یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد برای افغانستان به مناسبت روز جهانی مطبوعات اعلام کرده است که رسانه‌های آزاد و مستقل در کشور در حال فرسایش هستند. یوناما امروز (شنبه، ۱۳ ثور) با نشر اعلامیه‌ای گفته است: «چالش‌های فرا راه رسانه‌‌ها از اعمال محدودیت‌ها توسط مقامات حاکم گرفته تا معضلات اقتصادی و مالی، دسترسی شهروندان به اطلاعات حیاتی را به ‌طور جدی با خطر مواجه ساخته است.» رزا اوتونبایوا، رییس یوناما در این اعلامیه تاکید کرده است: «وجود یک بخش رسانه‌ای متنوع و سالم، برای شفافیت، اعتماد عمومی و حکومت‌داری خوب ضروری است. اما در افغانستان شاهد فرسایش تدریجی رسانه‌های آزاد و مستقل هستیم.» وی هشدار داده است که خبرنگاران در معرض خطر بازداشت، شکنجه و زندان قرار دارند. رییس یوناما برای افغانستان افزوده است که زنان خبرنگار به‌ویژه با خطرات و موانع نابرابر مواجه‌اند. وی تاکید کرده است: «روز جهانی آزادی مطبوعات یادآور نقش مهم خبرنگاران و رسانه‌ها در افغانستان می‌باشد. رسانه‌‌ها بنیاد یک جامعه آگاه و پویا را تشکیل می‌دهند و از نقش‌‌شان باید حفاظت صورت گیرد.» در اعلامیه یوناما آمده است: «به دلیل بحران اقتصادی در افغانستان، رسانه‌ها در کشور از بابت کاهش چشمگیر در میزان کسب درآمد متاثر گردیده‌اند که این امر منجر به ختم فعالیت رسانه‌های متعدد گردیده است. بر علاوه، انفاذ محدودیت‌‌های گسترده‌ از سوی مقامات حاکم باعث گردیده است تا دست اندرکاران حرفه‌ای در عرصه رسانه‌‌ها با تهدید، بازداشت، شکنجه و بدرفتاری مواجه گردند، در حالیکه خبرنگاران زن به گونه خاص از خطرات و موانع بیشتر متاثر گردیده‌اند.» در همین حال، سازمان گزارشگران بدون مرز روز گذشته با انتشار گزارشی درباره وضعیت آزادی مطبوعات در جهان اعلام کرده است که افغانستان از میان ۱۸۰ کشور، در جایگاه ۱۷۵ قرار دارد. همچنین در آستانه روز جهانی آزادی رسانه‌ها (سوم می)، مرکز خبرنگاران افغانستان از تشدید محدودیت‌ها بر آزادی رسانه‌ها و بازداشت خبرنگاران در کشور ابراز نگرانی کرده و می‌گوید که آزادی رسانه‌ها تحت حاکمیت حکومت سرپرست به طور جدی مختل شده است.

در آستانه روز جهانی آزادی رسانه‌ها (سوم می)، مرکز خبرنگاران افغانستان از تشدید محدودیت‌ها بر آزادی رسانه‌ها و بازداشت خبرنگاران در کشور ابراز نگرانی کرده و می‌گوید که آزادی رسانه‌ها تحت حاکمیت حکومت سرپرست به طور جدی مختل شده است. مرکز خبرنگاران افغانستان با نشر گزارشی گفته است که یافته‌های این مرکز نشان می‌دهد که از ماه می ۲۰۲۴ میلادی تا اکنون، دست‌کم ۲۱۵ مورد نقض آزادی رسانه‌ها ثبت شده است که شامل ۱۷۵ مورد تهدید مستقیم و غیرمستقیم و ۴۰ مورد بازداشت خبرنگاران است. در ادامه آمده است که این آمار در مقایسه با دوره‌ی پیشین (می ۲۰۲۳ تا می ۲۰۲۴) افزایش ۵۸ درصدی را نشان می‌دهد. مرکز خبرنگاران تاکید کرده است که از میان خبرنگاران بازداشت‌شده، ۱۰ نفر همچنان در زندان به‌سر می‌برند و هفت نفر از آنان از هفت ماه تا سه سال زندان محکوم شده‌اند. در گزارش آمده است که حکومت فعلی در یک سال گذشته، هفت دستورالعمل جدید را ابلاغ و اجرا کرده‌اند که طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ رسانه‌ای را هدف قرار می‌دهد. در ادامه آمده است که این دستورالعمل‌ها شامل ممنوعیت نشر تصاویر جانداران، ممنوعیت همکاری با رسانه‌های تبعیدی، ممنوعیت پخش برنامه‌ها و میزگردهای زنده‌ی سیاسی و اقتصادی، ممنوعیت نقد یا به چالش کشیدن سیاست‌ها و مسئولان طالبان، ممنوعیت حضور کارشناسان تأییدنشده، و همچنین ممنوعیت فعالیت رسانه‌های