نویسنده: مهدی مظفری حکومت سرپرست در تازه‌ترین اقدام محدودکننده خود علیه زنان، آموزش دختران در آموزشگاه‌های طبی افغانستان را «تا اطلاع ثانوی» ممنوع کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری‌های افغانستان، مسئولان انیستیتوت‌های طبی در کابل و دیگر ولایات تایید کرده‌اند که وزارت صحت عامه کشور، این دستور را هفته گذشته به تمامی این مراکز ابلاغ کرده است. بر اساس اطلاعات موجود، این ممنوعیت مستقیماً به دستور هبت‌الله آخوندزاده، رهبر حکومت که در قندهار مستقر است، صادر شده و وزارت صحت عامه مسئولیت اجرای آن را بر عهده گرفته است. یکی از مسئولان انیستیتوت‌های طبی در کابل در گفت‌وگو با برخی خبرنگارها تأکید کرد که این دستور با نظارت مستقیم رهبر حکومت ابلاغ شده و شامل تمامی آموزشگاه‌های طبی خصوصی و دولتی می‌شود. در همین راستا، پیامی صوتی منتسب به یکی از مسئولین دولتی خطاب به مسئولین آموزشگاه‌های طبی منتشر شده است که در آن، آموزش دانشجویان دختر تا اطلاع ثانی ممنوع اعلام شده است. این پیام همچنین هشدار می‌دهد که نیروهای استخبارات حکومت پس از این، آموزشگاه‌های طبی را به طور دقیق بررسی خواهند کرد و در صورت مشاهده حضور دختران در این مراکز، آن‌ها را تعطیل خواهند کرد. این پیام که به سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، موجب نگرانی‌های جدی شده است. شماری از دانشجویان دختر در کابل نیز این ممنوعیت را تأیید کرده‌اند و گفته ‌اند که به آن‌ها دستور داده شده تا از حضور در کلاس‌های درس خودداری کنند. این اقدام حاکمان فعلی در ادامه محدودیت‌های گسترده‌ای است که آنان علیه زنان و دختران در افغانستان اعمال کرده و باعث نگرانی عمیق در میان جامعه داخلی و نهادهای حقوق بشری بین‌المللی شده است. بسیاری از ناظران معتقدند که این تصمیم به طور مستقیم فرصت‌های آموزشی و شغلی زنان را محدود کرده و پیامدهای منفی جبران‌ناپذیری بر سیستم بهداشت و سلامت کشور خواهد گذاشت. حذف کامل زنان و دختران از چرخه آموزش در افغانستان حکومت فعلی با ممنوعیت آموزش دختران در آموزشگاه‌های طبی، گام نهایی در جهت حذف کامل زنان و دختران از چرخه آموزش در افغانستان را برداشتند. پیش از این، آموزشگاه‌های طبی دولتی و خصوصی به‌عنوان تنها فرصت آموزشی باقی‌مانده برای دختران افغان، به زنان اجازه می‌دادند تا به تحصیلات دو ساله در این مراکز ادامه دهند و بسیاری از دختران از این مسیر برای بهبود وضعیت حرفه‌ای و معیشتی خود استفاده می‌کردند. اکنون، با اعمال این ممنوعیت، حاکمان آخرین امیدهای آموزشی زنان را نیز از میان برداشته‌اند و آنان را به‌طور کامل از دسترسی به آموزش محروم کرده‌اند. این ممنوعیت در ادامه سیاست‌های سیستماتیک حکومت برای حذف زنان از عرصه آموزش و اشتغال در افغانستان است. این گروه پس از به‌دست گرفتن قدرت، در نخستین اقدام خود، تمامی دختران بالاتر از صنوف  ششم را از رفتن به مکتب منع کردند. بیش از سه سال است که این محدودیت اعمال شده و اکنون حدود یک و نیم میلیون دختر نوجوان از حق تحصیل در مدارس محروم هستند. در مرحله بعد، حکومت سرپرست با تصمیمی دیگر، تحصیل زنان در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را ممنوع کردند و این تصمیم هزاران دانشجوی دختر، از جمله دانشجویان سال آخر، را از ادامه تحصیل بازداشت. این اقدامات که با استراتژی تدریجی اما هدفمند انجام شد، در نهایت به حذف کامل زنان و دختران از سیستم آموزشی کشور منجر شده است. سیاست‌های حکومت نه تنها به انزوای زنان و