یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد برای افغانستان می‌گوید که ۲۰ درصد از مهاجران اخراج‌شده از پاکستان، کودکان هستند. این سازمان امروز (یک‌شنبه، ۱۴ ثور) با نشر گزارشی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که از ماه اپریل تا کنون، روزانه هشت هزار مهاجراخراج می‌شوند. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد تاکید کرده است که برخی کودکان همراه با خانواده‌های‌شان و شماری نیز جدا از خانواده خود اخراج می‌شوند. در گزارش آمده است که با همکاری چین، هزاران چادر برای سرپناه در اختیار افراد بازگشت‌کننده قرار داده است. این نهاد همچنان خاطرنشان کرده که تا کنون پنج‌هزار و ۷۰۰ چادر به خانواده‌های بازگشت‌کننده توزیع شده است. قابل ذکر است که موج تازه‌ای بازگشت مهاجران از اوایل اپریل ۲۰۲۵ از پاکستان آغاز شد. بر اساس آمار، حدود ۱۵۰ هزار مهاجر در این ماه از پاکستان وارد افغانستان شده‌اند. پاکستان از اول اپریل اخراج اجباری مهاجران افغانستانی که دارای کارت شهروندی افغانستان (پی‌اوآر) و (آی‌سی‌سی) استند را آغاز کرد. با آغاز این روند نگرانی‌ها از افغانستانی‌ها در معرض خطر نیز افزایش یافته است. به ویژه زنان و دختران که در افغانستان از حقوق ابتدایی خود محروم اند و شماری از آنان پس از حاکمیت حکومت فعلی به دلیل محدودیت‌های موجود بر زنان و دختران به این کشور پناهنده‌ شده‌ بودند. پیش این نیز، شماری از نهادهای حقوق بشری از اخراج اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان و سرنوشت نامعلوم آنان در حاکمیت حکومت سرپرست ابراز نگرانی کرده و از دولت پاکستان خواسته بودند که این روند را متوقف کنند.

نادر یاراحمدی، رییس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت داخله جمهوری اسلامی ایران در تازه‌ترین سخنان خود از هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش این کشور برای ایجاد بستر آموزش مجازی در افغانستان برای دانش‌آموزان مهاجر دارای برگه سرشماری خبر داد که باید تا پایان ماه سرطان سال جاری از ایران خارج شوند. آقای یاراحمدی در گفتگو با خبرگزاری ایسنا گفته است که در سال جدید تنها دانش آموزانی که دارای شناسه و مدرک اقامتی هستند، در مکاتب ایران ثبت نام خواهند شد. او با اشاره به اینکه برای سال تحصیلی ۱۴۰۴- ۱۴۰۳ مشکلات زیادی جهت ثبت نام دانش‌آموزان مهاجر افغانستانی داشته، اظهار کرد: «حتی مدیران مکاتب به ما مراجعه می‌کردند و اعلام می‌شد که به دلیل تعداد بالای دانش آموزان اتباع، امکان ثبت نام همه آنها را نداریم.» وی تاکید کرد :«مشکلات ثبت‌نام‌ها آنقدر زیاد بود که خانواده مهاجر تماس می‌گرفتند و اعلام می‌کردند که یا فرزندانشان را ثبت نام نمی‌کنند و یا به دلیل مشکلات مکتب و جمعیت بالا، دانش‌آموزان اتباع را به مکاتب دورتر برای ثبت نام می‌فرستند و اتباع هم به وزارت کشور و مرکز اتباع مراجعه می‌کردند تا این مشکل را برای سال تحصیلی آینده نداشته باشند.» رییس مرکز اموراتباع و مهاجرین خارجی وزارت داخله ایران درباره تکلیف دانش‌آموزان اتباعی که برگه سرشماری داشته