سفارت بریتانیا برای افغانستان به مناسبت روز جهانی قابله‌ها هشدار داده است که این کشور دارای یکی از بلندترین میزان‌های مرگ‌ومیر مادران در سطح جهان است. این سفارت با نشر اعلامیه‌ای گفته است که رفع ممنوعیت آموزش طبی برای زنان، به‌ویژه در بخش قابله‌گی، اقدامی حیاتی و فوری برای نجات جان مادران محسوب می‌شود. سفارت بریتانیا برای افغانستان تاکید کرده است که آموزش طبی زنان کلید کاهش مرگ‌ومیر مادران و حفظ سلامت خانواده‌ها است. در این اعلامیه آمده است: «در روز جهانی قابله، این یک یادآوری قوی است که آموزش طبی زنان، به‌ویژه در بخش‌های حیاتی مانند قابل‌گی، برای محافظت از جان مادران و نوزادان ضروری است.» در ادامه آمده است که افغانستان در رتبه‌ی هفتم جهانی از نظر نرخ بالای مرگ‌ومیر مادران قرار دارد. همچنین نمایند‌گی اتحادیه اروپا در افغانستان نیز به مناسبت این روز از تعهد قابله‌های افغان قدردانی کرده است. این نهاد گفته است که توانمندسازی قابله‌های افغانستان، جان‌ها را نجات می‌دهد. در عین حال، سازمان ملل در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «قابله‌ها کلید پایان دادن به مرگ و میر قابل پیشگیری مادران و نوزادان هستند.» سازمان ملل در ادامه نوشت که جهان با کمبود شدید ارائه‌‌دهندگان خدمات ضروری صحی روبرو است. این در حالی است که حکومت سرپرست پس از بازگشت دوباره به قدرت در ماه آگوست ۲۰۲۱ میلادی، دختران بالاتر از صنف ششم را از رفتن به مکتب منع کردند و دروازه‌های دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را نیز به روی دختران بستند. با آنکه افغانستان یکی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیر مادران و نوزادان در جهان را دارد، اما حکومت فعلی در زمستان ۱۴۰۳ خورشیدی تحصیل دختران در انستیتوت‌های طبی خصوصی را نیز ممنوع اعلام کرد. این تصمیم واکنش‌های سازمان‌ جهانی صحت و سازمان‌های مدافع حقوق بشری را در پی داشت. سازمان جهانی صحت در اعلامیه‌ای نوشت که ممنوعیت تحصيل دختران در انستیتوت‌های طبی می‌تواند سیستم صحی افغانستان را فلج کند.

حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان بار دیگر از حکومت سرپرست خواسته است که دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها را به‌روی دختران بازگشایی کنند تا بار دیگر شاهد مرگ‌ومیر مادران و کودکان نوزاد وطن در اثر مشکلات موجود نباشد. آقای کرزی این اظهارات را شام روز (یکشنبه، ۱۴ ثور) با بازنشر گزارش اخیر یونیسف درباره‌ی افزایش میزان مرگ‌ومیر کودکان و نوزادان در قندهار مطرح و به شدت ابراز نگرانی کرده است. رییس‌جمهور پیشین کشور در ادامه تاکید کرد که علاج اساسی مشکلات در توسعه و تقویت نظام آموزشی، فراهم بودن فرصت تعلیمی برای همگی و «تمهیدات لازم برای جلوگیری از فرار قوای بشری و کادرهای علمی و مسلکی به خارج از کشور» می‌باشند. همچنین حامد کرزی در ادامه از ادارات و سازمان‌های بین‌المللی امدادرسان خواسته است که برای نجات جان مادران و کودکان اقدام کنند و در تجهیز نیازمندی‌های مراکز صحی در سراسر کشور توجه نمایند. این در حالی است که صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد، روز چهارشنبه هفته‌ی گذشته اعلام کرده است که نرخ مرگ‌ومیر نوزادان در قندهار بالاتر از میانگین ملی است. پیش از این تام فلیچر، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان، پس از بازدید از شفاخانه‌ی حوزوی قندهار، وضعیت این شفاخانه را «تکان‌دهنده» توصیف کرده بود. او در حساب کاربری ایکس خود نوشته بود که کاهش بودجه به این معنی است که نوزادان بیشتری ممکن است جان خود را از دست بدهند. معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان، کاهش بودجه برای خدمات‌رسانی به نیازمندان را «حکم اعدام» میلیون‌ها نفر به‌ویژه کودکان دانسته است.

یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که ۹۰ درصد مرگ‌ومیر مادران در افغانستان با امکانات ساده قابل پیش‌گیری است. این سازمان امروز (پنج‌شنبه، ۱۱ ثور) پیام تام فلیچر، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه در حساب کاربری ایکس را بازنشر و تاکید کرده که یونیسف تنها قادر به حمایت از ۶۰ درصد مراکز صحی است. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد هشدار داده است که کاهش کمک‌ها ممکن است توانایی این نهاد در حمایت از زنان باردار را از بین ببرد. همچنین تام فلیچر، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد برای افغانستان نیز نسبت به پیامدهای کاهش کمک‌ها هشدار داده و افزوده است: «زنانی که سه ساعت با دوچرخه راهی بیمارستان می‌شوند تا زایمان کنند، مین‌هایی که پاک‌سازی نشده‌اند، نوزادانی که جان می‌دهند.» این در حالی است که ایالات متحده آمریکا، به‌عنوان بزرگ‌ترین ارایه‌دهنده کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، تمامی برنامه‌های خود از جمله حمایت از مادران و نوزادان را قطع کرده است. قطع کمک‌های بشردوستانه آمریکا باعث شده که شماری زیادی از نهادهای بین‌المللی فعالیتش را در افغانستان متوقف کند.

سازمان جهانی صحت برای افغانستان درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که در هر دو دقیقه، یک زن در دوران بارداری یا زایمان جان خود را از دست می‌دهد. این سازمان امروز (دوشنبه، ۱۸ حمل) به مناسبت روز جهانی صحت در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که از شرکای بین‌المللی خود خواسته تا برای تضمین مراقبت‌های صحی عادلانه به افغانستان کمک کنند. رییس برنامه جهانی صحت در افغانستان تاکید کرده است که این سازمان بر «آغاز سالم و آینده امیدوار» و پوشش جهانی صحی تاکید می‌کند. وی افزوده است که با توجه به نیاز میلیون‌ها نفر به مراقبت و حمایت، باید سیستم‌های مراقبت بهداشتی با کیفیت برای همه، به ویژه برای زنان و کودکان، تضمین شود. همچنین برنامه جهانی غذا اعلام کرده که در هر ۱۰ ثانیه یک کودک در افغانستان دچار سوءتغذیه می‌شود. این نهاد با نشر ویدیویی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که در سال جاری میلادی، ۳.۵ میلیون کودک در افغانستان با سوء‌تغذیه مبتلا خواهند شد. برنامه جهانی غذا تاکید کرده است که در هر ده ثانیه یک کودک در افغانستان به سوء‌تغذیه مبتلا می‌شود و کاهش کمک‌های مالی میلیون‌ها نفر را از غذا محروم کرده است. این نهاد قبلاً نیز گفته بود: «مردم در وضعیت بسیار سختی قرار دارند. ما شاهد آمدن زنان و کودکان بیشتری به کلینیک‌ها هستیم. بسیاری از این مادران بسیار جوان هستند.»

