بخش حقوق بشر سازمان ملل متحد در تازهترین مورد اعلام کرده است که تصویر نگرانکنندهی از تشدید واکنشهای جنسیتی در برخی از کشورها بهشمول افغانستان تحت رهبری حکومت سرپرست، وجود دارد و نشان میدهد که نقض حقوق زنان در این کشورها افزایش یافته است. دوروتی استرادا-تانک، رییس بخش تبعیض علیه زنان و دختران در بخش حقوق بشر سازمان ملل متحد با نشر نوار تصویری و صحبت در مورد گزارش اخیر این سازمان، در مورد نقض حقوق بشر و حقوق زنان افغانستان میگوید: «واکنشها علیه حقوق زنان و دختران در برخی کشورها، از جمله آپارتاید جنسیتی توسط حکومت فعلی در افغانستان اعمال میشود، به شدت رسیده است.» وی تاکید کرد که این سازمان تلاش دارد تا مسیری را بهسوی برخورداری برابر از همه حقوق بشر برای زنان و دختران ترسیم کند. او افزود که بخش حقوق بشر سازمان ملل متحد همچنان خواستار پاسخگوی صریح بینالمللی میباشد. رییس بخش تبعیض علیه زنان و دختران در بخش حقوق بشر سازمان ملل متحد میگوید که بشریت در ذهنیت واکنشی قرار دارد که هدف آن محدودکردن برخورداری زنان و دختران از حقوق انسانیشان در تمام عرصههای اصلی زندگی با محرومیت و با تبعیض روبرو هستند. وی با اشاره به وضعیت زنان و کودکان در افغانستان گفته است: «وضعیت موجود که حقوق بشر و آزادیهای اساسی نیمی از جمعیت جهان را برآورده نمیکند، غیرقابل قبول است.» در این گزارش آمده است که تحقق برابری جنسیتی اساسی را نمیتوان بیشتر به تأخیر انداخت. بخش حقوق بشر سازمان ملل در گزارش خود از ملل متحد، دولتها و سایر بازیگران خواسته است تا برابری اساسی را بر اساس قوانین بینالمللی حقوق بشر ایجاد کنند. نگرانی از تشدید نقض حقوق بشر و حقوق زنان از سوی این سازمان بینالمللی در حالی مطرح میشود که دو روز پیش یوناما یا دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان نیز با نشر گزارش و مستندهای وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی را به نقض حقوق بشر متهم کرده بود.
برچسب: افغانستان
اوچا یا دفتر سازمان ملل متحد در امور هماهنگی کمکهای بشردوستانه در تازهترین مورد اعلام کرده است که برنامههای حیاتی مانند مراقبتهای صحی، سرپناه، غذا، آموزش و حفاظت در افغانستان بهدلیل کمبود شدید بودجه در معرض خطر قرار دارند. اوچا امروز (چهارشنبه، ۲۰ سرطان) در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «اگر نتوانیم بودجهی کافی و به موقع را بسیج کنیم، بحران انسانی جاری در افغانستان بدتر خواهد شد.» دفتر سازمان ملل متحد در امور هماهنگی کمکهای بشردوستانه پیشتر نیز گفته بود که از سه ميليارد بودجهی درخواستی، تا اکنون ۶۹۶ میلیون دالر دریافت کرده است که ۲۲.۸ درصد بودجهی مورد نیاز را تشکیل میدهد. در ادامه آمده است که تقریباً سه سال پس از تسلط حکومت فعلی، در سال ۲۰۲۴ میلادی، بیش از نیمی از جمعیت 23.7 میلیون نفر از جمله 9.2 میلیون کودک همچنان به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند. این نهاد برای رسیدگی به این افراد ۳.۰۶ میلیارد دالر بودجه درخواست کرده است. در گزارشهای این نهد آمده است که بهدلیل کمبود بودجه، برنامههای صحی در برخی از ولایتها متوقف شده است. بهتازگی فعالیت شفخانهی نسایی و ولادی ولایت بدخشان بهدلیل قطع کمکهای سازمان جهانی صحت متوقف شده است. در دیگر مناطق دوردست نیز مراکز صحی بهدلیل کمبود بودجه از فعالیت بازمانده است.