و تا پایان سرطان/ تیر باید به همراه خانواده به کشورشان بازگردند، افزود: «ما موظفیم ثبت‌نام دانش آموزانی که دارای شناسه بوده و مدرک اقامتی دارند را در مکاتب کشور ثبت نام کنیم؛ البته در حال حاضر سیستم آموزشی ما با حداکثر تلاشی که کرده توانسته است بالای ۶۰۰ هزار نفر از دانش‌آموزان اتباع را ثبت نام کند.» وی افزود که در حال حاضر بسیاری از شهروندان ایرانی نسبت به تعداد بالای فرزندان مهاجر افغانستانی در مکاتب اعتراض دارند و تعداد آنها در برخی از مکاتب از حد نرمال هم بالاتر است، ادامه داد: تعداد دانش آموزان اتباع در ولایت تهران به ویژه در ولسوالی‌های اطراف ولایت بیشتر است و ما تلاش می‌کنیم تا برای رفع این مشکل از بخش خصوصی کمک بگیریم. یاراحمدی با یادآوری اینکه از امکانات موجود در وزارت آموزش و پرورش استفاده کرده و از معاونت‌های دیگر درخواست می‌کنیم تا آموزش مجازی را برای فرزندان مهاجر راه اندازی کنند، گفت: ما موظف هستیم به دانش‌آموزان اتباع فرصت آموزش بدهیم؛ البته به معنای این نیست که این فرصت صرفا یک فرصت حضوری است، بلکه می‌خواهیم از شرایطی که در زمان کرونا داشتیم استفاده کرده و از امکانات آموزش غیر حضوری برای دانش آموزان اتباع بهره بگیریم. وی تاکید کرد: «وزارت کشور به دنبال این است که برای حل این مشکل بتواند از فضای مجازی برای انتقال مفاهیم آموزشی استفاده کند و حتی اگر کسانی در طول سال تحصیلی به هر علتی نتوانستند در کشور ما بمانند و خواستند از کشور خارج شوند باز هم بتوانند در فضای به اصطلاح مجازی فرزندانشان در کشور خودشان ادامه تحصیل دهند.» به گفته‌ی رییس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی ایران، می‌توان این امکان را فراهم کرد تا برای سال تحصیلی آینده از طریق فضای مجازی و دریافت کد در افغانستان به سیستم آموزشی ما وصل شوند و حتی امکان اخذ مدرک تحصیلی هم می‌توان فراهم کرد و در حال رایزنی و هماهنگی با آموزش و پرورش هستیم تا امکان اخذ امتحان از این افراد وجود داشته باشد. این درحالی است که طرح تعیین تکلیف و اخراج مهاجرین دارای برگه‌های سرشماری در جمهوری اسلامی ایران به شدت ادامه دارد. بر اساس این طرح، امکان ادامه تحصیل دانش‌آموزان خانواده‌هایی که همه اعضای آن دارای برگه سرشماری هستند، دیگر در ایران وجود دارد و همه اعضای خانواده باید به افغانستان برگردند.

مسوولان صحی در ولایت ننگرهار می‌گویند که از آغاز موج دوم بازگشت اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان، ۳۴ نوزاد در اردوگاه موقت در مرز تورخم متولد شدند. سید محمد شاهد، مسوول کمیته صحی در این اردوگاه گفته است که دو نوزاد از طریق سزارین و بقیه طبیعی به دنیا آمده‌اند. آقای شاهد تاکید کرده است که کودکان و مادران‌شان تمام خدمات صحی لازم را دریافت می‌کنند. وی در ادامه گفت که تعدادی از موسسات بین‌المللی و خیریه صحی نیز در اردوگاه فعالیت دارند و خدمات صحی را به مهاجران بازگشت‌کننده ارائه می‌کنند. همچنین نظر افغان، نماینده یک بنیاد خیریه گفت: «در این سه روز، پزشکان متخصص به درمان بیماران خواهند پرداخت و برای آن‌ها