روزنامه گاردین درتازه‌ترین مورد گزارش داده است که محدودیت‌های حکومت سرپرست بر رفت‌وآمد زنان و دختران، بحران مرگ‌ومیر مادران و نوزادان را در افغانستان تشدید کرده است. گاردین روز (پنج‌شنبه، ۱۴ حمل) با نشر گزارشی گفته است که ازدواج‌های زودهنگام، کمبود خدمات درمانی، ناامنی جاده‌ها و بی‌توجهی فرهنگی به سلامت زنان، باعث افزایش مرگ‌ومیر مادران شده است. این روزنامه به نقل از کارکنان شفاخانه‌ها در شهرهای مختلف افغانستان گزارش داده است که زنان بارها به‌دلیل نداشتن مرد همراه، از دریافت خدمات درمانی محروم شده‌اند. همچنین یک داکتر زن از ولایت ننگرهار به روزنامه گاردین می‌گوید: «از زمان تسلط حکومت سرپرست، زنان به داکتر مراجعه نمی‌کنند، مگر اینکه بیماری به حدی برسد که غیرقابل تحمل باشد.» این داکتر زن گفته است: «یکی از دلایل آن مشکلات مالی است، اما گاهی اوقات دلیل بی‌احتیاطی مردان خانواده است و زن را زودتر به دکتر نمی‌آورند و از آنجایی که خودشان نمی‌توانند سفر کنند، حالشان بدتر می‌شود.» گاردین به نقل از داکتران افزوده که «بیش از نیمی» از همکاران زن آن‌ها کار خود را ترک کرده‌اند. کمبود فزاینده داکتران و پرستارهای متخصص نیز جان زنان و کودکان را به‌ویژه در مناطق روستایی، به خطر انداخته است. این در حالی است که به‌تاز‌گی رسانه‌های ایرانی گزارش دادند که بیش‌تر از دو هزار داکتر از افغانستان در این کشور حضور دارند. نادر یاراحمدی، مشاور وزیر و رییس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت داخله‌ی ایران گفته است که نزدیک به دو هزار داکتر افغانستانی در داخل ایران حضور دارند که ۷۰۰ نفر آنان داکتر متخصص و فوق تخصص هستند. او در گفت‌وگو با خبرگزاری خبر آنلاین گفته است که برخی استادان دانشگاه اهل افغانستان نیز در قراردادهایی که با دانشگاه‌های مختلف دارند از آنان استفاده می‌شود.

رادیو عمومی ملی (ان‌پی‌آر) گزارش داده که پس از قطع کمک‌های سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا، مرگ مادران و نوزادان‌شان هنگام زایمان به صورت چشم‌گیر در افغانستان افزایش یافته است. در گزارش رادیو عمومی ملی (ان‌پی‌آر) آمده است که در اپی اقدامات اخیر اداره ترامپ و بسته شدن مراکز صحی محلی، دسترسی زنان به خدمات درمانی به موقع کاهش یافته است. این رادیو به نقل از برخی قابله‌ها نوشته است که شاهد مرگ مادران هنگام زایمان به دلیل دیر رسیدن به مراکز صحی بوده‌اند. آن‌ها گفته‌اند افزایش مرگ مادران و نوزادان پیامد ضربه‌ای است که قطع ناگهانی کمک‌های سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا به سیستم آسیب‌پذیر بهداشت افغانستان وارد کرده است. همچنین سازمان بهداشت جهانی گزارش داده است که تا اواخر ماه مارچ بیش از ۲۰۰ مرکز بهداشت در افغانستان در پی متوقف شدن کمک‌های مالی سازمان توسعه بین المللی آمریکا مسدود شده‌اند. این