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژهی سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر برای افغانستان خواستار حمایت داخلی و خارجی نهادهای ورزشی از زنان و دختران ورزشکار کشور شده است. آقای بنت به سخنان سخنگوی تربیت بدنی حکومت سرپرست در خصوص حضور سه زن ورزشکار اهل افغانستان در رقابتهای المپیک پاریس ۲۰۲۴ واکنش نشان داده و گفت که زنان و دختران افغانستان حق شرکت در مسابقات ورزشی را دارند. آقای بنت با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود به عدم حمایت حکومت سرپرست از ورزشکاران زن افغانستان که در المپیک پاریس شرکت کردهاند، هشدار داده و از نهادهای ورزشی خواسته است که در داخل و خارج از افغانستان از زنان و دختران ورزشکار حمایت کنند. او افزود که زنان و دختران افغانستان حق دارند در رقابتهای ورزشی شرکت کنند و مشتاقانه منتظر رقابت زنان و مردان با استعداد و الهام بخش افغانستان در رقابتهای المپیک و پارالمپیک پاریس ۲۰۲۴ هست. در رقابتهای المپیک امسال در پاریس، سه زن به نمایندگی از افغانستان در رشتههای بایسکلسواری و دو میدانی شرکت کردهاند. در این رقابت سه مرد نیز به نمایندگی از افغانستان شرکت کردهاند که دو نفر آنان از خارج کشور پیوستهاند. در حالی آقای بنت این اظهارات را مطرح کرده است که مسوولان ورزش حکومت سرپرست اخیراً گفتهاند که دختران ورزشکار که از سوی کمیتهی بینالمللی المپیک به این رقابتها دعوت شدهاند را بهرسمیت نمیشناسند و تنها سه مرد را نمایندهی افغانستان میدانند. کمیتهی بینالمللی المپیک این شش ورزشکار اهل افغانستان را در مشوره با مقامهای پیشین کمیتهی المپیک افغانستان که اکنون در تبعید بهسر میبرند، به رقابتهای المپیک پاریس دعوت کردهاند. حکومت سرپرست از زمان تسلط دوباره بر افغانستان، ورزش زنان در این کشور را منع کرده و بسیاری از ورزشکاران زن در این مدت کشور را ترک کردهاند و در تبعید بهسر میبرند. همچنین سمیرا حمیدی، پژوهشگر سازمان عفو بینالملل با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود گفته است: «گروهِ که خودش مشروعیت ندارد همینقدر میتواند بیعقل باشد. این سه خانم ورزشکار به رسمیتشناسی هم ضرورت ندارند.»
زنان ورزشکار، اعضای تیم پیشین کریکت زنان افغانستان که پس از بازگشت حکومت سرپرست به قدرت کشور را ترک کردهاند، از شورای بینالمللی کریکت خواستهاند تا به آنان کمک کند که یک تیم پناهجویان مستقر در کشور استرالیا را تشکیل دهند. هفده بازیکن زن که در سالهای پیش از تسلط دوبارهی حکومت سرپرست با کریکت بورد افغانستان، قرارداد بسته بودند؛ اکنون از شورای بینالمللی کریکت خواستهاند تا در صورت عدم حضور یک تیم ملی زنان از افغانستان، در راه اندازی یک تیم پناهجویان مستقر در استرالیا به آنان کمک کند. آنان میگویند که تشکیل تیم پناهجویان در صورت امکان از سوی دفتر کریکت آسیای شرقی در استرالیا اداره شود و آنان نمیخواهند زیر پرچم افغانستان یا بهعنوان بازیکن در تیم ملی افغانستان نامیده شوند. این بازیکنان درخواست کتبی خود را در نامهای به گرگ بارکلی، رییس شورای بینالمللی کریکت ارسال کردند و از هیأت حاکمهی بازی درخواست «حمایت و راهنمایی» داشتهاند تا فعالیتهای شان در کشور استرالیا را بهصورت رسمی آغاز نمایند. تیم کریکت برد زنان افغانستان، در سال ۲۰۱۰، با حضور ۲۵ زن تشکیل شد، اما در سال ۲۰۲۱ میلادی، زمانیکه حکومت سرپرست به قدرت بازگشتند و زنان را از رفتن به دانشگاه، پارک و از کار در نهادهای دولتی و خارجی منع شدند، تیمهای ورزشی نیز منحل شد. این تیم در کابل به هدف توسعهی آهسته بازیهای کریکت میان زنان و همچنین سفر به عمان بهعنوان اولین مأموریت آنان ایجاد شد. شورای بینالمللی کریکت نیز از اعضای کامل خود که افغانستان یکی از آنهاست، خواسته است که یک تیم ملی زنان داشته باشند. در نامهای ارسال شده به گرگ بارکلی، رییس شورای