحرانی کند و خواستار کمک‌های فوری بشردوستانه شده است. سازمان ملل متحد و نهادهای بین‌المللی خواستار کمک‌های مالی فوری برای رسیدگی به مهاجران و جوامع میزبان آنان شده است. قابل ذکر است که پس از جنگ ایران و اسرائيل، جمهوری اسلامی روند اخراج گسترده مهاجران افغانستانی را روی دست گرفته است. تهران می‌گوید که تنها مهاجران افغان بدون مدرک را اخراج می‌کند اما مهاجران گزارش می‌دهند که پولیس مدارک آن‌ها از جمله ویزا و پاسپورت‌شان را پاره کرده و با وجود اسناد قانونی آن‌ها را اخراج کرده‌اند.

نمایندگی اتحادیه اروپا در افغانستان همزمان با فرا رسیدن ۱۱ جولای، روز جهانی جمعیت، بر اهمیت آموزش فراگیر در افغانستان تاکید کرده و می‌گوید که باور دارد آموزش فراگیر پایه اصلی آینده افغانستان را تشکیل می‌دهد. اتحادیه اروپا با نشر اعلامیه‎‌ای در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که در کنار مردم افغانستان ایستاده و بر تعهد پایدار و قوی خود برای حمایت از رفاه افغان‌ها، رسیدگی به نیازهای اساسی، بهبود معیشت و کار برای ساختن آینده‌ای تاب‌آور و پایدار برای همه تاکید می‌کند. در اعلامیه آمده است که اتحادیه اروپا در کنار شرکای خود خدمات بهداشتی نظیر مراقبت‌های مادر، نوزاد و کودک، صحت روانی، تغذیه، آب و بهداشت و کنترول بیماری‌ها را به مردم افغانستان ارائه می‌کند. نمایندگی اتحادیه اروپا تاکید کرده است که با بازسازی مکاتب و فراهم کردن غذای روزانه برای دانش‌آموزان، از فرصت‌های آموزشی و مسلکی برای همه افغان‌ها حمایت می‌کند. همچنین هیأت اتحادیه اروپا در افغانستان می‌گویند که از بی‌جاشدگان و مهاجران بازگشته در بخش‌های آموزش، حفاظت، ایجاد مقاومت اقتصادی، ایجاد فرصت‌های کاری و حمایت‌های حیاتی دیگر از آن‌ها پشتیبانی می‌کند. این اتحادیه گفت که سرمایه‌گذاری روی معیشت و تاب‌آوری اقتصادی برای آینده افغانستان حیاتی است. در اعلامیه با اشاره به این‌که افغانستان یک کشور زراعت‌محور است، اما خشک‌سالی و بحران اقلیمی چالش‌های بزرگی را ایجاد کرده، بر حمایت از دهقانان و جوامع روستایی تاکید شده است.

عرفات جمال، نماینده‌ی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان می‌گوید که ‏بازگشت‌کنندگان، به‌ویژه زنان و دختران، پس از بازگشت به افغانستان با یک تغییر تکان‌دهنده ‏روبرو می‌شوند.‏ آقای جمال گفته است که زنان و دختران در کشورهای میزبان‌شان، از خودمختاری نسبی ‏برخوردار بودند، در افغانستان با محدودیت‌های شدید حکومت سرپرست مواجه می‌شوند، اما آنچه اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند این واقعیت است که بسیاری از ‏بازگشت‌کنندگان، به‌ویژه زنان و کودکان به کشوری برمی‌گردند که به سختی آن را ‏می‌شناسند.‏ وی تاکید کرده است: «آنان از افغانستان هستند، اما اهل افغانستان نیستند. اغلب در خارج از کشور با تحصیلات بهتر و هنجارهای فرهنگی ‏متفاوت متولد شده‌اند. دیدگاه آنان با افغانستان امروزی متفاوت و اغلب در تضاد است.» او تصریح کرد که موج آشفته‌ی بازگشت مهاجران از ایران و پاکستان، ‏ظرفیت شکننده‌ی افغانستان را تحت فشار قرار داده و ثبات منطقه‌ای را ‏تهدید می‌کند.‏ طبق گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، بیش از ۱.۶ میلیون شهروند افغانستان تنها در سال ‌‏۲۰۲۴ از هر دو کشور همسایه بازگشته‌اند؛ رقمی که از پیش‌بینی‌های قبلی برای کل سال ‏پیشی گرفته است.‏ نماینده‌ی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان گفته است که در حال حاضر شمار بازگشت‌کنندگان روزانه به حدود ۵۰ هزار نفر افزایش یافته است که بسیاری ‏از آنان پس از سفرهای دشوار، سردرگم و خسته هستند.‏ این مقام سازمان ملل افزوده است: «بسیاری از این بازگشت‌کنندگان به‌طور ناگهانی از خانه‌های خود آواره ‏شده‌اند و سفرهای دشوار، طاقت‌فرسا و تحقیرآمیزی را پشت سر گذاشته‌اند. آنان خسته، ‏سردرگم، مورد ظلم و ستم و اغلب ناامید به مقصد می‌رسند و در گرمای اغلب ۴۰ درجه ‏سانتی‌گراد (۱۰۴ درجه فارنهایت) در یک مرکز شلوغ پراکنده می‌شوند.»‏ او خواستار آرامش و همکاری برای فراهم کردن مسیری آبرومندانه برای میلیون‌ها شهروند آواره‌ی ‏افغانستان است‎.‎ این در حالی است که نهادهای کمک‌رسان با کمبود بودجه مواجه‌ اند.‏