سازمان هشدار داده است که اگر اقدام جدی در این زمینه صورت نگیرد، تا ماه جون امسال حدود ۲۰۰ مرکز بهداشت دیگر هم مسدود خواهند شد. شماری از قابله‌های موظف در شفاخانه‌ها به رادیوی ملی امریکا گفته‌اند که پس از قطع کمک‌های آمریکا مراکز صحی در مناطق بسته شده و مراجعه زنان باردار به بیمارستان های مرکز فزایش پیدا کرده است. به گفته این قابله‌ها، زنان بارداری که از مناطق دور دست به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، به «اکثرا» دلیل تاخیر در دسترسی به خدمات بهداشتی می‌میرند. یک قابله به شرط افشا نشدن هویت‌اش به‌ ان‌پی‌آر آمریکا گفته است که یک زن و کودکش اخیرا به دلیل مسدود شدن مسیر در اثر برفباری و عدم دسترسی به خدمات بهداشتی جان باخته است. به گفته‌ی این قابله، درمانگاه روستا چند هفته پیش از مرگ این زن و کودکش در پی قطع کمک‌های آمریکا مسدود شده بوده است. فایزه یک قابله دیگری در یکی از ولسوالی‌های کوهستانی هرات گفته است که مردم روستا از موجودیت یک درمانگاه شبانه‌روزی بسیار خوشحال بودند چون نزدیک‌ترین مرکز صحی از این روستا چهار ساعت فاصله دارد. رادیوی عمومی ملی گزارش داده است که پس از قطع کمک‌های خارجی آمریکا، کشورهای کمک‌کننده دیگر از جمله بریتانیا، فرانسه، آلمان و ... هم کمک‌های خارجی خود را کاهش داده است. به گزارش این رادیو، بریتانیا تقریبا نیمی از کمک‌های خارجی‌اش را قطع خواهد کرد، فرانسه قصد دارد ۴۰ درصد کمک‌های خارجی خود را کاهش دهد، بلجیم ۲۵ درصد کاهش خوهد داد و آلمان هم بیش از دو میلیارد دالر کمک‌های خارجی خود را کاهش خواهد داد.

مسوولان مرکز صحی ولسوالی کران و منجان ولایت بدخشان از ثبت ۳۲ واقعه مرگ‌ومیر مادران باردار در یک سال گذشته در این ولسوالی خبر دادند. مسوولان مرکز صحی ولسوالی کران و منجان بدخشان گفته‌اند: «ما در طول یک سال، سه رویداد مرگ‌ومیر مادران را در کلینیک داشتیم اما در قریه‌های دوردست ۲۹ مرگ دیگر هم رخ داده که از اثر دور بودن روستاها و نبود امکانات جان باخته‌اند.» نبود امکانات کافی در این مرکز درمانی و دور بودن راه تا مرکز ولایت، از دلایل عمده مرگ و میر مادران هنگام زایمان گفته شده است. با این حال، مقام‌های محلی ولایت بدخشان وعده داده‌اند که مشکلات صحی این ولسوالی را با وزارت صحت عامه مطرح و برای حل آن اقدام خواهند کرد. همچنین امین‌الله طیب، معاون والی بدخشان به تلویزیون خصوصی طلوع گفت: «مرکز را در جریان می‌مانیم تا یک توجه خاص به ولسوالی کران و منجان صورت گیردو وزارت محترم صحت عامه یک تیم را در این‌جا موظف بسازد تا مشکل صحی مردم این ولسوالی حل شود.» قابل ذکر است که ولایت بدخشان در شمال‌شرق کشور، از ولایت‌های است که راه‌های ارتباطی بسیاری ولسوالی‌های آن دشوارگذر است و همچنان کمبود مرکز‌های درمانی، از چالش‌های بنیادی باشندگان این ولسوالی‌ها به شمار می‌رود.