بینالمللی کریکت گفته شده است: «ایجاد تیمی از پناهندگان زن افغانستان میتواند به ما فرصت بازی، مربیگری و مدیریت یک تیم کریکت بدون مرز را بدهد.» در این نامه آمده است: «ما بازیکنان قراردادی سابق تیم زنان افغانستان، از دستآوردهای تیم ملی مردان کشور در جام جهانی بیستآوره، افتخار و هیجان زده هستیم و اما یک غم و اندوه عمیق وجود دارد که ما بهعنوان زنان نمیتوانیم همانند مردان از کشورمان نمایندگی کنیم.» همچنین زنان ورزشکار گفتهاند: «ما قصد داریم از طریق این تیم نمایندهی تمام زنان افغانستان باشیم که رویای بازی کریکت را دارند اما قادر به انجام آن در افغانستان نیستند.» آنان هدف از داشتن یک تیم پناهندگان را توسعه و به نمایش گذاشتن استعدادهای زنان، امید بخشیدن به زنان باقی مانده در افغانستان و جلب توجهی جهان به چالشهای که زنان افغانستان با آن روبرو هستند. پس از تسلط دوبارهی حکومت سرپرست بر افغانستان و منع زنان از ورزش، بیش از ۲۰ بازیکن زن عضو کریکت بورد پیشین افغانستان، توانستند کشور را ترک کنند و در حال حاضر در استرالیا زندگی میکنند. اکنون در افغانستان، زنان هیچگونه فعالیت ورزشی ندارند و این کشور نیز تیم ملی زنان در بخشهای مختلف ورزشی ندارد.
نویسنده: مهدی مظفری در عصر حاضر، ضرورت پاسداشت و بزرگداشت از روز خجسته ازدواج دخت گرامی رسول خدا، حضرت فاطمه(س) با حضرت علی(ع) بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. تجلیل و تکریم و در پی آن الگوگیری و عملی ساختن سیره بزرگان دین، مذهب و مکتب، بهویژه در چنین روزی، میتواند راهگشای بسیاری از معضلاتی باشد که جامعه امروز ما با آن دست به گریبان است. ازدواج؛ نیاز فطری و اصل اسلامی ازدواج، به عنوان یک نیاز فطری و یک اصل مسلم در دین اسلام، از مهمترین ارکان و بنیانهای جامعه به شمار میرود. چنانکه سعادت و رستگاری جامعه در گرو این امر مهم است. بر اساس آیات و روایات، ازدواج نه تنها مستحب مؤکد، بلکه در شرایطی واجب نیز تلقی میشود. اسلام در مقایسه با سایر ادیان و فرهنگها، بیشترین اهتمام را به تسهیل امر ازدواج مبذول داشته و رسوم غلط و خرافات دست و پاگیر را از سر راه آن برداشته است. این بدان جهت است که ازدواج در آموزههای اسلامی، جایگاهی والا و پُر اهمیت دارد و الگوهای متعددی برای این امر مقدس ارائه شده است. اما در میان این الگوها، ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) به عنوان درخشانترین نمونه، همواره مورد توجه و تأکید بوده است. این پیوند مبارک، سرشار از درسها و عبرتهای آموزنده است که میتواند چراغ راه زوجهای جوان در پیمودن مسیر زندگی مشترک باشد. سادگی، صمیمیت و صفای باطن ازدواج حضرت زهرا و حضرت امام علی(ع)، نمونهای بارز از سادگی و دوری از تجملات است. مهریه حضرت فاطمه(س)، جهیزیه و مراسم ازدواج ایشان، همگی در نهایت سادگی و به دور از هرگونه تشریفات و چشموهمچشمی برگزار شد. اما آنچه در این پیوند مبارک بیش از هر چیز میدرخشید، صمیمیت، عشق و مودت عمیق بین این دو زوج بود. پیامبر اکرم(ص) در وصف این ازدواج فرمودند: «ازدواج علی و فاطمه، ازدواجی آسمانی است.» و این سخن، گویای عمق و معنای این پیوند الهی است. پیامهای راهگشا ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) پیامهای مهم و راهگشایی برای ما دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم: کفو و همتا بودن: حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) از نظر ایمان، تقوا، شجاعت، فداکاری و سایر صفات اخلاقی در بالاترین مرتبه قرار داشتند و از این نظر کاملاً با یکدیگر کفو و همتا بودند. این امر نشان میدهد که در انتخاب