دو فعال حقوق بشر در مقاله‌ای در مجله بین‌المللی دیپلمات هشدار داده‌اند که عدام اقدام جامعه‌ی جهانی، فرصت ساختن سرنوشت را از زنان و دختران افغانستان خواهد گرفت. این مقاله از سوی نازیلا جمشیدی، فعال حقوق زن، و انی فورس‌هایمر، دیپلمات پیشین آمریکا، امروز (سه‌شنبه، ۲۶ حمل) نشر شده است و در این این مقاله آمده است که چهار سال پس از تسلط حکومت سرپرست بر افغانستان، وضعیت زنان و دختران به‌گونه بی‌سابقه‌ای وخیم شده و جهان در برابر آن سکوت مطلق اختیار کرده است. نویسندگان این مقاله تاکید کرده‌اند که حکومت فعلی با وضع قوانین سخت‌گیرانه و محدودکننده، زنان را عملاً از عرصه‌های عمومی، آموزشی، کاری و حتا درمانی حذف کرده‌اند. همچنین در بخشی از این مقاله هشدار داده شده است که محروم‌ساختن زنان از آموزش طبی، در میانه بحران شدید صحی و افزایش مرگ‌ومیر مادران، می‌تواند پیامدهای فاجعه‌بار برای افغانستان و به ویژه زنان و کودکان داشته باشد. نویسندگان این مقاله از سازمان ملل خواسته‌اند که زنان و دختران افغانستان را به‌گونه رسمی وارد میز گفت‌وگو با حکومت فعلی کند تا خود سرنوشت‌شان را رقم بزنند. آن‌ها طرح پیشنهادی سازمان ملل برای «رویکرد جامع در افغانستان» را ناکام و غیرشفاف خوانده و افزوده‌اند که این طرح به‌گونه خطرناکی می‌تواند آخرین اهرم‌های فشار جامعه‌ی جهانی را از بین ببرد. خانم جمشیدی و فورس‌هایمر  در این مقاله گفته‌اند که تا هنوز هیچ روند شفاف و مشورتی با افغانستانی‌ها، به‌ویژه زنان، در این طرح دیده نمی‌شود و نقش مردم افغانستان در آن، به‌گونه‌ نگران‌کننده‌ای، به سطح «ذی‌نفع» تنزیل یافته است. آن‌ها تاکید کرده‌اند که چشم‌پوشی از حقوق زنان و دختران افغانستان و دادن امتیازهای سریع و برگشت‌ناپذیر به حکومت فعلی، تنها به تداوم ظلم و سرکوب مشروعیت خواهد داد. در حالی آنان از وضعیت بد زنان و دختران افغانستان انتقاد می‌کند که حکومت سرپرست از زمان بازگشت به قدرت در افغانستان، مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم را بسته‌اند و در سال جدید تعلیمی نیز هیچ نشانه‌ای از تغییر این سیاست دیده نمی‌شود. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA) برای افغانستان اعلام کرده است که از آغاز مرحله دوم اخراج شهروندان از پاکستان تا اکنون، ۱۷ زن در مرکزهای صحی و کلینیک‌های عاجل زایمان در نقاط مرزی نوزادان خود را به دنیا آورده‌اند. این صندوق با نشر اعلامیه‎ای گفته است که موارد زایمان در نقطه صفر مرزی، ضرورت ارائه مراقبت‌های صحی به مادران را به‌ روشنی برجسته می‌کند. در ادامه آمده است که در دو هفته گذشته ۱۲ زن برگشت‌کننده از پاکستان در مرکز صحی ابتدایی واقع در نقطه صفر و پنج زن دیگر در کلینیک عاجل زایمان در مرکز پذیرش مهاجران، فرزندان خود را به دنیا آورده‌اند. صندوق جمعیت سازمان ملل متحد با تاکید بر اهمیت ارائه خدمات زایمان در مرزها افزوده است که همه این نوزادان در سلامت کامل به دنیا آمده‌اند. همچنین صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در بخشی از اعلامیه‌ به داستان سلما، زنی پرداخته که پس از ۱۵ سال زندگی در پاکستان، به افغانستان برگشته و در نخستین روزهای ورودش به افغانستان، کودک خود را در مرکز صحی ابتدایی در مرز تورخم به دنیا آورده است. این زن اهل افغانستان گفته است: «سفر برایم بسیار دشوار بود چون در هفته ۳۸ بارداری قرار داشتم.» این نهاد بین‌المللی افزوده است که او در یکی از خیمه‌های ویژه مهاجران مستقر بود، دچار درد زایمان شده است. این زن افغانستانی گفته است: «سردرگم و ترسیده بودم و نمی‌دانستم چه کنم. خوشبختانه کارمندان صحی آمدند و به من کمک کردند.» قابل ذکر است که روند اخراج مهاجران افغان از پاکستان به‌صورت شدید جریان دارد. در میان مهاجران اخراج‌شده کودکان و زنان باردار زیادی نیز موجود هستند. همچنین چندی پیش نیز نهاد‌های حقوق بشری نسبت به بازگرداندن اجباری زنان افغانستانی به کشور هشدار داده‌اند. آنان تاکید کردند که در شرایط کنونی، بسیاری از زنان با خطر محرومیت از حق آموزش، کار، آزادی گشت‌وگذار و حتا آزار و پی‌گرد مواجه‌اند؛ مسایلی که بازگشت اجباری آنان به افغانستان را به یک بحران انسانی تبدیل می‌کند.