ویژه‌ی زنان در برخی ولایت‌ها است. همچنین مرکز خبرنگاران در بخشی از گزارشش خاطرنشان کرده است که یکی از عوامل وخامت وضعیت آزادی رسانه‌ها در ۱۲ ماه گذشته، افزایش نقش و دخالت وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی در امور رسانه‌ها بوده است. این مرکز افزوده است که وزارت امر به معروف صلاحیت‌های گسترده‌ای برای نظارت و کنترل بر فعالیت رسانه‌ها به‌دست آورده و در بستن یا تنبیه رسانه‌هایی که از دستوراتش سرپیچی کرده‌اند، به طور مستقیم نقش داشته و اقدام به تهدید و بازداشت خبرنگاران کرده است. در گزارش مرکز خبرنگاران آمده است که در پی گسترش ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان، در یک سال اخیر ۲۵ ایستگاه تلویزیونی تعطیل یا به رادیو تبدیل شده‌اند، همچنین ۹ ایستگاه رادیویی به‌طور موقت و یک رادیو به‌طور کامل بسته شده‌اند. بر اساس ماده‌ی هفدهم قانون امر به معروف و نهی از منکر که در ماه اسد سال گذشته توسط هبت‌الله آخوندزاده توشیح شد، نشر تصاویر جانداران ممنوع اعلام شده است. این ممنوعیت تا اکنون در ۱۷ ولایت به اجرا درآمده است. بر بنیاد شاخص جهانی آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۲۵، افغانستان با امتیاز ۱۷.۸۸ در جایگاه ۱۷۵ قرار گرفته است، در حالی‌که در رده‌بندی سال ۲۰۲۴ در جایگاه ۱۷۸ قرار داشت. گزارش‌گران بدون مرز با نشر این رده‌بندی گفته است که در سال ۲۰۲۴، دست‌کم ۱۲ رسانه به دلیل محدودیت‌ها مجبور به تعطیلی شدند.

سازمان ملل متحد بار دیگر بر حق دسترسی دختران و زنان افغانستان به آموزش تاکید کرده و خواستار پایان محرومیت میلیون‌ها دختر از رفتن به مکتب شده است. این سازمان بامداد امروز (شنبه، ۳۰ حمل) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «دسترسی به آموزش یک حق بشری است. با این حال، میلیون‌ها دختر در افغانستان در حال حاضر از حضور در مکتب محروم‌اند. آن‌ها باید اجازه داشته باشند بیاموزند، به ظرفیت کامل خود برسند و در آینده کشورشان سهم داشته باشند.» سازمان ملل متحد هشدار داده است که محدودیت‌های سیستماتیک بر دختران و زنان، افغانستان را به تنها کشوری در جهان تبدیل کرده است که در آن دختران از تحصیل فراتر از سطح ابتدایی منع می‌شوند. بر اساس آمار یونسکو، حدود ۱.۵ میلیون دختر در افغانستان از رفتن به مکتب منع شده‌اند. ملل متحد پیش از این نیز بارها از حکومت سرپرست خواسته بود که محدودیت‌های آموزشی بر دختران و زنان را لغو کنند، اما این ممنوعیت‌ها همچنان پابرجاست. با این حال از محرومیت دختران بالاتر از صنف ششم از مکتب بیش از ۱۳۰۰ روز گذشته است. حکومت فعلی دختران را از رفتن به دانشگاه و فراگیری آموزش‌های طبی نیز محروم ساخته‌اند. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

پس از وعده‌ی تامین بودجه تیم کریکت زنان افغانستان در تبعید از سوی کمیته‌ی جهانی کریکت، شماری از این بازی‌کنان از اعلام حمایت این کمیته استقبال کرده و آن را «روزنه‌ای از امید» برای به‌رسمیت‌ شناخته‌شدن و فرصتی برای حضور در میدان‌های بین‌المللی دانسته‌اند. خبرگزاری رویترز با نشر گزارشی به نقل از ناهیده ساپان، عضو تیم کریکت زنان افغانستان در تبعید نوشته است: «ما احساس ارزش‌مندی و الهام می‌کنیم. این خبر به ما اعتماد به نفس زیادی نسبت به آینده داد. بعضی از دخترها در تیم گریه می‌کردند چون بسیار تلاش کرده بودیم.» وی از این حمایت کمیته‌ی جهانی کریکت استقبال کرده است. او تاکید کرده است که هیچ‌یک از بازی‌کنان تیم ملی کریکت مردان افغانستانی تا اکنون برای تبریک این وعده‌ی مالی با آنان تماس نگرفته‌ است؛ با این حال، او این مسئله را با توجه به شرایط سیاسی کشور قابل درک دانست. این بازیکن تیم ملی کریکت افغانستان افزوده است: «اوضاع دشوار است. ما از وضعیت افغانستان و شرایط کریکت در آن آگاه هستیم. حکومت سرپرست نمی‌خواهد بازی‌کنان مرد از تیم کریکت زنان حمایت کنند. اگر چنین حمایتی صورت گیرد، ممکن است بازی‌های تیم مردان نیز متوقف شود.» قابل ذکر است که کمیته‌ی جهانی کریکت اخیراً گفته بود که یک گروه کاری ویژه برای پشتیبانی از تیم کریکت زنان افغانستانی ایجاد خواهد کرد که شامل ایجاد یک صندوق و دوره‌های آموزشی می‌شود. این کمیته در اعلامیه‌‌ی خود نوشته بود که با ایجاد این گروه کاری، تیم کریکت زنان افغانستانی در تبعید می‌توانند به مسیر ورزشی شان ادامه دهد. باید گفت که در حال حاضر ۲۵ بازی‌کن زن که در سال ۲۰۲۰ میلادی برای آموزش در تیم کریکت افغانستان انتخاب شده بودند، پس از تسلط حکومت فعلی بر افغانستان در استرالیا در تبعید زندگی می‌کنند. این در حالی است که حکومت فعلی در نخستین اقدام‌های شان، ورزش زنان را باطل اعلام کرده و همه‌ی سالن‌های ورزشی را بسته است.

دو فعال حقوق بشر در مقاله‌ای در مجله بین‌المللی دیپلمات هشدار داده‌اند که عدام اقدام جامعه‌ی جهانی، فرصت ساختن سرنوشت را از زنان و دختران افغانستان خواهد گرفت. این مقاله از سوی نازیلا جمشیدی، فعال حقوق زن، و انی فورس‌هایمر، دیپلمات پیشین آمریکا، امروز (سه‌شنبه، ۲۶ حمل) نشر شده است و در این این مقاله آمده است که چهار سال پس از تسلط حکومت سرپرست بر افغانستان، وضعیت زنان و دختران به‌گونه بی‌سابقه‌ای وخیم شده و جهان در برابر آن سکوت مطلق اختیار کرده است. نویسندگان این مقاله تاکید کرده‌اند که حکومت فعلی با وضع قوانین سخت‌گیرانه و محدودکننده، زنان را عملاً از عرصه‌های عمومی، آموزشی، کاری و حتا درمانی حذف کرده‌اند. همچنین در بخشی از این مقاله هشدار داده شده است که محروم‌ساختن زنان از آموزش طبی، در میانه بحران شدید صحی و افزایش مرگ‌ومیر مادران، می‌تواند پیامدهای فاجعه‌بار برای افغانستان و به ویژه زنان و کودکان داشته باشد. نویسندگان این مقاله از سازمان ملل خواسته‌اند که زنان و دختران افغانستان را به‌گونه رسمی وارد میز گفت‌وگو با حکومت فعلی کند تا خود سرنوشت‌شان را رقم بزنند. آن‌ها طرح پیشنهادی سازمان ملل برای «رویکرد جامع در افغانستان» را ناکام و غیرشفاف خوانده و افزوده‌اند که این طرح به‌گونه خطرناکی می‌تواند آخرین اهرم‌های فشار جامعه‌ی جهانی را از بین ببرد. خانم جمشیدی و فورس‌هایمر  در این مقاله گفته‌اند که تا هنوز هیچ روند شفاف و مشورتی با افغانستانی‌ها، به‌ویژه زنان، در این طرح دیده نمی‌شود و نقش مردم افغانستان در آن، به‌گونه‌ نگران‌کننده‌ای، به سطح «ذی‌نفع» تنزیل یافته است. آن‌ها تاکید کرده‌اند که چشم‌پوشی از حقوق زنان و دختران افغانستان و دادن امتیازهای سریع و برگشت‌ناپذیر به حکومت فعلی، تنها به تداوم ظلم و سرکوب مشروعیت خواهد داد. در حالی آنان از وضعیت بد زنان و دختران افغانستان انتقاد می‌کند که حکومت سرپرست از زمان بازگشت به قدرت در افغانستان، مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم را بسته‌اند و در سال جدید تعلیمی نیز هیچ نشانه‌ای از تغییر این سیاست دیده نمی‌شود. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