همسر، تناسب و همسنخی در ایمان، ارزشها و اخلاقیات، از مهمترین معیارها است. قناعت و سادهزیستی: قناعت و پرهیز از تجملات، یکی از بارزترین ویژگیهای این ازدواج بود. حضرت علی(ع) با وجود فقر و کمبود امکانات، با قناعت و سادهزیستی زندگی مشترک خود را آغاز کرد و این امر نشان میدهد که خوشبختی و سعادت واقعی در سایه تجملات و چشموهمچشمی به دست نمیآید. معیارهای دینی و اخلاقی: در این ازدواج، ملاک و معیار انتخاب، زیبایی ظاهری و ثروت و مقام دنیوی نبود، بلکه ایمان، تقوا، اخلاق و فضایل معنوی در اولویت قرار داشت. این امر نشان میدهد که در انتخاب همسر، باید به جای ظواهر فریبنده، به ارزشهای واقعی و ماندگار توجه کرد. مهریه پایین: مهریه حضرت فاطمه(س) به قدری پایین بود که در زمان خود کمنظیر بود. این امر نشان میدهد که مهریه نباید به عنوان مانعی در امر ازدواج باشد و باید در تعیین آن، انصاف و شرایط زوجین در نظر گرفته شود. محبت و عشق واقعی: عشق و محبت عمیق و پایدار بین حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) یکی از مهمترین ارکان این ازدواج بود. این عشق و محبت نه بر پایه احساسات زودگذر، بلکه بر پایه شناخت و درک عمیق از یکدیگر و ارزشهای مشترک بنا شده بود. حجب و حیا: حجب و حیا یکی از ویژگیهای بارز حضرت فاطمه(س) بود که در تمام مراحل زندگی، از جمله در ازدواج و زندگی مشترک، نمود داشت. این امر نشان میدهد که حفظ حجب و حیا در روابط زن و شوهر، از مهمترین عوامل حفظ حرمت و احترام در زندگی مشترک است. الگویی برای زندگی مشترک ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) به عنوان الگویی بیبدیل برای زندگی مشترک، درسهای ارزشمندی به ما میآموزد. سادگی، صمیمیت، قناعت، ایمان، تقوا، اخلاق و محبت، مهمترین رکنهای این پیوند آسمانی بودند و میتوانند چراغ راه زوجهای جوان در پیمودن مسیر زندگی مشترک باشند. با تأمل در این الگوی درخشان، میتوانیم زندگی مشترکی سرشار از عشق، سعادت و معنویت برای خود رقم بزنیم. چالشهای ازدواج فراروی جوانان امروزی افغانستان با این وجود (وجود الگوی والا و شایسته در امر ازدواج)، متأسفانه، گسترش و تعمیق فرهنگ مصرفگرایی و تجملگرایی، چالشهای جدی را بر سر راه تحقق این فریضه الهی و نیاز فطری انسان ایجاد کرده است. ترویج فرهنگها و الگوهای غلط، که در اکثر موارد مغرضانه و بر پایه برنامهها و راهبردهای نظام استکباری سیاسی و اقتصادی به جوامع بشری، از جمله جامعه ما، تحمیل میشود و همچنین تقلید کورکورانه افراد جامعه از این فرهنگها، پیوند مقدس ازدواج را به امری دشوار و طاقتفرسا تبدیل کرده است. ازدواج و تشکیل خانواده به مثابه عبور از هفتخوان رستم شده است. موانع و مشکلات فراروی ازدواج موارد متعدد است مانند؛ مشکلات اقتصادی، مشکلات مسکن، بیکاری، تحصیلات، مهریه سنگین، آرمانگرایی جوانان، مداخلات و تحمیل نظرات خانوادهها و دیگر موارد. اما در جامعه ما مهمترین مشکلات فراروی ازدواج جوانان، مشکلات اقتصادی و یا مرتبط به مشکلات اقتصادی است. با این حال امروزه در اثر فرهنگ تجملگرایی، رقابت غلط برتریطلبی و چشم و همچشمیهای اشتباه و خرافی، دسترسی به ازدواج شرعی و حلال سخت ولی دسترسی به گناه آسان شده است که خطر جدی برای سلامت و رستگاری جامعه میباشد. البته رفع موانع و مشکلات ازدواج برعلاوه توجه به وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم، نيازمند فرهنگسازی ازدواج آسان بر اساس معیارهای دینی و الهی است که توجه جدی مسؤولان امر، خانوادهها و جوانان عزیزمان میتواند منجر به غلبه بالای فرهنگهای غلط و انحرافی شده و فرهنگ ازدواج آسان در جامعه ترویج و تعمیق شود.