سازمان جهانی بهداشت برای افغانستان اعلام کرده است که با اجرای یک پروژه مشترک در بامیان، بیش از  ۳۸ هزار مادر و کودک اکنون به خدمات صحی نجات‌بخش دسترسی دارند. این سازمان با نشر گزارشی گفته است که این برنامه با سرمایه‌گذاری ۱.۱ میلیون دالر، سبب تقویت خدمات صحی در سه شفاخانه‌ی ولسوالی‌های دوردست بامیان شده است. در گزارش در مورد ولسوالی‌های که این شفاخانه‌ها تجهیز شده است، معلومات ارائه نشده است. سازمان جهانی صحت تاکید کرده است که تحت این پروژه‌ی صحی، مرکزهای درمانی به دارو و وسایل طبی ضروری تجهیز شده که زمینه‌ی ارائه‌ی خدمات به بیش از ۳۸ هزار مادر و کودک را فراهم شده است. این سازمان افزوده است که برای بهبود کیفیت خدمات بهداشتی در بامیان، ۲۵۰ کارمند صحی را در حوزه‌ی مراقبت‌های مادر و کودک نیز آموزش داده است. سازمان جهانی صحت گفته است که افغانستان یکی از بالاترین نرخ مرگ‌ومیر مادران را در سطح منطقه‌ی شرق مدیترانه دارد که در هر ساعت یک مادر جان می‌دهد. قابل ذکر است که پس از تحولات سیاسی سال‌های اخیر، نظام بهداشت افغانستان نیز با چالش‌های گسترده‌ای از جمله کم‌بود بودجه، نبود امکانات، کاهش دست‌رسی به خدمات تخصصی و مهاجرت نیروهای ماهر روبرو شده است. همچنین محدودیت‌های حکومت سرپرست در حوزه‌ی زنان، سبب وخامت نظام بهداشتی این کشور شده است. طوری‌که آموزش دختران در حوزه‌های طبی ممنوع شده و پس از حاکمیت این گروه، هیچ پزشک زنی تربیه نشده است. پیش از این سازمان ملل از پیامد‌های زیان‌بار ممنوعیت آموزش دختران هشدار داده و گفته که سبب افزایش مرگ‌ومیر زنان می‌شود.

سازمان جهانی صحت برای افغانستان اعلام کرده است که حدود ۲۵۰ کارمند صحی را در بامیان آموزش داده تا در بخش مراقبت‌های بهداشتی ضروری برای مادران و کودکان خدمات موثر ارائه دهند. این سازمان با نشر اعلامیه‌ای در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که این کارمندان به گونه‌ی تخصصی آموزش دیده‌اند تا خدمات با کیفیت‌تری به مادران و کودکان، به‌ویژه در مناطق دورافتاده و محروم ارائه دهند. در اعلامیه آمده است که این آموزش‌ها بخشی از تلاش‌های سازمان برای بهبود وضعیت بهداشت در افغانستان است، کشوری که یکی از بدترین شاخص‌های بهداشتی در جهان را دارد. قابل ذکر است که افغانستان یکی از کشورهایی‌ است که بیش‌ترین آمار مرگ‌ومیر مادران و کودکان را دارد. طبق آمارهای سازمان جهانی صحت، در این کشور در هر دو ساعت، یک زن به دلیل عوارض قابل پیش‌گیری بارداری یا زایمان جان خود را از دست می‌دهد. همچنان، از هر ۱۰۰۰ کودک، بیش از ۵۰ کودک پیش از رسیدن به سن پنج سالگی جان می‌دهند. این در حالی است که محدودیت‌های گسترده‌ی حکومت سرپرست بر آموزش دختران، به‌ویژه در بخش‌های پزشکی و نرسنگ، بحران نظام صحی را تشدید کرده است. نبود پزشک زن در بسیاری از مناطق سبب شده تا زنان، به ویژه در روستاها و مناطق دورافتاده، به خدمات اولیه‌ی صحی دسترسی نداشته باشند.