داکتران بدون مرز اعلام کرده است که بیماری سرخکان در سال جاری میلادی در افغانستان افزایش چشم‌گیری یافته و روزانه دست‌کم یک کودک براثر این بیماری جان می‌دهد. این سازمان با نشر گزارشی گفته است که این آمار تقریباً سه برابر تعداد مرگ‌ومیر ناشی از سرخکان در بازه زمانی مشابه در سال گذشته میلادی (سال ۲۰۲۴) است. در گزارش آمده است که این آمار از شفاخانه‌های تحت مدیریت سازمان داکتران بدون مرز در مزارشریف، هرات و هلمند بدست آمده است. در ادامه آمده است که در هشت هفته اول سال ۲۰۲۵ میلادی در این سه شفاخانه، چهار هزار و ۷۹۹ کودک با علائم مشکوک به سرخکان شناسایی شدند که ۲۵ درصد آنان نیاز به بستری‌ و ۷۵ درصد دیگر نیاز به درمان سرپایی داشتند. گزارش به نقل از میکائیل لوپای، نماینده داکتران بدون مرز در افغانستان نوشته است: «سرخکان می‌تواند بیماری کشنده‌ای باشد، به‌ویژه برای کودکانی که دچار سوءتغذیه یا بیماری‌های مادرزادی قلبی هستند. در عین حال، این بیماری با واکسن قابل پیشگیری است، اما پوشش واکسیناسیون در افغانستان همچنان پایین است.» داکتران بدون مرز تاکید کرده است که منابع بیشتری برای مقابله با این بیماری اختصاص داده است، اما در حال حاضر فضای کافی برای بستری‌کردن بیماران ندارد. سازمان داکتران بدون مرز افزوده است که شیوع سرخکان تأثیرات سنگینی بر کودکان و والدین گذاشته است و این بحران نیازمند تلاش‌های قاطع و جمعی برای اجرای واکسیناسیون هدفمند و تأمین گسترده کیت‌های درمان سرخکان است. داکتران بدون مرز می‌گوید که اجرای واکسیناسیون سریع و هدفمند در مناطقی که بیشترین شیوع سرخک را دارند، می‌تواند تعداد موارد ابتلا را کاهش داده و در نتیجه، بسترهای شفاخانه‌ها را برای کودکانی که به بیماری‌های غیرقابل پیشگیری مبتلا هستند، آزاد کند. پیش از این، سازمان جهانی صحت نیز اعلام کرده بود که در ماه جنوری سال جاری، عفونت‌های تنفسی جان شمار زیادی از افراد را در افغانستان گرفته است.

افزایش بیماری تنفسی در افغانستان، سازمان جهانی صحت اعلام کرده است که در ماه جنوری سال جاری میلادی، بیش از ۲۰۶ هزار نفر در افغانستان به بیماری تنفسی مبتلا شده و از این جمله ۵۰۶ نفر جان باخته‌اند. این سازمان با نشر گزارش ماهانه‌ی خود گفته است که عفونت حاد تنفسی یا سینه‌بغل همچنان یک چالش مهم صحی در افغانستان است. در گزارش آمده است که موارد ابتلا به این بیماری در ماه جنوری ۲۰۲۵ میلادی در مقایسه با دسامبر ۲۰۲۴ بیش از ۵۴ درصد و موارد مرگ‌ومیر آن ۰.۲ درصد افزایش یافته است. سازمان جهانی صحت تاکید کرده است: «این امر بر نیاز فوری به تقویت مدیریت واقعه، بهبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و تأکید مداوم بر واکسیناسیون و اقدامات پیشگیرانه برای کاهش تأثیر عفونت حاد تنفسی تأکید می‌کند.» همچنین در طول دوره‌ی گزارش (جنوری) سازمان جهانی صحت، هفت هزار و ۳۰۳ مورد مشکوک ابتلا به سرخک و ۴۲ مورد مرگ مرتبط با آن نیز گزارش شده است. این سازمان افزوده است که این آمار نشان‌دهنده‌ی افزایش نگران‌کننده‌ی ۷۱.۴ درصدی در موارد مشکوک در مقایسه با دسامبر ۲۰۲۴ است. باید گفت که در ماه دسامبر چهار هزار و ۲۶۲ مورد ابتلا و ۲۵ مورد مرگ ثبت شده بود. سازمان جهانی صحت گفته است که در ماه جنوری ۵۶۵ مورد ابتلا به کرونا و سه مورد مرگ‌ومیر نیز گزارش شده که در مقایسه با ماه دسامبر کاهش ۱۴ درصدی را نشان می‌دهد. براساس گزارش سازمان جهانی صحت، تعداد موارد مشکوک به بیماری کنگو در ماه جنوری نیز با کاهش ۲۳ درصد نسبت به ماه قبل، ۲۳ مورد و یک مورد مرگ ثبت شده است. قابل ذکر است که در ماه جنوری سال جاری میلادی، ۷۱ مورد تب دنگی و هزار و ۹۹ مورد بیماری ملاریا نیز ثبت شده است. سازمان جهانی صحت افزوده است که آمار مبتلایان این دو بیماری به‌گونه‌ی قابل توجه در سراسر افغانستان کاهش یافته است.