ذبیحالله مجاهد، حکومت سرپرست که هیأت حکومت را در نشست سوم دوحه رهبری میکند، خواستار تعامل غرب بدون درنظرداشت فرمانهای «تبعیضآمیز» حکومت فعلی در برابر زنان و دختران افغانستان شده است. آقای مجاهد شامگاه (یکشنبه، ۱۰ سرطان) در افتتاحیه نشست سوم دوحه در مورد افغانستان گفت که حکومت فعلی از برخی «ارزشهای مذهبی، فرهنگی و آرمانهای عمومی» حمایت میکند که باید از سوی جامعهی جهانی به رسمیت شناخته شود. وی در این نشست گفت که کشورها بهجای مواجهه با حکومت فعلی، روابط دوجانبه با دولت را تسهیل کنند. او افزود: «من منکر این نیستم که شماری از کشورها ممکن است با برخی اقدامات امارت اسلامی مشکل داشته باشند. من فکر میکنم که تفاوتهای سیاسی در میان دولتها طبیعی است و این وظیفه دیپلماتهای باتجربه است که راههای تعامل و تفاهم را بهجای تقابل پیدا کنند.» سخنگوی حکومت سرپرست در این نشست به صدور فرمانهای «تبعیضآمیز» ملا هبتالله آخوندزاده علیه زنان و دختران افغانستان اشاره نکرده است، اما وی پیش از این موضوعات حقوق زنان را مسأله داخلی عنوان کرده بود. باید گفت که با گذشت نزدیک به سه سال از سلطه حکومت فعلی بر افغانستان، تا کنون هیچ کشوری این گروه را به رسمیت نشناخته است. دولت کانادا: مشارکت معنادار زنان در نشستهای دوحه یکی از اصول اصلی این پروسه است حبیبه سرابی: سازمان ملل در مشارکت معنادار زنان در نشست دوحه ناکام بوده است اتحادیه حقوقدانان: حذف زنان افغانستان از نشست دوحه تأسفبار است پیش از آغاز نشست سوم دوحه مقامها در سازمان ملل نیز گفته بودند که به رسمیتشناختن حکومت فعلی در حال حاضر ناممکن است. بهرغم متهم شدن حکومت فعلی به نقض حقوق بشر، بهویژه حقوق زنان در افغانستان، سازمان ملل به خواست این حکومت فعلی، نمایندگان زنان و فعالان جامعه مدنی را از نشست سوم دوحه حذف کرده است. این اقدام سازمان ملل با واکنش شدید نهادهای بینالمللی حقوق بشری و شماری از کشورها روبهرو شده است. برخی از فعالان حقوق زنان افغانستان که برای شرکت در جلسات «غیررسمی» نشست سوم دوحه دعوت شده بودند، این نشست را تحریم کردهاند.