داروهایی به ارزش صدها هزار افغانی به‌صورت رایگان توزیع خواهد شد.» در همین حال، پناهندگانی که به اجبار از پاکستان اخراج شده‌اند، می‌گویند که به‌دلیل دسترسی نداشتن به آب آشامیدنی و سرپناه، به بیماری‌های مختلفی مبتلا شده‌اند. این در حالی است که سازمان جهانی صحت پیش از این نسبت به شیوع بیماری‌های عفونی در میان مهاجران بازگشته از پاکستان هشدار داده بود. موج تازه‌ای بازگشت مهاجران از اوایل اپریل ۲۰۲۵ از پاکستان آغاز شد. بر اساس آمار، حدود ۱۵۰ هزار مهاجر در این ماه از پاکستان وارد افغانستان شده‌اند. پاکستان از اول اپریل اخراج اجباری مهاجران افغانستانی که دارای کارت شهروندی افغانستان (پی‌اوآر) و (آی‌سی‌سی) استند را آغاز کرد. با آغاز این روند نگرانی‌ها از افغانستانی‌ها در معرض خطر نیز افزایش یافته است. به ویژه زنان و دختران که در افغانستان از حقوق ابتدایی خود محروم اند و شماری از آنان پس از حاکمیت حکومت فعلی به دلیل محدودیت‌های موجود بر زنان و دختران به این کشور پناهنده‌ شده‌ بودند. پیش این نیز، شماری از نهادهای حقوق بشری از اخراج اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان و سرنوشت نامعلوم آنان در حاکمیت حکومت سرپرست ابراز نگرانی کرده و از دولت پاکستان خواسته بودند که این روند را متوقف کنند.

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که در ۱۸ ماه گذشته، نزدیک به یک میلیون مهاجر افغان از پاکستان اخراج شده‌اند. این کمیته روز (جمعه، ۱۲ ثور) با نشر گزارشی گفته است که تنها در ماه اپریل سال جاری میلادی، ۱۴۵ هزار مهاجر از پاکستان اخراج شدند. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تاکید کرده است که مهاجران پس از بازگشت، در کمپ‌ها با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که حتا تا چهار خانواده در یک چادر اسکان داده می‌شوند. در گزارش آمده است که روزانه چهار تا شش هزار تن وارد کشور می‌شوند و این موج بازگشت، فشار زیادی بر خدمات بهداشتی و منابع غذایی وارد کرده است. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ برای رسید‌گی به نیازهای بازگشت‌کننده‌گان، ۲۵ میلیون فرانک سوئیس درخواست کمک کرده است. در حالی‌ که پاکستان و ایران اقدام به اخراج جمعی مهاجران افغانستانی کرده‌اند، حکومت سرپرست آمادگی لازم برای پذیرش بازگشت‌کنندگان را ندارند. این در حالی است که پاکستان از اول اپریل اخراج اجباری مهاجران افغانستانی که دارای کارت شهروندی افغانستان (پی‌اوآر) و (آی‌سی‌سی) استند را آغاز کرد. با آغاز این روند نگرانی‌ها از افغانستانی‌ها در معرض خطر نیز افزایش یافته است. به ویژه زنان و دختران که در افغانستان از حقوق ابتدایی خود محروم اند و شماری از آنان پس از حاکمیت طالبان به دلیل محدودیت‌های موجود بر زنان و دختران به این کشور پناهنده‌ شده‌ بودند. پیش این نیز، شماری از نهادهای حقوق بشری از اخراج اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان و سرنوشت نامعلوم آنان در حاکمیت حکومت سرپرست ابراز نگرانی کرده و از دولت پاکستان خواسته بودند که این روند را متوقف کنند.

کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان برای افغانستان از بازگشت اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان ابراز نگرانی کرده و هشدار داده است که در این میان، زنان و دختران با آینده‌ای نامعلوم و با دسترسی محدود به آموزش و کار روبرو هستند. این نهاد با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که از آغاز ماه اپریل نزدیک به ۱۲۰ هزار مهاجر افغانستانی از پاکستان اخراج شده‌اند. عرفات جمال، رییس کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان که از گذرگاه تورخم در شرق افغانستان دیدار کرده، گفته است که بسیاری از این مهاجران برای نخستین بار به وطن‌شان قدم می‌گذارند و گروه‌های آسیب‌پذیر به ویژه زنان و دختران نگران آینده‌شان هستند. رییس کمیساریای عالی سازمان ملل تاکید کرده است که این زنان و دختران نگران هستند؛ زیرا در وطن‌شان با محدودیت‌هایی در زمینه‌ی آموزش، کار و حتا گشت‌وگذار آزادانه روبرو می‌شوند. جمال به اشاره به چهار دهه درگیری در افغانستان افزوده که نیمی از جمعیت افغانستان برای ادامه‌ی زندگی شان به کمک‌های انسان‌دوستانه نیاز دارند و اکنون موج بزرگ از بازگشت‌کنندگان سبب بدتر شدن وضعیت بشری در این کشور شده است. وی همچنین به اهمیت، کمک‌های جامعه‌ی جهانی در این بازه‌ی زمانی تاکید کرده و گفته است که با کم‌بود شدید بودجه برای ادامه‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه به بازگشت‌کنندگان روبرو است. این در حالی است که پاکستان از اول اپریل اخراج اجباری مهاجران افغانستانی که دارای کارت شهروندی افغانستان (پی‌اوآر) و (آی‌سی‌سی) استند را آغاز کرد. با آغاز این روند نگرانی‌ها از افغانستانی‌ها در معرض خطر نیز افزایش یافته است. به ویژه زنان و دختران که در افغانستان از حقوق ابتدایی خود محروم اند و شماری از آنان پس از حاکمیت طالبان به دلیل محدودیت‌های موجود بر زنان و دختران به این کشور پناهنده‌ شده‌ بودند. پیش این نیز، شماری از نهادهای حقوق بشری از اخراج اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان و سرنوشت نامعلوم آنان در حاکمیت حکومت سرپرست ابراز نگرانی کرده و از دولت پاکستان خواسته بودند که این روند را متوقف کنند.

تاج‌الدین اویواله، رییس دفتر یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد برای افغانستان می‌گوید که از سپتامبر سال ۲۰۲۴ میلادی تا اکنون، ۶۰۰ هزار مهاجر از پاکستان وارد این کشور شده که حدود دوسوم آنان کودکان هستند. تاج‌الدین اویواله این اظهارات را شام روز (دوشنبه، ۱ ثور) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که ۷۸۲ تن آنان از خانواده‌های‌شان جدا شده بودند و با کمک یونیسف دوباره به خانواده‌های‌شان پیوسته‌اند. آقای اویواله تاکید کرده است که به ‌تازگی از منطقه مرزی تورخم بازگشته؛ جایی که با شماری از کودکان اخراج‌شده از پاکستان ملاقات کرده است. این در حالی است که روند اخراج اجباری مهاجران افغانستان از پاکستان همچنان ادامه دارد. پاکستان این روند را از اول ماه جاری میلادی آغاز کرده است و روزانه صدها مهاجر را اخراج می‌کند. مقام‌های حکومت سرپرست در دیدار با وزیر خارجه‌ی پاکستان در کابل، خواستار بازگشت تدریجی و آبرومندانه و توقف آزارواذیت‌ مهاجران افغانستان شدند. همچنین چندی پیش نیز نهاد‌های حقوق بشری نسبت به بازگرداندن اجباری زنان افغانستانی به کشور هشدار داده‌اند. آنان تاکید کردند که در شرایط کنونی، بسیاری از زنان با خطر محرومیت از حق آموزش، کار، آزادی گشت‌وگذار و حتا آزار و پی‌گرد مواجه‌اند؛ مسایلی که بازگشت اجباری آنان به افغانستان را به یک بحران انسانی تبدیل می‌کند.

