نویسنده: مهدی مظفری سال‌هاست که از هشتم مارچ به عنوان روز جهانی زن، در سراسر دنیا تجلیل می‌شود. در افغانستان نیز در این روز، از زنان تجلیل می‌کنند، اما تفاوت اصلی تجلیل روز زن در جهان و افغانستان، مناسبت تاریخی آن نیست؛ تفاوت اصلی در نوع تجلیل و گرامی‌داشت آن است. روز زن در جهان، فرصتی است برای بازنگری وضعیت زنان در حوزه‌های حقوق و توسعه (بهداشت زنان، اشتغال زنان، قوانین مدنی مربوط به زنان و...) و آمارهای جهانی درباره‌ی زنان کارگر، بی‌سرپرست، خیابانی و خشونت‌دیده و هر مسئله‌اي كه به جنسیت ربط دارد. در اکثر کشورهای جهان، در روز هشتم مارچ، کارشناسان می‌نشینند و درباره‌ی اين مسائل گفت‌وگو می‌کنند، هشدار می‌دهند و از راه‌حل‌ها صحبت می‌کنند. در افغانستان، اما از این روز نه تنها آنطوری که بایسته و شایسته است، تجلیل نمی‌شود، بلکه زنان افغان بطور شایسته مورد تقدیر و تکریم نیز قرار نمی‌گیرند. حقیقت این است که از مردان سیاست‌گذار تا فرهنگیان، روشنفکران و مردان عادی جامعه افغانستان، گرامی‌داشت از روز هشتم مارچ را به خرید گل و تبلیغات فضای مجازی خلاصه کرده‌ اند. به این معنی که آن‌ها در ۳۶۴ روز سال هرنوع رفتار؛ محترمانه یا عاری از احترام، خشونت یا حتی لت و کوب را لایق زن می‌دانند، در حالی که در هشتم مارچ با خرید تنقلات، شیرینی، گل، کادوهای رنگارنگ و تبریکات بلند و بالا و مهمتر نشر آن در فضای مجازی، چشم ملت را کور کرده تا ثابت کنند اگر مردی در دنیا وجود داشته باشد که حقوق زنان را تمام و کمال رعایت می‌کند، قطعا او همان مرد خواهد بود. چه در حکومت قبلی و یا اکنون که زنان در تاریک‌ترین روزهای ممکن، آن هم به شکل اسیر زندگی می‌کنند، دیده نشده است که مردان افغان به ویژه سیاست‌گذاران و فرهنگیان، در عوض انجام چنین کارهای تصنعی، در تسهیل امور زنان بکوشند و تابوی حضور زنان را در میدان «فرهنگ» و «اجتماع» افغانستان ازبین ببرند. تبریک همراه با گل و شیرینی از زنان خوب است، شاید حرارتی هرچند اندک به دل و جان زنان مظلوم افغان ایجاد کند؛ اما هیچ دردی از هزاران درد زنان افغان نمی‌کاهد، «تبعیض جنسیتی» را از بین نمی‌برد، مشکلات «اشتغال»، «فعالیت‌های اجتماعی» و «بهداشتی» زنان را حل نمی‌سازد، نه حداقل در زمانی که زنان افغان بیش از هر کادو و گل، به بهرمندی دوباره‌ی حقوق‌شان نیازمند هستند. «ایام‌النساء» در افغانستان زمانی بزرگ‌داشت خواهد شد که حقوق آنان در فرهنگ و اجتماع این کشور به اندازه مردان پاس داشته شود. «اسلام» در برنامه‌های انقلابی-فرهنگی خود همیشه بهبود وضع بد زنان (کلا جنس مؤنث) را در نظر داشته است. از همان روزی که ظهور کرد از «ریحانه‌گی» و «بی‌مانندی» دختران گفت تا خانواده و اجتماع حقیر آن زمان، فرزند دختر را همانند فرزند پسر بپذیرد؛ مردان را به مهرورزی و محبت نسبت به همسر یا همسران‌شان توصیه کرد تا «خشونت علیه زنان» از خانه و جامعه رخت بربندد؛ و از مقام شامخ «مادر» گفت، به حدّی که «حقوق مادران» را بر گردن فرزندان بیشتر از حقوق پدران خاطر نشان کرد. اسلام، این همه تأکیدات و سفارشات را به مردان کرد و پیامبر عزیز نیز در زندگی خانوادگی و اجتماعی خود نشان داد که «کرامت» و «حقوق زنان» باید در همه حال و همه وقت محفوظ باشد و نباید فرد و افرادی، مردان را «بالذات» برتر از زنان بپندارند و بین این دو جنس بشری در «پندار» و «گفتار» و «کردار» فرق بگذارند. با این حال، بسیاری از مردان و حتی خود زنان افغانستان، جنس زن را نازل‌تر از جنس مرد می‌دانند و ای‌بسا که «ذهنیت»‌شان از «زن» و «زنانگی» شبیه به ذهنیت «مردمان جاهل» عصر جاهلیت است. این وضع به قدری شور است که مردان «قادر» یعنی مدیران و به اصطلاح فرهنگیان(آمران به معروف و ناهیان از منکر) با گفتار و کردار خود به پندارشان جامۀ عمل می‌پوشانند و هر روز و هر لحظه میدان را بر زنان و دختران افغان تنگ و تنگ‌تر می‌سازند. آن‌ها همه مخالف آن خطمشی اند که دین ایشان (اسلام) در نهضت و انقلاب فرهنگی خود در حوزه زنان و دختران پیش گرفته بود. باید خاطرنشان کرد که تجلیل «روز زن» و گرامی‌داشتن «زنان» به این نیست که به آن‌ها صرف تبریک گفته شود و گل و شیرینی تقدیم آنان گردد، بلکه زنان افغان، زمانی مورد تکریم و تقدیر حقیقی قرار خواهند گرفت که مشکلات عدیده‌ی آنان رفع گردد و حیثیت، منش و حقوق انسانی‌شان در دو حوزه؛ خانواده و اجتماع در کشور بدست آید. بهترین هدیه برای زنان در جامعه امروزی افغانستان بازپس دادن حقوق مدنی یعنی حق مسلّم ایشان است.