حزب کارگر استرالیا که حزب حاکم در این کشور است درتازهترین مورد اعلام کرده است که عضویت فاطمه پیمان، سناتور افغانستانیتبار را بهدلیل حمایت از طرح بهرسمیتشناختن کشور مستقل فلسطین برای مدت نامحدود تعلیق کرده است. ایبیسی نیوز استرالیا گزارش داده است که خانم پیمان تعلیق عضویت خود از حزب کارگر را تأیید کرده است. در گزارش آمده است که فاطمه پیمان برخلاف تصمیم حزب کارگر استرالیا به طرح حزب «سبزها» در این کشور برای بهرسمیتشناختن کشور مستقل فلسطین در مجلس سنا رأی داده است. ایبیسی نیوز گزارش داده است که عضویت فاطمه پیمان، سناتور افغانستانیتیار در این حزب از سوی نخستوزیر استرالیا تعلیق شده است. حزب کارگر استرالیا گفته است که تعلیق عضویت خانم پیمان در صورت تغییر موضع او و پیروی از موضع حزب، برداشته خواهد شد. اما فاطمه پیمان از تصمیم خود دفاع کرده و به «ایبیسینیوز» گفته است که در صورت نیاز دوباره از تصمیم حزب کارگر عبور خواهد کرد. باید گفت که قوانین حزب کارگر استرالیا به اعضای این حزب اجازه نمیدهد که علیه موضع حزب رأی بدهند و این اولینبار از سال ۱۹۸۸ به بعد است که یک عضو این حزب، زمانی که این حزب قدرت را در دست داشته، علیه تصمیم حزب رأی داده است. فاطمه پیمان، سناتور افغانستانیتبار حدود دو سال به نمایندگی از حزب کارگر استرالیا به عضویت مجلس سنای این کشور درآمد و پس از آغاز جنگ غزه، بهصورت علنی از فلسطین حمایت کرده است.
رافائلا یودیس، کاردار اتحادیه اروپا برای افغانستان میگوید که اشتغال زنان، نقش مهمی در ایجاد رشد اقتصادی و ثبات در افغانستان ایفا میکند. خانم یودیس با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که تنوع بخشیدن به بازار، تقویت نوآوری و اقتصاد محلی برای اشتغال زنان با توجه به رفاه درازمدت، باعث بهبود و کاهش وابستگی بانوان به کمک میشود. وی با بازپخش پیام ویدیویی برنامه توسعه سازمان ملل متحد که در آن زنی میگوید، با گرفتن قرضه کوچک توانسته است تجارت شخصیاش را بهبود بخشد. این زن که به نام ماه جان محمدی معرفی شده، در ویدیو میگوید که پیش از گرفتن قرضه، مشکلات اقتصادی زیادی داشته اما اکنون زمینه خیاطی با به سایر زنان هم فراهم کرده و کسب و کارش را به درستی پیش میبرد. در حالی کاردار اتحادیه اروپا بر حمایت از زنان و دختران شاغل افغانستان تاکید میکند که حکومت سرپرست پس از تسلط دوباره بر کشور، ابتدا مکاتب دخترانه را تعطیل کردند، اما وزارت معارف این گروه در سوم ماه حمل سال ۱۴۰۱ خورشیدی اعلام کرد که مکاتب بهروی دختران بالاتر از صنف ششم تا اطلاع ثانوی مسدود است. پس از آن حکومت فعلی تحصیل دختران در دانشگاهها را نیز منع کرده و آموزشگاههای خصوصی را نیز بهروی آنان بستهاند. از آن زمان تا اکنون جامعهی جهانی و دیگر نهادهای بینالمللی بارها خواستار لغو ممنوعیت آموزش و تحصیل دختران شدهاند، اما حکومت فعلی همچنان این ممنوعیت را ادامه میدهند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند.
نویسنده: مهدی مظفری در ادامه بررسی موانع تکریم زنان در افغانستان، به موضوع وابستگی اقتصادی آنان میپردازیم. همانطور که در شمارههای پیشین این سلسله مقالات اشاره شد، عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متعددی مانع از دستیابی زنان افغان به جایگاه شایسته خود در جامعه شدهاند. در این میان، وابستگی اقتصادی زنان یا عدم مشارکت آنان در فعالیتهای اقتصادی، نقشی کلیدی در تشدید این موانع دارد. وابستگی اقتصادی زنان به معنای اتکای کامل یا بخشی از معیشت آنان به حمایت مالی مردان، اعم از همسر، پدر یا برادر است. این وابستگی ریشه در باورهای