یک نهاد حامی مهاجران موسوم به «بی‌جاشدگان بین‌المللی» اعلام کرده است که اخراج مهاجران افغانستان از سوی پاکستان فقط یک مسئله سیاسی یا امنیتی نیست، بلکه یک تراژدی انسانی است. نهاد حامی مهاجران با نشر اعلامیه‌ای گفته است که نسل‌های متعددی از مهاجران افغانستان در پاکستان بزرگ شده‌اند و اخراج ناگهانی آن‌ها دهه‌ها تلاش برای همگرایی، ساختن جوامع مشترک و همکاری را زیر سوال می‌برد. در اعلامیه آمده است که اگر قرار است آینده‌ای وجود داشته باشد که افغانستان و پاکستان در آن از روابط همسایگی صلح‌آمیز برخوردار باشند، این آینده باید با احترام متقابل به انسانیت آغاز شود. در اعلامیه آمده است: «آن‌ها شایسته کرامت، شناسایی قانونی و فرصت ساختن زندگی هستند، چه در افغانستان و چه در جایی که سال‌ها آن را خانه خود خوانده‌اند.» در ادامه آمده است که نحوه‌ بازگرداندن میلیون‌ها نفر باید با معیارهای بین‌المللی حقوق بشر و مسوولیت‌های انسانی هم‌خوانی داشته باشد. در بخشی از اعلامیه آمده است که به مهاجران باید اجازه داده شود که با دارایی‌های خود کشور را ترک کنند. در این اعلامیه آمده است: «در اردوگاه‌های انتقال باید آب پاک، غذا و مراقبت‌های پزشکی فراهم کنند. باید توجه ویژه‌ای به نیازهای کودکان، سالمندان و افراد دارای معلولیت شود.» این نهاد از جامعه‌ی جهانی، نهادهای غیردولتی و طالبان خواسته است که کمک‌های فوری برای مهاجران فراهم کنند. این در حالی است که پاکستان به مهاجران افغانستان تا پایان ماه مارچ سال جاری میلادی مهلت داده بود که شهرهای اسلام‌آباد و راولپندی را داوطلبانه ترک کنند. بر اساس تصمیم این کشور، پس از پایان این مهلت، مهاجرانی که کارت سازمان ملل متحد را دارند به سایر شهرهای پاکستان منتقل و سایر مهاجران، از جمله دارندگان کارت شهروندی افغانستان (ای‌سی‌سی) به افغانستان اخراج می‌شوند. باید گفت که با پایان این مهلت، پولیس پاکستان روند بازداشت و اخراج مهاجران افغانستان را آغاز کرده است. بر اساس آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت، تنها در دو روز اخیر بیش از هشت هزار نفر از پاکستان به افغانستان اخراج شده‌اند. این سازمان اخراج مهاجران افغانستان را نقض حقوق بشر دانسته و خواستار توقف آن شده است.

صندوق بین‌المللی نجات کودکان می‌گوید که تنها در ۱۶ روز اول ماه اپریل سال جاری میلادی حدود ۵۰ هزار کودک از پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند. این سازمان روز (جمعه، ۲۹ حمل) با نشر گزارشی هشدار داده است که کودکان هنگام ورود به افغانستان در معرض خطر جدا شدن از خانواده‌هایشان قرار دارند و  با تشدید روند اخراج مهاجران اهل افغانستان از پاکستان، کودکان بخش بزرگی از بازگشت‌کنندگان را تشکیل می‌دهند. صندوق نجات کودکان تاکید کرده است که تا شانزدهم اپریل، بیش از ۸۴ هزار اهل افغانستان از پاکستان به کشور بازگشته‌اند که ۵۸ درصد آن‌ها را کودکان تشکیل می‌دهند. در ادامه آمده است که حدود یک‌پنجم این کودکان کمتر از پنج سال سن دارند. همچنین پیشتر، معین وزارت داخله پاکستان نیز تایید کرده بود که از آغاز ماه اپریل تا اکنون، طی کمتر از سه هفته، حدود ۸۴ هزار و ۸۶۹ اهل افغانستان از این کشور اخراج شدند. صندوق نجات کودکان افزوده است که از سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی تا اکنون، شمار کل کودکانی که از پاکستان اخراج شده‌اند به حدود ۵۴۵ هزار نفر رسیده است. در ادامه آمده است