با افزایش محدودیت‌ها بر کار زنان در سکتور صحت و ممنوعیت آموزش آنان در بخش پزشکی، اوچا یا دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد می‌گوید که در ۱۰۰ هزار زایمان، ۶۰۰ زن جان خود را از دست می‌دهند که این آمار سه برابر میانگین جهانی است. اوچا، با نشر گزارشی از آمار بلند مرگ‌ومیر زنان در هنگام زایمان ابراز نگرانی کرده و گفته که محدودیت‌های حکومت سرپرست بر کار زنان در بخش بهداشت، دسترسی آنان به مراقبت‌های بهداشتی را محدود کرده است. در بخشی از گزارش آمده است که حکومت فعلی در ۲ دسامبر ۲۰۲۴، اعلام کرد که تمام موسسه‌های آموزشی پزشکی برای زنان، از جمله برنامه‌های نیمه‌حرفه‌ای و تحصیلات عالی، بسته خواهند شد. این فرمان، تهدیدی جدی برای آینده‌ی صحت عمومی این کشور است. این نهاد گفته است که در سوی دیگر فعالیت کارمندان زن در نهادهای انسان‌دوستانه با محدودیت‌های بیش‌تری روبرو شده است و با تشدید محدودیت‌ها، به ‌ویژه در منطقه‌های دوردست، زنان بیشتری از مراقبت‌های قبل و بعد از ولادت، واکسیناسیون و سایر خدمات حیاتی محروم خواهند شد. دفتر هماهنگ کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد تاکید کرده است که افزون بر ممنوعیت تحصیل زنان در رشته‌های پزشکی، کارمندان زن بخش صحت با مشکل‌های دیگری نیز مواجه‌اند؛ سخت‌گیری‌های بیش‌تر بر تردد، داشتن محرم در سفرهای کاری و بازرسی‌های مکرر در ایست‌های بازرسی از چالش‌های اساسی زنان و دختران در ارائه‌ی مراقبت‌های بهداشتی و هم‌چنان در زمان مراجعه به مرکزهای بهداشتی عنوان شده است. نیلوفر، یکی از کارمندان بخش بهداشت در افغانستان است. در گزارش آمده است که او برای ارائه‌ی خدمات به زنان و دختران گاهی به ولایت‌های مختلف سفر می‌کند؛ اما سفرهایش پر از چالش‌ها و محدودیت‌های است که حکومت سرپرست بر زنان و دختران در بیش از سه سال گذشته وضع و اجرا کرده است. او با اشاره به محدودیت‌های روزافزون حکومت فعلی بر زنان افزوده است: «زن بودن در افغانستان خود یک چالش است. زن بودن و در عین حال دنبال کردن یک حرفه تخصصی حتا دشوارتر است.» قابل ذکر است که در ماه‌های پسین نگرانی‌ها از افزایش مرگ‌ومیر زنان و کودکان در افغانستان افزایش یافته است. افغانستان از دهه‌ها به این‌سو بلندترین آمار مرگ‌ومیر زنان در هنگام زایمان را دارد.