سنتی و ساختارهای مردسالارانه جامعه افغانستان دارد که نقش زنان را به امور خانهداری و مراقبت از فرزندان محدود میکند. ارتباط مشارکت اقتصادی زنان با کرامت ایشان و توسعه کشور مشاركت اقتصادي جزء لاينفك توسعه اقتصادي است و عدم بسترسازي براي مشاركت، علاوه بر نظام اقتصادي، نظام اجتماعي را نيز به چالش ميكشد. از حيث كاركردي، مشاركت اقتصادي را ساز و كاري براي بقا، توسعه و تعالي نظام اجتماعي ميدانند. از اينرو، امروزه كمتر نوشتهاي را در ادبيات توسعه ميتوان يافت كه از مشاركت و به صورت خاص مشاركت اقتصادي به عنوان موتور محركة توسعه، بحثي به ميان نياورده باشد. در اين ارتباط، جايگاه زنان به عنوان نيمي از جمعيت جوامع، سرمايه انساني نيروي كار و كنشهاي اقتصادي آنان مهم است. تا به حدي كه در دنياي امروز يكي از نشانههاي توسعه يافتگي جوامع، مشاركت زنان در نظام اقتصادي بوده و دسترسي آنان به فرصتهاي اقتصادي و اشتغال، بيان كننده موقعيت اجتماعي زنان در كشورهاي مختلف است. علاوه بر اينكه از حيث كاركردي، مشاركت زنان در بازار كار نقش كليدي در توسعه دارد، از حيث شهروندي و اين يک حق است؛ حقي كه استقلال، رفاه، سلامت رواني، اعتماد به نفس، بهبود كيفيت زندگي و... را براي ايشان به ارمغان ميآورد و در سطح كلان، رشد و توسعه اقتصادي، سلامت اقتصادي، كاهش هزينههاي اجتماعي، جلوگيري از تضاد و... را به دنبال دارد. محرومیت تاریخی زنان از حقوق مالی و طلوع عدالت با اسلام در اعصار گذشته، زن در بسیاری از جوامع از حقوق مالی اولیه محروم بود. این ستم نه تنها او را از بهرهمندی از دستاوردهای اقتصادی باز میداشت، بلکه او را به عنوان "مِلک" یا "کالایی" در اختیار دیگران قرار میداد. زن نه تنها از ارث و مهریه سهمی نداشت، بلکه حتی حاصل دسترنج خود نیز متعلق به او نبود. این باور نادرست و فرهنگ تبعیضآمیز، ریشه در تار و پود جوامع داشت و قرنها بر سرنوشت زنان سایه افکنده بود. گویی زنان از حقوق انسانی اولیه، از جمله استقلال اقتصادی، محروم بودند. اما اسلام با طلوع خود، انقلابی در جایگاه و حقوق زن ایجاد کرد. اسلام از همان ابتدا، با ردّ قاطعانهی باورهای غلط و رسوم ظالمانه، سیمای حقیقی زن را به تصویر کشید و غبار اوهام و خرافات را از چهره او زدود. اسلام، کرامت و منزلت زن را به رسمیت شناخت و استقلال اقتصادی او را به عنوان حقی مسلم تأیید کرد. با احکام و تعالیم روشن اسلام، زن نه تنها از حقوق مالی مانند ارث و مهریه برخوردار شد، بلکه حق مالکیت مطلق بر دسترنج و اموال خود را نیز به دست آورد. «وَلَا تَتَمَنَّوۡاْ مَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بِهِۦ بَعۡضَكُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبُوا وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبۡنَ وَسۡـَٔلُواْ ٱللَّهَ مِن فَضۡلِهِۦٓ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٗا»؛ و آنچه را كه خدا به وسيلۀ آن برخى از شما را بر برخى ديگر برترى داده است آرزو نكنيد.[زيرا] براى مردان از آنچه به دست آوردهاند بهرهاى است و براى زنان [نيز] از آنچه به دست آورده اند بهرهاى است، و از فضل [بيكران] خدا درخواست كنيد؛ زيرا خدا به هر چيزى داناست. (نساء،۳۲) اسلام با اعطای این حقوق، زن را از قیدوبند وابستگیهای مالی رها ساخت و به او قدرت انتخاب و اختیار در مسیر زندگیاش عطا کرد. زن مسلمان با اتکای به تواناییهای خود و با بهرهمندی از حقوق اقتصادی، میتوانست در عرصههای مختلف جامعه حضور یابد و نقشآفرینی کند. این تحول عظیم، گامی بلند در جهت عدالت و انصاف بود و زمینهای را برای شکوفایی استعدادها و تواناییهای زنان