ما هر ساله با قرار گرفتن در تاریخ هشتم ماه مارچ سال‌ میلادی، یادبودی از یگانگی و پیوست زنان با یکدیگر را گرامی می‌داریم که این تاریخ مختص پرداختن به این قشر از جامعه و چگونگی اوضاع آنان می‌باشد، اما موضوعی که ما در ادامه‌ی این مطلب به آن می‌پردازیم، اندکی متفاوت‌تر از صحبت‌های همیشگی مربوط به این روز خواهد بود. با توجه به وضعیت فعلی زنان و دختران در کشور ما (افغانستان) با این حقیقت انکار نشدنی روبرو هستیم که همه آن‌ها در محدودیتی غیرمنصفانه قرار گرفته ‌اند و دست و بال فعالیت‌های‌شان به شدت بسته شده است و به این ترتیب در چنین روزی، اغلبا به گزارش و شکایت از این محدویت‌ها و شرایط پرداخته می‌شود و یا اینکه چقدر زنان تحت تاثیر بی‌عدالتی‌های اجتماعی و خانوادگی قرار گرفته‌ اند. اما در این مطلب، هدف دیگری داریم و آن این‌ست که از قاب روشن‌تری به قضایا نگاه کنیم؛ ما به هیچ عنوان پرده بر مشکلات و بازتاب فشارهای موجود بر زنان نمی‌کشیم، بلکه می‌خواهیم با بیان مفیدیت و اهمیت حضور زنان و فعالیت‌های‌شان در شکل دهی و ساخت یک جامعه‌ی مدرن و سالم، انگیزه را در وجودشان بازسازی کنیم و بجای تیک زدن ابعاد منفی موجود در اجتماع که همه از آن آگاهی داریم، به برجسته سازی جایگاه شان و میزان قدرت، همت و پایداری شان بپردازیم. [caption id="attachment_11215" align="aligncenter" width="598"] عکس: شبکه‌های اجتماعی[/caption] زن و خانواده می‌دانیم که در پیکره‌ی یک خانواده، زن و مرد هر دو سهیم هستند و نقش‌های کلیدی را به عهده دارند اما این موضوع که زنان به عنوان نقطه عطف خانواده نقش حساس‌تری در ساخت ابعاد رفتاری و عاطفی خانواده دارند برای ما آشکار و قابل قبول است. زن در یک خانواده به عنوان کسی عمل می‌کند که آن فضای روح بخش و گرم کانون زندگی را ایجاد می‌کند، او همان کسی هست که فرزندانش پیش و بیش از هر کس دیگری با او ارتباط عاطفی برقرار می‌کنند و همۀ آنچه برای بقا و ادامۀ زندگی احتیاج دارند را از مادر دریافت و می‌آموزند. فرزندان در محیط خانوادگی به دلیل حس عاطفی که با مادرشان دارند از او تاثیرپذیر خواهند بود و به این ترتیب نقش یک مادر آگاه و دارای علم به تربیت فرزند موضوعی بسیار مهم و حائز اهمیت فراوان می‌باشد. زن‌ها به دلیل توانایی‌های عاطفی و احساسی قویتری که دارند همیشه به عنوان پل ارتباطی اعضای خانواده نیز عمل می‌کنند به نوعی محرم راز همۀ اعضای خانواده می‌باشند، آن‌ها به عنوان تکیه گاهی امن ایفای نقش کرده اند و بسیار موفق نیز بوده اند که حتی با وجود تمام فشارهای زندگی و مسئولیت‌های فراوان شان اغلب اوقات با روی گشاده و قامتی استوار برای حمل و شنیدن درد و ناراحتی‌های سایرین، سراپا گوش بوده اند. زنان در جامعۀ کوچک خانواده یک همسر، یک دوست، یک مادر و همۀ آن چیزی بوده اند که به منظور حفظ فضای گرم و صمیمی خانه به آن نیاز است. [caption id="attachment_11216" align="aligncenter" width="695"] عکس: شبکه‌های اجتماعی[/caption] زن و اجتماع زنان به عنوان نیمی از پیکره‌ جامعه، بدون تردید با سهیم شدن به صورت معنادار در فعالیت‌های اجتماعی جامعه را در مسیر درست رشد و پیشرفت قرار می‌دهند. اینکه آن‌ها اغلبا با محرومیت و محدویت روبرو می‌شوند ناشی از نابرابری‌های اجتماعی و قضاوت‌های غلط درمورد توانایی‌شان می‌باشد و این موضوع قطع به یقین، تاثیرات منفی کوتاه و بلند مدت زیادی