یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان به اخراج گسترده‌ی مهاجران افغانستانی از ایران گفته است که وضعیت اضطراری تازه‌ای در کشور در حال شکل‌گیری است. این سازمان با نشر پیامی در حساب کاربری فیس‌بوک خود نوشته است که روزانه هزاران مهاجر اهل‌ افغانستان از ایران اخراج می‌شوند و این موضوع چالش‌های زیادی را برای نهادهای امدادگر و مسوولان محلی به‌وجود آورده است. یوناما در ادامه تاکید کرده است که مسوولان و نهادهای امدادگر در تلاش‌اند تا روند بازگشت این خانواده‌ها را مدیریت کرده و به آن‌ها کمک‌رسانی کنند. در اعلامیه، کمبود بودجه و منابع لازم برای ارائه خدمات به این جمعیت در حال افزایش را یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش رو در مناطقی عنوان کرده که بازگشت‌کنندگان به آن‌جا مسکن می‌گزینند. به گفته‌ی یوناما، ادغام مجدد این مهاجران در جامعه نیز یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها خواهد بود. بسیاری از این افراد با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و روانی مواجه هستند که نیازمند توجه و حمایت فوری دارند. روند اخراج مهاجران افغانستان از ایران به‌طور فزاینده‌ای از چند هفته به این‌سو جریان دارد. ‏کمیسیون رسیدگی به مشکلات مهاجران حکومت فعلی اعلام کرد که تنها دیروز حدود ۱۳ هزار و ۱۸۶ مهاجر از ایران وارد افغانستان شده‌اند. این اخراج‌ها در حالی پس از جنگ ایران و اسراییل شدت یافته است که افغانستان با بحران شدید حقوق بشری و انسانی مواجه ا‌ست و بسیاری از اخراج‌شد‌گان، از جمله زنان، خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر در معرض خطر واقعی نقض حقوق بشر قرار دارند.

بخش زنان سازمان ملل متحد در افغانستان درتازه‌ترین مورد وضعیت زنان و دختران برگشت‌کننده از ایران و پاکستان را بحرانی توصیف کرده است. این سازمان با نشر گزارشی تحت عنوان «هشدار جنسیتی» در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که زنان و دختران تقریباً یک‌سوم بازگشت‌کنند‌گان از ایران در سال ۲۰۲۵ میلادی و حدود نیمی از بازگشت‌کنندگان از پاکستان را تشکیل می‌دهند. قابل ذکر است که زنان و کودکان در میان بازگشت‌کنندگان، آسیب‌پذیرترین گروه‌های اخراج شده به شمار می‌روند و سازمان ملل این بحران را یک «آزمون برای انسانیت جمعی» خوانده و از جامعه‌ی جهانی خواسته است تا بودجه حمایت از زنان و دختران بازگشت‌کننده را افزایش دهند. در بخشی از گزارش آمده است که از سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی، بیش از ۲.۴۳ میلیون افغانستانی بدون مدارک از ایران و پاکستان بازگشته‌اند که بیش از ۱.۱ میلیون نفر از آنها تنها در سال جاری از ایران بازگشته‌اند. این در حالی است که زنان پس از بازگشت به افغانستان با محدودیت‌های گسترده مانند ممنوعیت تحصیل، محرومیت از حق کار و تبعیض جنسیتی روبرو خواهند بود که وضعیت آنان را به‌شدت شکننده و آسیب‌پذیر می‌سازد. این اخراج‌ها در حالی پس از جنگ ایران و اسراییل شدت یافته است که افغانستان با بحران شدید حقوق بشری و انسانی مواجه ا‌ست و بسیاری از اخراج‌شد‌گان، از جمله زنان، خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر در معرض خطر واقعی نقض حقوق بشر قرار دارند.

امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه‌ی حکومت سرپرست روند اخراج مهاجران افغانستان از ایران را «بسیار شدید» و «آزاردهنده» توصیف کرده و می‌گوید که این روند در حالی آغاز شد که آمادگی برای پذیرش بازگشت‌کنندگان در کشور وجود نداشت. آقای متقی این اظهارات را روز (یک‌شنبه، ۲۹ سرطان) در نشستی در کابل مطرح کرده و از اخراج گسترده مهاجران از ایران به شدت انتقاد کرده است. وی تاکید کرده است که حکومت فعلی بارها خواستار بازگشت تدریجی شده و در دیدارش با مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور ایران نیز این موضوع را مطرح کرده است. سرپرست وزارت خارجه افزوده است: «مهاجران باید به کشورشان برگردند، مگر نه با بی‌عزتی، نه به شکلی که به آبرو، مال و عزت شان توجه نشود، باید بیایند، مگر به شکل آبرومندانه، باید بیایند، لیکن به تدریج.» همچنین او در بخشی از صحبت‌هایش از کمک‌های مردمی به مهاجران اخراج‌شده از ایران قدردانی کرد و خواستار تداوم آن شد. وی با اشاره به نیازهای این مهاجران در بخش‌های مختلف، خواستار کمک سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای جهان شد. امیرخان متقی از کشورهای همسایه به ویژه ایران و پاکستان خواست که بر اساس «برادری اسلامی و اصول همجواری» با مهاجران برخورد کنند. مقام‌های حکومت فعلی می‌گویند روزانه بیش از ۳۰ هزار مهاجر از ایران اخراج و وارد افغانستان می‌شوند. این اخراج‌ها در حالی پس از جنگ ایران و اسراییل شدت یافته است که افغانستان با بحران شدید حقوق بشری و انسانی مواجه ا‌ست و بسیاری از اخراج‌شد‌گان، از جمله زنان، خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر در معرض خطر واقعی نقض حقوق بشر قرار دارند.

سفارت حکومت سرپرست در تهران درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که امیرطاها رضایی، مهاجر اهل افغانستان، توسط دو شهروند ایرانی به‌گونه «فجیع» به قتل رسیده است. این سفارت با نشر اعلامیه‌ای گفته است که پرونده قتل امیرطاها را با مقام‌های ایرانی در میان گذاشته است. در اعلامیه آمده است که مسوولان سفارت، آن‌ها از مقام‌های ایرانی خواسته‌اند که عاملان این قتل را به پنجه قانون بسپارند. در اعلامیه آمده است که مسوولان سفارت حکومت فعلی در تهران، این موضوع را در دیدار با خانواده امیرطاها مطرح کرده است. قابل ذکر است که جسد این مهاجر افغانتسان در تاریخ ۱۱ سرطان در شهر آبسرد دماوند ایران پیدا شده بود. او پیش از قتل، برای مدتی ناپدید شده بود. همچنین به‌تازگی از ناپدیدشدن یک دختر نوجوان اهل افغانستان در تهران ‏نیز گزارش شده است.‏ بستگان فریده محمدی، مهاجر ۱۵ ساله‌ی اهل افغانستان در ایران در صحبت با رسانه گوهرشاد ‏تایید کردند که او مدت هشت روز می‌شود که ناپدید شده است و ‏هنوز اطلاعی از سرنوشتش در دست نیست.‏ منبع گفت که او ‏حوالی چاشت روز چهارشنبه هفته‌ی پیش (۱۸ سرطان) از ‌‏«چهارراه ده متری»، واقع در منطقه‌ی اسلام‌شهر صالح‌آباد تهران، ‏ناپدید شده است‎.‎ منبع تاکید کرده است که فریده در یک کارگاه خیاطی در این منطقه کار می‌کرد ‏و حوالی چاشت از این کارگاه خارج شده و دیگر اطلاعی از او در ‏دسترس نیست.‏ باید گفت که در اواسط ماه جوزای امسال، جسد مثله‌شده‌ی کبرا رضایی، یک ‏دختر جوان مهاجر افغانستانی پس از ۵۰ روز ناپدیدبودن، از میان ‏زباله‌ها پیدا شد‎. پس از آن رسانه‌های ایران گزارش دادند که بقایای جسد این زن از ‏خانه‌ی یک مرد ایرانی کشف شده و او در ارتباط با این قتل ‏بازداشت شده است‎.‎ این موارد در حالی گزارش شده است که ایران به‌گونه‌ی گسترده در حال ‏اخراج مهاجران افغانستان هستند. مهاجران از برخورد پولیس ‏ایران شاکی اند.‏ ‏هم‌زمان آنچه که «مهاجرستیزی و افغانستانی‌ستیزی» در جامعه‌ی ‏ایران گفته می‌شود، نگرانی‌هایی را در پی داشته است.‏