سازمان داکتران بدون مرز درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که شش کودک اهل افغانستان و سوریه، در یک کمپ پناهندگان در جزیره ساموس یونان مبتلا به سوءتغذیه حاد شده‌اند و نیاز به کمک فوری دارند. این نهاد با نشر اعلامیه‌ای گفته است که این کودکان بین شش ماه تا شش سال سن دارند. سازمان داکتران بدون مرز در ادامه تاکید کرده است که اولین مورد از شناسایی سوءتغذیه کودکان در کمپ ساموس از زمان آغاز فعالیت آن در سال ۲۰۲۱ میلادی است. در اعلامیه آمده است ، درحالی‌که نمی‌توان گفت که ابتلای این شش کودک اهل افغانستان و سوریه به سوءتغذیه به‌دلیل زندگی در کمپ است، اما شرایط زندگی در این کمپ، از جمله غذا و مراقبت‌های صحی ناکافی، سلامت این کودکان را به خطر انداخته است. همچنین خبرگزاری رویترز به نقل از کریستینا سارا، مدیر دفتر داکتران بدون مرز در یونان نوشته است که هیچ کودکی نباید به‌دلیل بی‌توجهی سیستماتیک از سوءتغذیه رنج ببرد. او خواستار اقدام فوری شده و افزوده است که حدود یک چهارم باشندگان کمپ ساموس کودکان هستند. در گزارش خبرگزاری رویترز آمده است که وزارت مهاجران یونان گفته است که این کودکان «ایزوله» شده‌اند. وزارت مهاجران یونان افزوده است که تحت هیچ شرایطی، سوءتغذیه عمومی به‌دلیل شرایط زندگی در کمپ وجود ندارد و سه وعده غذا به پناه‌جویان داده می‌شود. قابل ذکر است که کمپ ساموس در یونان در سال ۲۰۲۱ میلادی با بودجه اتحادیه اروپا از سوی دولت یونان افتتاح شد و جایگزین کمپ «واتی» با هفت هزار پناه‌جو شد. براساس گزارش‌های موجود، این کمپ به‌شدت تحت کنترل است و با سیم خاردار احاطه شده است. سازمان‌های حقوق‌‌ بشری بارها از وضعیت پناه‌جویان در این کمپ ابراز نگرانی کرده و شرایط آن را «غیرانسانی» و «تحقیرآمیز» گفته‌اند.

سازمان جهانی صحت برای افغانستان درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که در هر دو دقیقه، یک زن در دوران بارداری یا زایمان جان خود را از دست می‌دهد. این سازمان امروز (دوشنبه، ۱۸ حمل) به مناسبت روز جهانی صحت در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که از شرکای بین‌المللی خود خواسته تا برای تضمین مراقبت‌های صحی عادلانه به افغانستان کمک کنند. رییس برنامه جهانی صحت در افغانستان تاکید کرده است که این سازمان بر «آغاز سالم و آینده امیدوار» و پوشش جهانی صحی تاکید می‌کند. وی افزوده است که با توجه به نیاز میلیون‌ها نفر به مراقبت و حمایت، باید سیستم‌های مراقبت بهداشتی با کیفیت برای همه، به ویژه برای زنان و کودکان، تضمین شود. همچنین برنامه جهانی غذا اعلام کرده که در هر ۱۰ ثانیه یک کودک در افغانستان دچار سوءتغذیه می‌شود. این نهاد با نشر ویدیویی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که در سال جاری میلادی، ۳.۵ میلیون کودک در افغانستان با سوء‌تغذیه مبتلا خواهند شد. برنامه جهانی غذا تاکید کرده است که در هر ده ثانیه یک کودک در افغانستان به سوء‌تغذیه مبتلا می‌شود و کاهش کمک‌های مالی میلیون‌ها نفر را از غذا محروم کرده است. این نهاد قبلاً نیز گفته بود: «مردم در وضعیت بسیار سختی قرار دارند. ما شاهد آمدن زنان و کودکان بیشتری به کلینیک‌ها هستیم. بسیاری از این مادران بسیار جوان هستند.»