که کودکان بازگشته به افغانستان در برابر بیماری‌های واگیر، به‌ویژه اسهال و عفونت‌های تنفسی، به‌شدت آسیب‌پذیر هستند. عمر، مردی ۳۰ ساله و پدر پنج فرزند که همگی در پاکستان متولد و بزرگ شده‌اند، به‌تازگی به افغانستان بازگشته است. او درباره تجربه‌ اخراج خود به صندوق نجات کودکان گفته است: «هنوز باور نمی‌کنم که چه اتفاقی افتاده. همه چیزم را یک‌شبه از دست دادم. وقتی وارد افغانستان شدم، دستم خالی بود. تنها چیزی که توانستم بیاورم، لباس‌های بچه‌ها، چند پتوی نازک و چند وسیله‌ ابتدایی آشپزخانه بود.» همچنین در گزارش آمده است که بر اساس یک نظرسنجی که صندوق نجات کودکان در سال ۲۰۲۴ میلادی انجام داده، تقریبا نیمی از خانواده‌هایی که از پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند گفته‌اند که کاری برای آن‌ها پیدا نمی‌شود. ۸۱ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند مهارتی ندارند که بتوانند با آن کاری پیدا کنند. این نظرسنجی نشان می‌دهد که دوسوم کودکانی که به افغانستان بازگشته‌اند، هنوز در مکتب شامل نشده‌اند و بیشتر آن‌ها گفته‌اند که مدارک لازم برای ثبت‌نام را در اختیار ندارند. صندوق نجات کودکان می‌گوید: «بسیاری از این کودکان در پاکستان متولد شده‌اند. افغانستان برای آن‌ها جایی نیست که آن را خانه‌ی خود بدانند. بازگشت این جمعیت عظیم، فشار بیشتری بر منابعی وارد می‌کند که همین حالا هم تحت فشار شدید قرار دارند.»

حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین کشور از اخراج اجباری مهاجران افغانستان از پاکستان و مصادره اموال آنان ابراز تأسف کرده و از دولت پاکستان خواسته است با مهاجران بر اساس حسن همجواری و اصول بین‌‌المللی برخورد کند. آقای کرزی این موضوعات را امروز (سه‌شنبه، ۲۶ حمل) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود مطرح کرده و ابراز امیدواری کرده است که تمامی عوامل مهاجرت شهروندان افغانستان، از جمله ممنوعیت آموزش دختران در مکاتب و دانشگاه‌ها از میان برداشته شود تا آنان مجبور به ترک کشور نشوند. رییس‌جمهور پیشین افغانستان از سازمان‌های بین‌المللی، تاجران و سرمایه‌‌داران کشور خواسته است که به مهاجران عودت‌کننده، کمک‌های لازم را ارائه کنند. قابل ذکر است که پاکستان از آغاز ماه جاری میلادی روند اخراج مهاجران، از جمله دارندگان کارت شهروندی افغانستان را آغاز کرده و روزانه صدها نفر را اخراج می‌کند. این کشور به مهاجران بدون اسناد و دارندگان کارت شهروندی افغانستان تا پایان ماه مارچ مهلت داده بود که داوطلبانه پاکستان را ترک کنند. پاکستان به مهاجرانی که کارت کمیساریای عالی سازمان ملل متحد دارند گفته بود که در این مدت باید شهرهای اسلام‌آباد و راولپندی را ترک و به سایر شهرهای پاکستان منتقل شوند. مسوولان حکومت سرپرست پیش از این اخراج اجباری مهاجران افغانستان از پاکستان را «غیرانسانی و غیراسلامی» دانسته محکوم کرده بودند. نهادهای حقوق‌ بشری نیز برخورد پاکستان با مهاجران افغانستان را نقض حقوق‌‌ بشر دانسته و خواستار توقف روند اخراج اجباری شده‌اند. همچنین چندی پیش نیز نهاد‌های حقوق بشری نسبت به بازگرداندن اجباری زنان افغانستانی به کشور هشدار داده‌اند. آنان تاکید کردند که در شرایط کنونی، بسیاری از زنان با خطر محرومیت از حق آموزش، کار، آزادی گشت‌وگذار و حتا آزار و پی‌گرد مواجه‌اند؛ مسایلی که بازگشت اجباری آنان به افغانستان را به یک بحران انسانی تبدیل می‌کند.