اوچا یا دفتر هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد برای افغانستان می‌گوید که محدودیت‌های حکومت سرپرست سبب شده است تا شماری از خانواده‌ها، آموزش فرزندان‌شان را در اولویت‌های زندگی‌شان قرار ندهند. این نهاد با نشر گزارشی هشدار داده است که تا اکنون ۱.۵ میلیون دختر افغانستانی از آموزش بالاتر از صنف ششم محروم شده‌اند. در بخشی از گزارش اوچا آمده است که این محدودیت‌ها دختران را در معرض خطر بی‌سوادی، ازدواج‌های اجباری و خشونت‌های مبتنی بر جنسیت قرار داده است. دفتر هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد تاکید کرده است که طبق یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۴ میلادی، ۱۱ درصد از خانواده‌ها به دلیل مشکلات مالی، آموزش را از اولویت‌های خود حذف کرده‌اند. همچنین این سازمان بین‌المللی خاطرنشان کرده است که کودکان اخراج‌شده از کشورهای همسایه، در افغانستان با چالش‌های جدی آموزشی روبه‌رو هستند. در این گزارش آمده است که در سال ۲۰۲۴ میلادی، از میان ۱۸۲ هزار کودک بازگشتی، تنها ۲۰ درصد آنان به آموزش دسترسی پیدا کرده‌اند. همچنین یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد در گزارشی اعلام کرده بود که بیش از دو میلیون دختر در سال ۲۰۲۵ از مکاتب متوسطه در افغانستان محروم شده‌اند. حکومت سرپرست از زمان بازگشت به قدرت در افغانستان، مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم را بسته‌اند و در سال جدید تعلیمی نیز هیچ نشانه‌ای از تغییر این سیاست دیده نمی‌شود. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

همزمان با روز جهانی ورزش برای صلح و توسعه، شماری از زنان ورزشکار افغانستان ممنوعیت ورزش زنان را آشکارترین جلوه‌های ظلم اجتماعی در افغانستان توصیف کرده و خواستار لغو ممنوعیت ورزش زنان شدند. زنان ورزشکار خواستار مشارکت آزاد، ایمن و برابر زنان در ورزش شده و گفته‌اند: «حکومت فعلی با بستن دروازه‌های ورزش، بسیاری از زنان را به انزوا کشانده و آنان را از داشتن یک زندگی پویا و سالم محروم کرده‌اند.» ورزشکاران زن تاکید کرده‌اند که محدودیت‌های حکومت فعلی نه‌تنها زندگی زنان داخل کشور را تحت تأثیر قرار داده، بلکه ورزشکاران زن افغانستانی در بیرون از کشور را نیز متاثر ساخته است. باید گفت که مقررات فعلی فدراسیون بین‌المللی فوتبال (فیفا) تیم‌های تبعیدی را ملزم می‌سازد که از سوی فدراسیون رسمی کشور خود به رسمیت شناخته شوند. اما در افغانستان به‌دلیل ممنوعیت ورزش زنان از سوی حکومت فعلی، این تیم از سوی فدراسیون داخلی تایید نمی‌شود. افغانستان اینترنشنال به نقل از سکینه خالقی، ورزشکار زن افغانستانی در تبعید نوشته است: «در افغانستان به ورزش ایروبیک مشغول بود، اما حکومت فعلی چندین‌بار به باشگاه آن‌ها حمله کرده و مانع ادامه فعالیت‌های ورزشی‌شان شده‌اند.» او افزود: «برای دستیابی به عدالت و برابری، همه باید از فرصت‌های برابر برخوردار باشند. هیچ‌کس نباید از ابتدایی‌ترین حقوق خود، مانند ورزش کردن، محروم بماند.» قابل ذکر است که حکومت فعلی از زمان تسلط بر افغانستان، استفاده زنان و دختران از باشگاه‌های ورزشی را ممنوع کرده و ورزشکاران زن در تبعید را نیز به رسمیت نمی‌شناسند. سازمان ملل متحد در ماه اگست سال ۲۰۱۳، ششم اپریل را به‌عنوان «روز جهانی ورزش برای توسعه و صلح» نام‌گذاری کرد. از آن زمان، هر سال این روز برای گرامیداشت نقش ورزش در ایجاد تغییرات مثبت در سراسر جهان برگزار می‌شود. همچنین اتحادیه اروپا به مناسبت این روز، در یادداشتی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «از ابتکاراتی که سلامت، رفاه و همبستگی اجتماعی را از طریق ورزش در افغانستان ترویج می‌دهند، استقبال می‌کنیم.» این اتحادیه در ادامه یادداشت خود به نقش مؤثر ورزش در تقویت درک متقابل و ارتقای رفاه اشاره کرده است.