روزنامه گاردین درتازه‌ترین مورد گزارش داده است که محدودیت‌های حکومت سرپرست بر رفت‌وآمد زنان و دختران، بحران مرگ‌ومیر مادران و نوزادان را در افغانستان تشدید کرده است. گاردین روز (پنج‌شنبه، ۱۴ حمل) با نشر گزارشی گفته است که ازدواج‌های زودهنگام، کمبود خدمات درمانی، ناامنی جاده‌ها و بی‌توجهی فرهنگی به سلامت زنان، باعث افزایش مرگ‌ومیر مادران شده است. این روزنامه به نقل از کارکنان شفاخانه‌ها در شهرهای مختلف افغانستان گزارش داده است که زنان بارها به‌دلیل نداشتن مرد همراه، از دریافت خدمات درمانی محروم شده‌اند. همچنین یک داکتر زن از ولایت ننگرهار به روزنامه گاردین می‌گوید: «از زمان تسلط حکومت سرپرست، زنان به داکتر مراجعه نمی‌کنند، مگر اینکه بیماری به حدی برسد که غیرقابل تحمل باشد.» این داکتر زن گفته است: «یکی از دلایل آن مشکلات مالی است، اما گاهی اوقات دلیل بی‌احتیاطی مردان خانواده است و زن را زودتر به دکتر نمی‌آورند و از آنجایی که خودشان نمی‌توانند سفر کنند، حالشان بدتر می‌شود.» گاردین به نقل از داکتران افزوده که «بیش از نیمی» از همکاران زن آن‌ها کار خود را ترک کرده‌اند. کمبود فزاینده داکتران و پرستارهای متخصص نیز جان زنان و کودکان را به‌ویژه در مناطق روستایی، به خطر انداخته است. این در حالی است که به‌تاز‌گی رسانه‌های ایرانی گزارش دادند که بیش‌تر از دو هزار داکتر از افغانستان در این کشور حضور دارند. نادر یاراحمدی، مشاور وزیر و رییس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت داخله‌ی ایران گفته است که نزدیک به دو هزار داکتر افغانستانی در داخل ایران حضور دارند که ۷۰۰ نفر آنان داکتر متخصص و فوق تخصص هستند. او در گفت‌وگو با خبرگزاری خبر آنلاین گفته است که برخی استادان دانشگاه اهل افغانستان نیز در قراردادهایی که با دانشگاه‌های مختلف دارند از آنان استفاده می‌شود.

یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد می‌گوید که نبود امکانات اولیه صحی در افغانستان، به‌ویژه در مناطق روستایی، سلامت کودکان را به خطر می‌اندازد. این نهاد امروز (چهارشنبه، ۱۳ حمل) با نشر اعلامیه‌ای گفته است که این وضعیت موجب شیوع بیماری‌های قابل پیشگیری می‌شود. در اعلامیه آمده است که ۵۵ درصد از خانواده‌ها در افغانستان به امکانات اولیه بهداشتی دسترسی ندارند. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد تاکید کرده است که برنامه‌های آگاهی‌رسانی در مورد خطرات دفع مدفوع در فضای باز برگزار کرده است. یونیسف در بخشی از اعلامیه‌اش نوشته است که پس از شرکت مردم روستاها در این برنامه‌ها، آن‌ها در خانه‌های خود تشناب برای رفع حاجت ساخته‌اند. همچنین در ادامه آمده است که اسهال، استفراغ و عفونت‌های مکرر معده در مناطق روستایی افغانستان به‌دلیل نبود تشناب به‌طور گسترده‌ای شیوع یافته بود. این نهاد افزوده است که با همکاری اتحادیه اروپا، از مناطق روستایی برای پایان دادن به دفع مدفوع در فضای باز از طریق برنامه «بهداشت کامل مبتنی بر جامعه» حمایت کرده است. یونیسف گفته است که بیش از نیمی از خانواده‌ها در افغانستان حداقل امکانات و خدمات ضروری برای داشتن محیطی پاک را در اختیار ندارند. در حالی یونیسف از دسترسی کودکان به خدمات صحی دفاع می‌کند که اعمال محدودیت‌های دست‌وپاگیر حکومت سرپرست بر زنان، دسترسی این قشر به خدمات صحی را متاثر کرده و در حالت نابودی قرار داده است. براساس دستور حکومت فعلی، داکتران مرد حق ندارند بیماران زن را در نبود محرم شرعی آنان معالجه کنند.