را بر جای خواهد گذاشت. یک جامعه با مشارکت و فعالیت هر دو قشر حاضر در آن به پیشرفت خواهد رسید که درصورت عدم مشارکت یکی از آنان، جامعه به عقب ماندگی و عدم پیشرفت دچار خواهد شد. زنان همیشه هم‌پای مردان در تلاش بوده اند تا جایگاه اجتماعی خود را در جامعه آنطور که باید به دست آورند و تلاش کرده اند تا نقش‌هایی که متوجه شان بوده را به نحوۀ درست آن ایفا کنند؛ تجربیات و زمان به ما ثابت کرده است که زنان در عملکرد و مفیدیت اجتماعی هیچگاه کمتر از مردان نبوده اند حتی در برخی موارد به علت تفاوت‌های رفتاری و طرحواره‌های ذهنی شان بهتر نیز عمل کرده اند. ما به عنوان سایر اعضای یک جامعه، مسئولیت داریم تا به آنان یادآورد شویم که حضور و مشارکت شان بسیار ارزشمند است. حتی با وجود اینکه در بسیاری جوامع دست کم گرفته می‌شوند، باز هم این جریانات چیزی از ارزش‌های آنان نمی‌کاهد. این واقعیت وجود دارد که انگیزه و حس خوب در صورت مشارکت‌های واقعی، دریافت حس مفیدیت و بازخورد از نتایج کارها در افراد بوجود می‌آید و عدم وجود این مولفه‌ها حس کارآمدی و انگیزه‌ی تلاش را در انسان ازبین می‌برد. با این اوصاف، چندان عجیب نیست که زنان و دختران در این چند مدت اخیر دچار بی‌انگیزگی شدید و کاهش فعالیت شده اند، عدم حضور در بین سایرین و محرومیت از فرصت‌ها و علایق فردی باعث دوری این قشر از اجتماع شده و نهایتا بخش عظیمی از این جامعه در معرض فراموشی قرار گرفته اند، اما با وجود تمامی این وقایع و حالات موجود می‌دانیم که زنان  بارها  و بارها در جامعه و در ایفای مسئولیت‌های اجتماعی شان بسی با اقتدار عمل کرده اند و با هرآن محرومیت فراروی شان از میان کوچک‌ترین روزنه‌های نور جوانه می‌زنند و ردپای خود را در اجتماع شان بر جا می‌گذارند. [caption id="attachment_11218" align="aligncenter" width="717"] عکس: شبکه‌های اجتماعی[/caption] زن و دنیا اگر با نگاهی کلی و به دور از جزئیات و استثنائات در برخی مناطق جغرافیایی به دستاوردها و جایگاه زنان ببینیم خواهیم دریافت که چقدر این موجودات خارق العاده با وجود تمامی نابرابری‌ها شگفتی‌ساز بوده اند و خود را به آن جایی که شایسته بوده است، رسانیده اند. برای یک زن آسان نیست که همزمان مادر باشد، همسر باشد، مدیر خوبی باشد، پرستار یا همکار خوبی باشد و یا هر آن چیزی که بتوانید فکرش را بکنید اما این آسان نبودن و سختی شرایط نه تنها زنان را از تلاش و قدم گذاشتن در مسیرهای پر از چالش منصرف نکرده است بلکه برای آنان انگیزه‌ی مضاعف به منظور تلاش بیشتر به بار می‌آورد تا در پی موفقیت‌های بیشتر و بیشتری باشند، آن‌ها با وجود روحی لطیف و آرام در زمان نیاز می‌توانند جنگجوهای قوی و پابرجایی باشند. امروزه زنان با کشف توانایی‌ها و درک جایگاه واقعی‌شان از آن حس ناکارآمدی و وابستگی سال‌های گذشته فاصله گرفته اند و می‌دانند که چقدر ارزشمند هستند، آنان پی برده اند که همیشه چیزی بیشتر از آن چیزهایی بوده اند که دیگران مدام در توصیف شان برای‌ آنان گفته اند و حال، آن‌ها نه به عنوان یک جنسیت تاثیرپذیر و منفعل، بلکه به عنوان یک انسان به خودشان می‌نگرند؛ موجودی با ارزش‌های والای انسانی که می‌تواند در طی دوران زندگی‌اش تاثیرگذار باشد و همچون دیگران، جوانه‌ی آرزوهایش را پرورش داده و از نگاه پر از حسرت به گل‌های دیگران دست بردارد. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»