دختران از آموزش ختم می‌شود، بلکه جامعه افغانستان را از مشارکت فعال نیمی از جمعیت خود در امور آموزشی، بهداشتی، و اجتماعی محروم می‌کند. این رویکرد واپس‌گرایانه که همواره با عناوینی چون «تا اطلاع ثانی» توجیه شده، در عمل به چرخه‌ی از نابرابری، فقر و وابستگی برای زنان افغان دامن زده و انتقادات گسترده‌ای از سوی جامعه بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری به همراه داشته است. آخرین روزنه امید نیز بسته شد شماری از دانشجویان دختر در کابل که در آموزشگاه‌های طبی خصوصی تحصیل می‌کردند، از ممنوعیت تحصیل در این مراکز ابراز «ناامیدی عمیق» و «نگرانی شدید» کرده‌اند. این دانشجویان در گفت‌وگو با خبرنگاران داخلی اعلام کردند که آموزش در این مراکز، آخرین امید آنان برای دست‌یابی به آینده‌ای روشن بود. با مسدود شدن این روزنه، آنان اکنون تمام فرصت‌های آموزشی خود را از دست رفته می‌بینند و با آینده‌ای مبهم و بی‌سرانجام مواجه شده‌اند. این ممنوعیت ضربه‌ای دیگر بر پیکره امیدهای دخترانی است که سال‌ها برای رسیدن به جایگاه علمی و حرفه‌ای تلاش کرده‌اند. یکی از دانشجویان گفت که خانواده‌اش با وجود مشکلات اقتصادی فراوان، هزینه تحصیل او را در یک آموزشگاه طبی خصوصی تأمین می‌کردند. او تنها یک سمستر با فارغ‌التحصیلی فاصله داشت و به گفته خودش، تمام تلاشش برای کسب تخصص در زمینه‌ی که به آن علاقه داشت، اکنون بی‌ثمر مانده است. دانشجوی دیگری که پیش‌تر در دانشگاه دولتی کابل رشته اقتصاد می‌خواند، توضیح داد که پس از ممنوعیت تحصیل دختران در دانشگاه‌ها، مجبور به ترک تحصیل شد و دو سال در خانه ماند. او از افسردگی و فشار روانی ناشی از محرومیت از تحصیل رنج می‌برد، اما سرانجام تصمیم گرفت در یک آموزشگاه طبی خصوصی ثبت‌نام کند و در یک رشته دو‌ساله ادامه تحصیل دهد. او گفت که تنها یک ترم را گذرانده بود که حاکمان فعلی کشور بار دیگر تحصیل او را متوقف کردند. بسیاری از دانشجویان دیگر نیز احساس یأس و بی‌انگیزگی مشابهی دارند. آن‌ها معتقدند که تمامی تلاش‌های‌شان بی‌نتیجه بوده و آینده خود را از دست داده‌اند. این دانشجویان می‌گویند که هر بار با امید به آغاز دوباره، به دنبال راه‌های جایگزین رفته‌اند، اما حکومت هر بار با یک تصمیم جدید، تمام مسیرهای باقی‌مانده را مسدود کرده‌اند. این اقدامات نه تنها تأثیرات روانی و اجتماعی شدیدی بر این دختران داشته، بلکه جامعه افغانستان را نیز از ظرفیت‌های علمی و حرفه‌ای آنان محروم کرده است. در حالی که جامعه جهانی این اقدامات را محکوم می‌کند، زندگی دختران افغان همچنان در سایه محدودیت‌ها و سرکوب‌ها در حال نابودی است. عواقب و پیامدهای حذف زنان از چرخه آموزش پیامدهای روانی و اجتماعی ممنوعیت کامل دختران افغان از آموزش، پیامدهای روانی عمیق و گسترده‌ی بر این قشر از جامعه به جا گذاشته است. بسیاری از دختران که رویاهای خود را در عرصه‌های علمی و حرفه‌ای جست‌وجو می‌کردند، اکنون با احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این محرومیت به شکل سیستماتیک، آنان را از جامعه منزوی کرده و حس بی‌هویتی را در میان دختران افغان گسترش داده است. علاوه بر آن، این تصمیم تأثیرات منفی گسترده‌ای بر خانواده‌ها نیز داشته است، چرا که بسیاری از والدین که برای آموزش فرزندان خود تلاش کرده‌اند، اکنون امید خود را به آینده فرزندانشان از دست داده‌اند. این شرایط می‌تواند به افزایش مشکلات خانوادگی، از جمله تنش‌های روانی و اقتصادی، منجر شود و انسجام اجتماعی را به شدت تضعیف