رادیو عمومی ملی (ان‌پی‌آر) گزارش داده که پس از قطع کمک‌های سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا، مرگ مادران و نوزادان‌شان هنگام زایمان به صورت چشم‌گیر در افغانستان افزایش یافته است. در گزارش رادیو عمومی ملی (ان‌پی‌آر) آمده است که در اپی اقدامات اخیر اداره ترامپ و بسته شدن مراکز صحی محلی، دسترسی زنان به خدمات درمانی به موقع کاهش یافته است. این رادیو به نقل از برخی قابله‌ها نوشته است که شاهد مرگ مادران هنگام زایمان به دلیل دیر رسیدن به مراکز صحی بوده‌اند. آن‌ها گفته‌اند افزایش مرگ مادران و نوزادان پیامد ضربه‌ای است که قطع ناگهانی کمک‌های سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا به سیستم آسیب‌پذیر بهداشت افغانستان وارد کرده است. همچنین سازمان بهداشت جهانی گزارش داده است که تا اواخر ماه مارچ بیش از ۲۰۰ مرکز بهداشت در افغانستان در پی متوقف شدن کمک‌های مالی سازمان توسعه بین المللی آمریکا مسدود شده‌اند. این سازمان هشدار داده است که اگر اقدام جدی در این زمینه صورت نگیرد، تا ماه جون امسال حدود ۲۰۰ مرکز بهداشت دیگر هم مسدود خواهند شد. شماری از قابله‌های موظف در شفاخانه‌ها به رادیوی ملی امریکا گفته‌اند که پس از قطع کمک‌های آمریکا مراکز صحی در مناطق بسته شده و مراجعه زنان باردار به بیمارستان های مرکز فزایش پیدا کرده است. به گفته این قابله‌ها، زنان بارداری که از مناطق دور دست به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، به «اکثرا» دلیل تاخیر در دسترسی به خدمات بهداشتی می‌میرند. یک قابله به شرط افشا نشدن هویت‌اش به‌ ان‌پی‌آر آمریکا گفته است که یک زن و کودکش اخیرا به دلیل مسدود شدن مسیر در اثر برفباری و عدم دسترسی به خدمات بهداشتی جان باخته است. به گفته‌ی این قابله، درمانگاه روستا چند هفته پیش از مرگ این زن و کودکش در پی قطع کمک‌های آمریکا مسدود شده بوده است. فایزه یک قابله دیگری در یکی از ولسوالی‌های کوهستانی هرات گفته است که مردم روستا از موجودیت یک درمانگاه شبانه‌روزی بسیار خوشحال بودند چون نزدیک‌ترین مرکز صحی از این روستا چهار ساعت فاصله دارد. رادیوی عمومی ملی گزارش داده است که پس از قطع کمک‌های خارجی آمریکا، کشورهای کمک‌کننده دیگر از جمله بریتانیا، فرانسه، آلمان و ... هم کمک‌های خارجی خود را کاهش داده است. به گزارش این رادیو، بریتانیا تقریبا نیمی از کمک‌های خارجی‌اش را قطع خواهد کرد، فرانسه قصد دارد ۴۰ درصد کمک‌های خارجی خود را کاهش دهد، بلجیم ۲۵ درصد کاهش خوهد داد و آلمان هم بیش از دو میلیارد دالر کمک‌های خارجی خود را کاهش خواهد داد.

مسوولان مرکز صحی ولسوالی کران و منجان ولایت بدخشان از ثبت ۳۲ واقعه مرگ‌ومیر مادران باردار در یک سال گذشته در این ولسوالی خبر دادند. مسوولان مرکز صحی ولسوالی کران و منجان بدخشان گفته‌اند: «ما در طول یک سال، سه رویداد مرگ‌ومیر مادران را در کلینیک داشتیم اما در قریه‌های دوردست ۲۹ مرگ دیگر هم رخ داده که از اثر دور بودن روستاها و نبود امکانات جان باخته‌اند.» نبود امکانات کافی در این مرکز درمانی و دور بودن راه تا مرکز ولایت، از دلایل عمده مرگ و میر مادران هنگام زایمان گفته شده است. با این حال، مقام‌های محلی ولایت بدخشان وعده داده‌اند که مشکلات صحی این ولسوالی را با وزارت صحت عامه مطرح و برای حل آن اقدام خواهند کرد. همچنین امین‌الله طیب، معاون والی بدخشان به تلویزیون خصوصی طلوع گفت: «مرکز را در جریان می‌مانیم تا یک توجه خاص به ولسوالی کران و منجان صورت گیردو وزارت محترم صحت عامه یک تیم را در این‌جا موظف بسازد تا مشکل صحی مردم این ولسوالی حل شود.» قابل ذکر است که ولایت بدخشان در شمال‌شرق کشور، از ولایت‌های است که راه‌های ارتباطی بسیاری ولسوالی‌های آن دشوارگذر است و همچنان کمبود مرکز‌های درمانی، از چالش‌های بنیادی باشندگان این ولسوالی‌ها به شمار می‌رود.