فراهم کرد. نظام فعلی و طرد زنان از اقتصاد افغانستان؛ زخمی بر پیکر کرامت انسانی حکومتداران فعلی افغانستان با قدرتیافتن دوباره در سال ۲۰۲۱ بار دیگر نیمی از جمعیت انسانی افغانستان را به محدودیت کشاند و دریچههای مشارکت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و از همه حائز اهمیتتر دریچه مشارکت اقتصادی را به روی زنان در افغانستان بست. این اقدام نه تنها معیشت و استقلال مالی زنان را هدف قرار داد، بلکه تار و پود زندگی میلیونها زن را از هم گسست و توهینی آشکار به کرامت انسانی آنان نمود. زنان افغانستان در سالهای اخیر، با تلاش و پشتکار، گامهای بلندی در عرصه اقتصاد برداشته بودند. آنها کارآفرینان موفقی شده بودند، مهارتهای خود را ارتقا داده بودند و در زمینههای مختلف اقتصادی فعالیت میکردند. اما با سقوط نظام جمهویت و روی کار آمدن نظام فعلی، همه این دستاوردها از بین رفت. ممنوعیت کار زنان در بسیاری از مشاغل، محدودیتهای شدید برای فعالیتهای اقتصادی آنها و فضای خفقانآور حاکم بر جامعه، زنان را از عرصه اقتصاد رانده است. این امر، فقر و ناامیدی را در میان خانوادهها گسترش داده و آیندهای تاریک را برای زنان افغانستان رقم زده است. طرد زنان از نظام اقتصادی افغانستان، پیامدهای ناگوار و جبرانناپذیری به همراه دارد: از دست رفتن فرصتهای شغلی و افزایش بیکاری در میان زنان وابستگی مالی زنان به مردان و از بین رفتن استقلال آنها فقر و گرسنگی در خانوادهها، به ویژه کودکان محروم شدن جامعه از نیمی از نیروی کار و استعدادهای زنان سرکوب خلاقیت و نوآوری و ایجاد رکود اقتصادی نظام فعلی با طرد زنان از اقتصاد کشور، نه تنها حقوق اولیه آنها را نقض کرده است، بلکه به کرامت انسانی آنها نیز توهین کرده است. زنان افغانستان، حق دارند در انتخاب مسیر زندگی خود آزاد باشند، استعدادهای خود را شکوفا کنند و در پیشرفت جامعه خود سهیم باشند. جامعه جهانی، فرهنگیان و... باید در قبال این ظلم سکوت نکنند و برای احقاق حقوق زنان افغانستان و حمایت از مشارکت آنها در اقتصاد تلاش کنند. آزادی و استقلال زنان، پایه و اساس یک افغانستان توسعهیافته و صلحآمیز است.
همزمان با فرارسیدن روز جهانی پناهندگان، نمایندگیهای دیپلماتیک و کنسولی کشور نسبت به وضعیت وخیم پناهجویان افغانستان ابراز نگرانی کرده است. این نمایندگیها امروز (پنجشنبه، ۳۱ جوزا) با نشر بیانیهای مشترک، گفتهاند که از زمان تسلط دوبارهی حکومت سرپرست بر کشور، افراد بیشماری به دلیل سرکوب شدید، آزار و اذیت و نقض فاحش حقوق بشر، مجبور به فرار از افغانستان شدند. این نمایندگیها میگویند که کشورهای میزبان، با درک شرایط خطرناک افغانستان، برای حمایت از حقوق پناهجویان و پناهندگان تلاش بیشتر کنند. در بیانیه آمده است: «درک این نکته ضروری است که بدون یک سیستم فراگیر و نماینده در افغانستان که حقوق، امنیت و خدمات اساسی را برای همه مردم آن تضمین کند، تلاشها برای جلوگیری از جریان پناهجویان همچنان چالشبرانگیز خواهد بود.» در ادامه آمده است که کشورهای میزبان پناهجویان افغانستان، باید روند اخراج اجباری آنان، بهویژه افراد در معرض خطر را متوقف کنند. نمایندگیهای دیپلماتیک و کنسولی افغانستان تاکید کرد که ایجاد گذرگاههای ترانزیتی امن، تسهیل مسیرهای اسکان مجدد، تسریع درخواستهای پناهندگی و فراهم کردن فرصتهای کاری و تحصیلی از جمله خواستهای این نمایندگیها است. باید گفت که این نگرانیها در حالی مطرح میشوند که طی حدود یک سال گذشته پاکستان و ایران، هزاران پناهجو و مهاجر افغانستان را اخراج کردند. امروز پنجشنبه، ۳۱ جوزا، برابر به ۲۰ جون، روز جهانی پناهندهگان است.