نمایندگی اتحادیه اروپا برای افغانستان می‌گوید که آموزش برای پایداری و شکوفایی بلندمدت این کشور بسیار مهم است. این نمایندگی با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که آموزش برای همه و برای تاب‌آوری و شکوفایی بلندمدت افغانستان حیاتی است. نمایندگی اتحادیه اروپا تاکید کرده است که زنان تحصیل‌کرده معماران یک کشور قوی‌تر، باثبات‌تر و خود کفاتر هستند. در ادامه آمده است: «اتحادیه اروپا از حق آن‌ها (دختران) برای آموزش حمایت می‌کند.» همچنین رابرت دیکسن، کاردار سفارت بریتانیا برای افغانستان، نیز ممنوعیت آموزش دختران توسط حکومت سرپرست را تراژدی خوانده است. او روز (یک‌شنبه، ۳ حمل) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس به محرومیت ۴۰۰ هزار دختر دیگر از آموزش در افغانستان اشاره کرده و گفته است مجموع دختران محروم از آموزش در این کشور به ۲.۲ میلیون تن می‌رسد. وی از حکومت سرپرست افغانستان خواسته است که این ممنوعیت را بردارند. این چهارمین سال تعلیمی است که بدون حضور دختران در مکاتب کشور آغاز می‌شود. قابل ذکر است که حکومت سرپرست پس از بازگشت دوباره به قدرت، با وضع محدودیت‌های شدید علیه زنان و دختران در افغانستان، آنان را از آموزش، تحصیل و کار محروم کرده‌اند. همچنان اوایل زمستان سال گذشته‌ی خورشیدی، طی فرمانی تحصیل دختران در انستیتوت‌های طبی خصوصی در سراسر کشور را نیز ممنوع اعلام شد.

کریستینا مارکوس لاسن، نماینده دنمارک در سازمان ملل متحد گفته است که زنان و دختران افغانستان باید مشارکت کامل، برابر، معنادار و امن در تمام مراحل زند‌گی عمومی و تصمیم‌گیری‌ها داشته باشند. خانم لاسن این اظهارات را روز (دوشنبه، ۲۷ حوت) در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح کرده و گفته است که حکومت سرپرست به‌طور سیستماتیک زنان و دختران را از جامعه حذف کرده و مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد. او تاکید کرده است: «برای دنمارک این بسیار مهم است که وضعیت حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان منعکس شود و پیام شورای امنیت واضح است.» کریستینا مارکوس لاسن در ادامه افزوده است: «زنان که نقش غیرقابل‌انکاری در جامعه افغانستان دارند، باید مشارکت کامل، برابر، معنادار و امن در تمام مراحل زنده‌گی عمومی و تصمیم‌گیری‌ها داشته باشند.» نماینده دنمارک در سازمان ملل متحد می‌گوید که شورای امنیت با صدای واحد به مردم افغانستان نشان داده که جامعه‌ی جهانی آنان را فراموش نکرده است. همچنین وی در بخشی از صحبت‌هایش هشدار داده است که ادامه سیاست‌های سرکوب‌گرانه، از جمله حذف نظام‌مند زنان از جامعه، بحران بشری و اقتصادی افغانستان را تشدید خواهد کرد. این دومین نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد با محوریت افغانستان طی یک هفته اخیر است. در کنار آن، در این نشست، مأموریت دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) در افغانستان برای یک سال دیگر تمدید شده است. همچنین در این نشست نمایند‌گان آمریکا، روسیه و پاکستان نیز در مورد افغانستان صحبت کرده‌اند. ماموریت یوناما در افغانستان دیروز (دوشنبه، ۲۷ حوت/۱۷ مارچ) به پایان رسید و با تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد تا ۱۷ مارچ سال آینده تمدید شده است. قابل ذکر است که چندی پیش، رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان و رییس یوناما در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار تمدید ماموریت یوناما در افغانستان شده بود. نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان، یکی از نهادهای بین‌المللی در کشور است که همواره از سیاست‌های حکومت سرپرست علیه زنان و دختران انتقاد کرده است. با این وجود، حکومت سرپرست ماموریت یوناما در افغانستان را موثر نمی‌دانند.