مقام‌های محلی حکومت سرپرست در ‏ولایت ارزگان می‌گویند که ‏یک مرد در ولسوالی ‏چهارچینو، دخترش را همراه با یک ‏مرد به اتهام «روابط ‏نامشروع» به قتل رسانده ‏است.‏ بلال ارزگانی، سخنگوی ‏فرماندهی پولیس ارزگان گفته است که این ‏رویداد صبح امروز (جمعه، ‌‏۲۰ سرطان) در منطقه ‌‏«ساخر» از مربوطات ولسوالی چهارچینو ‏رخ داده است.‏ وی تاکید کرده است که نیروهای ‏حکومتی به محل رسیده و افراد ‏دخیل در این حادثه را ‏بازداشت کرده‌اند.‏ او جزئیات بیشتر درباره‌ی این ‏رویداد ارایه نکرده است.‏ قابل ذکر است که رابطه خارج از ازدوج زن و ‏مرد که «رابطه نامشروع» ‏توصیف می‌شود، پیش از این ‏هم منجر به قتل شده است. این ‏چنین قتل‌ها، «قتل‌های ‏ناموسی» عنوان می‌شود.‏ پس از تسلط دوباره‌ی حکومت سرپرست بر افغانستان، قتل‌های مرموز زنان، کودکان و جوان در در سراسر کشور افزایش کم‌پیشینه یافته است. بیماری‌های روانی، خصومت شخصی، ازدواج‌های اجباری، خشونت خانوادگی و فشار‎های روحی ناشی از فقر و بیکاری عوامل اصلی این قتل‌ها بیان شده است.

ملاله یوسفزی، برنده جایزه صلح نوبل می‌گوید که حمایت از ورزشکاران زن افغانستان، به‌ویژه آنانی که در تبعید به‌سر می‌برند، نمادی از «شجاعت و جسارت» و شکلی از مقاومت در برابر محدودیت‌ها است. خانم یوسفزی این اظهارات را در گفتگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان، مطرح کرده و گفته است: «خواستار اقدام جدی و فوری نهادهای ورزشی جهانی برای به رسمیت شناختن و حمایت از تیم‌های ورزشی زنان افغانستان هستم.» وی در ادامه تاکید کرد: «آنها (سازمان‌های بین‌المللی ورزشی) قطعاً می‌توانند فرصت‌هایی برای بازی این بازیکنان پیدا کنند. این نوعی مقاومت در برابر حکومت سرپرست است، وقتی به زنان افغان قدرت می‌دهیم تا بازی کنند.» او افزوده است: «حکومت فعلی به معنای واقعی کلمه ورزش، تحصیل و کار زنان را ممنوع کرده است و فعالان افغانستان‌ از وضعیت کنونی به عنوان «آپارتاید جنسیتی» یاد می‌کنند.» او به سرنوشت تیم ملی فوتبال زنان افغانستان اشاره کرد که پس از تسلط حکومت فعلی در سال ۲۰۲۱، به تبعید رفت و اکنون در استرالیا مستقر است. ملاله که در جریان جام جهانی فوتبال زنان با این تیم دیدار کرده بود، از فیفا خواسته است این تیم را به رسمیت بشناسد. با این حال، علی‌رغم تصویب استراتژی اقدام برای فوتبال زنان افغانستان از سوی فیفا، هنوز هیچ رسمیتی برای این تیم صادر نشده است. مرسل سادات، یکی از بازیکنان تیم فوتبال زنان افغانستان، نیز در این گفت‌وگو گفت: «ما قبلاً شانس رقابت در دو جام جهانی را از دست داده‌ایم. فیفا باید برای توقف تبعیض جنسیتی و فراموش‌نشدن زنان و دختران در افغانستان اقدام کند.» ملاله یوسفزی به اقدام اخیر شورای بین‌المللی کریکت (ای‌سی‌سی) اشاره کرد که یک گروه ویژه برای حمایت از زنان کریکت‌باز افغانستان‌ در تبعید تشکیل داده است. او تاکید کرد: «ما می‌توانیم در خارج از کشور برای تمام زنان افغان تبعیدی که جان خود را به خطر انداخته‌اند، کارهای زیادی انجام دهیم. ایجاد فرصت برای تیم‌های فوتبال و کریکت زنان افغانستان نه تنها عدالت است، بلکه پیامی روشن به حکومت فعلی است که زنان سکوت نخواهند کرد.» خانم، یوسفزی از نهادهای ورزشی جهان خواست تا خود را برای ایجاد تغییر اجتماعی «به چالش بکشند» و گفت: «نمی‌توانند به ما بگویند که حمایت از این زنان سخت است. ورزش متعلق به ورزشکاران است، نه به سیاستمداران یا ایدئولوژی‌ها.»