کند. پیامدهای اقتصادی و حرفه‌ای ممنوعیت آموزش دختران همچنین تأثیرات مخربی بر توسعه اقتصادی و نیروی کار افغانستان خواهد داشت. با حذف نیمی از جمعیت از چرخه آموزش، افغانستان در آینده با کمبود شدید نیروهای متخصص در حوزه‌های کلیدی مانند طبی، آموزش، و مدیریت مواجه خواهد شد. این وضعیت نه تنها فرصت‌های اقتصادی زنان را از بین می‌برد، بلکه کشور را نیز از مشارکت موثر و سازنده این قشر محروم می‌کند. به‌ویژه در بخش بهداشت و درمان، زنان به‌عنوان پرستار، دایه و پزشک نقش حیاتی ایفا می‌کنند و محرومیت آنان از تحصیل می‌تواند سیستم سلامت کشور را فلج کند. این کمبود نیروی متخصص، وابستگی افغانستان به کمک‌های خارجی را افزایش داده و مانع رشد اقتصادی پایدار خواهد شد. پیامدهای فرهنگی و نسل‌های آینده محرومیت دختران از آموزش تأثیری مخرب بر آینده فرهنگی افغانستان خواهد گذاشت. آموزش، عامل کلیدی در تربیت نسل‌های آگاه و توانمند است، و با حذف این فرصت، خطر بازتولید چرخه‌های فقر، جهل و افراط‌گرایی افزایش می‌یابد. در غیاب دختران تحصیل‌کرده، نقش‌های سنتی و محدودکننده برای زنان بیشتر تثبیت می‌شود و جامعه از بهره‌مندی از توانایی‌های زنان در حوزه‌های تصمیم‌گیری و رهبری محروم می‌ماند. علاوه بر این، کودکانی که در آینده در خانواده‌هایی رشد می‌کنند که مادران‌شان از آموزش محروم بوده‌اند، شانس کمتری برای برخورداری از محیط آموزشی و فرهنگی مناسب خواهند داشت. این ممنوعیت در بلندمدت، آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و علمی افغانستان وارد خواهد کرد و این کشور را در مسیر عقب‌ماندگی قرار خواهد داد.

نویسنده: مهدی مظفری زنان افغانستان، در طول تاریخ پرآشوب این کشور، مبارزه‌ای سترگ و پایداری را برای احقاق حقوق اساسی خود و دست‌یابی به جایگاهی برابر با مردان در تمامی عرصه‌های زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به پیش برده‌اند. این مبارزه که ریشه در اعماق تاریخ افغانستان دارد، تحت تأثیر تحولات پیچیده داخلی و خارجی، از جمله جنگ‌های طولانی‌مدت، تغییرات رژیم‌های سیاسی، و تحولات اجتماعی و فرهنگی، همواره با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است. بانوان افغان در کشاکش تاریخ همواره تلاش کرده‌اند تا جایگاه خود را در جامعه تثبیت کنند و به حقوق برابر دست یابند. مبارزات زنان در سایه رژیم‌های مختلف و فرهنگ‌های به شدت سنتی، نشان می‌دهد که دختران و زنان افغان در کسب هویت و تثبیت جایگاه خود مقاوم و خسته ناپذیر هستند. مبارزات زنان قبل از دهه ۱۹۹۰ قبل از حکمرانی نخست حکومت سرپرست، زنان افغانستان حضور قابل توجهی در زمینه‌های مختلف از جمله آموزش، اشتغال و مشارکت سیاسی داشتند. نخستین قانون اساسی افغانستان، برای زنان حقوق برابر با مردان قائل شده بود و زنان در بسیاری از مشاغل دولتی و خصوصی فعالیت می‌کردند. حضور زنان در دانشگاه‌ها و مکاتب، افزایش آگاهی سیاسی و اجتماعی آنان را به دنبال داشت و به تدریج، نقش زنان در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور پررنگ‌تر می‌شد. با وجود این پیشرفت‌ها، نابرابری‌های جنسیتی همچنان به عنوان یکی از چالش‌های اصلی جامعه افغانستان مطرح بود و زنان در بسیاری از مناطق روستایی و مناطق تحت کنترل جنگ‌سالاران، از دسترسی محدود به امکانات آموزشی و بهداشتی برخوردار بودند. با این حال، امید به آینده‌ای بهتر برای تمام زنان افغان وجود داشت و بسیاری از فعالان حقوق زن، به دنبال گسترش حقوق و آزادی‌های زنان در تمام عرصه‌های زندگی بودند. متأسفانه، همین حدّاقل پیشرفت‌ها هم شکننده بود؛ با روی کار آمدن حکومت سرپرست در اواخر دهه ۱۹۹۰، تمامی دستاوردهای زنان به سرعت از بین رفت. صاحبان قدرت با اعمال قوانین سختگیرانه و محدودکننده، زنان را از تمامی عرصه‌های اجتماعی و سیاسی حذف کرد و آنان را به خانه‌های‌شان محصور ساختند. با روی کار آمدن حکومت سرپرست در دوره اول حکومتداری، زنان از تحصیل، کار و حضور در اماکن عمومی منع شدند و مجبور بودند در خانه بمانند و برای اندک‌ترین فعالیت‌شان جواز شرعی نیاز داشتند. این محدودیت‌های شدید، نه تنها به زنان و دختران آسیب رساند، بلکه به اقتصاد و توسعه افغانستان نیز به شدت لطمه زد. با این وجود، زنان افغان هرگز تسلیم نشدند و به صورت مخفیانه به فعالیت‌های ترقی‌خواهانه خود ادامه دادند. با سقوط اقتدار نخست حکومت سرپرست در سال ۲۰۰۱، زنان افغان دوباره امیدوار شدند و به قدرت در پی بازپس گیری حقوق از دست رفته خود بودند. طلوع دوباره امید و آغاز تحولات سقوط حکومت سرپرست در سال 2001، پس از سال‌ها ظلم و ستم، نویدبخش طلوع دوباره امید برای زنان افغانستان بود. با روی کار آمدن رژیم جمهوریت، فصل تازه‌ای در تاریخ این کشور رقم خورد. تصویب قوانین حمایتی از حقوق زنان، گشایش مکاتب و دانشگاه‌ها برای دختران، تشویق به مشارکت زنان در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی، همگی گام‌های مهمی در جهت بهبود وضعیت زنان بودند. زنان افغانستانی که سال‌ها از حضور فعال در جامعه محروم مانده بودند، اکنون با اشتیاق به دنبال تحقق رؤیاهای خود بودند. این تحولات، اگرچه کُند و با چالش‌های فراوان همراه بود، اما نشان از عزم راسخ جامعه جهانی و مردم افغانستان برای ایجاد آینده‌ای بهتر برای زنان داشت. با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در سایه جمهوریت، چالش‌های پیش روی زنان افغانستان همچنان بسیار جدی و پیچیده بودند. ناامنی‌های گسترده، جنگ‌های داخلی، فقر حاکم بر کشور، تبعیض جنسیتی ریشه‌دار و سنت‌های پدرسالارانه، همچنان به عنوان موانع اصلی بر سر راه تحقق حقوق زنان عمل می‌کردند. مناطق روستایی و دورافتاده، به دلیل محرومیت از امکانات آموزشی و بهداشتی، وضعیت بسیار وخیم‌تری داشتند. همچنین، دیدگاه‌های سنتی و باورهای غلط در مورد نقش زنان در جامعه، تغییر آهسته و تدریجی این باورها را دشوار می‌ساخت. علاوه بر این، نبود زیرساخت‌های مناسب، فساد اداری و نبود فرصت‌های شغلی برابر، از دیگر چالش‌هایی بودند که زنان افغانستانی را با آن مواجه می‌کردند. تاریکی دوباره و مبارزه استوار متأسفانه، با روی کار آمدن مجدد حکومت سرپرست در سال 2021، تمام دستاوردهای بیست ساله در زمینه حقوق زنان با خطر جدی مواجه شد. سردمداران این حکومت با اعمال محدودیت‌های شدید بر روی زنان، آنان را از تحصیل، کار، حضور در اماکن عمومی و حتی ترک خانه بدون محرم منع کرد. این اقدامات، نه تنها حقوق اولیه زنان را پایمال می‌کرد، بلکه به آینده این کشور نیز آسیب جدی وارد می‌ساخت. با این حال، زنان افغانستانی تسلیم نشدند و به اعتراض و مقاومت خود برای تحقق و عدالت و برابری ادامه دادند. فعالان حقوق زنان، مدافعان حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی با هم متحد شدند تا صدای زنان افغانستان را به گوش جهانیان برسانند و برای بهبود وضعیت آن‌ها تلاش کنند. این مبارزه، علی‌رغم همه سختی‌ها و خطرها، همچنان ادامه دارد و امید است که روزی زنان افغانستانی بتوانند در صلح و امنیت به حقوق برابر خود دست یابند.