منابع از تهران می‌گویند که فریده محمدی، مهاجر ۱۵ ساله‌ی اهل افغانستان از مدت هفت روز به این طرف، ناپدید شده است و هنوز اطلاعی از سرنوشتش در دست نیست. دست‌کم دو تن از بستگان خانم فریده محمدی به رسانه گوهرشاد گفته‌اند که وی حوالی چاشت روز چهارشنبه هفته‌ی پیش (۱۸ سرطان) از «چهارراه ده متری»، واقع در منطقه‌ی اسلام‌شهر صالح‌آباد تهران، ناپدید شده است. این منبع تاکید کرد که فریده محمدی در یک کارگاه خیاطی در این منطقه کار می‌کرد و حوالی چاشت از این کارگاه خارج شده و دیگر اطلاعی از او در دسترس نیست. همچنین سفارت حکومت سرپرست در تهران با تایید این رویداد، اعلام کرده است که یک دختر جوان به‌نام فریده محمدی، اهل افغانستان در منطقه‌ی «اسلام‌شهر» تهران ناپدید شده و تا اکنون خبری از او در دست نیست. این سفارت با نشر گواهی‌نامه‌ای، گفته که بر اساس اظهارات مادر این دختر، فریده در یک کارگاه خیاطی در منطقه‌ی صالح‌آباد، اسلام‌شهر، چهارراهی ده‌متری کارگر مصروف کار بوده و به تاریخ ۱۸ سرطان از محل کارش بیرون شده؛ اما پس از آن ناپدید شده است. به‌گفته‌ی سفارت افغانستان در تهران، خانواده‌ی وی می‌گویند که نزدیک به ۱۰ روز است که از سرنوشت دخترشان هیچ اطلاعی ندارند و در وضعیت سردرگمی و نگرانی به‌سر می‌برند. همچنین این سفارت از نهادهای مسوول در جمهوری اسلامی ایران درخواست کرده است تا در صورت مراجعه‌ی خانواده‌ی این دختر یا ارائه اطلاعات، هم‌کاری لازم را با آنان انجام دهند و زمینه‌ی پی‌گیری این موضوع را فراهم سازند. قابل ذکر است که در ماه‌های اخیر چندین مورد قتل و ناپدید‌شدن مهاجران افغانستانی در ایران گزارش شده است. در اواسط ماه جوزای امسال، جسد مثله‌شده‌ی کبرا رضایی، یک دختر جوان مهاجر افغانستانی پس از ۵۰ روز ناپدیدبودن، از میان زباله‌ها پیدا شد. پس از آن رسانه‌های ایران گزارش دادند که بقایای جسد این زن از خانه‌ی یک مرد ایرانی کشف شده و او در ارتباط با این قتل بازداشت شده است. همچنین به‌تازگی از ناپدیدشدن امیرطاها رضایی، جوان ۱۸ ساله افغانستانی گزارش شده بود که طبق آخرین گزارش‌ها، جسدش در باغی در آبسرد دماوند تهران کشف شده است. ایران، از دهه‌ها پیش میزبان شمار بزرگی از مهاجران افغانستانی بوده است. به گفته‌ی مقام‌های رسمی ایران، حدود شش میلیون مهاجر افغانستانی در این کشور زندگی می‌کنند. در ماه‌های اخیر، هم‌زمان با شدت گرفتن روند اخراج مهاجران، گزارش‌هایی از بدرفتاری مردم ایران، نیروهای امنیتی و خشونت‌های ضد‌مهاجرتی نیز پخش شده است.

به دنبال اخراج گسترده مهاجران اهل افغانستان از ایران، رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در افغانستان و رییس یوناما، خواهان رسیدگی فوری به وضعیت بازگشت‌کننده‌گان شده است. یوناما امروز (سه‌شنبه، ۲۴ سرطان) با نشر اعلامیه‌ای گفته است که اوتونبایوا به مرز اسلام‌قلعه در هرات، جایی که روزانه ده‌ها ‏هزار مهاجر از ایران وارد افغانستان می‌شوند، سفر کرده و با مهاجران دیدار داشته است. خانم اوتونبایوا هشدار داده است که باید زنگ خطر برای جامعه جهانی به صدا درآید؛ چون که حکومت سرپرست به‌تنهایی قادر به جذب موج عظیم بازگشت‌کنندگان نمی‌باشد. او افزوده است که مدیریت بازگشت‌کنند‌گان فراتر از توان نهادهای امدادرسان است. وی تاکید کرده است: «این یک آزمون برای وجدان جمعی ماست. افغانستان، کشوری که هم‌اکنون با خشکسالی و بحران مزمن انسانی مواجه است، نمی‌تواند به‌تنهایی این شوک را جذب کند.» طبق معلومات اعلامیه، در کشوری که ۷۰ درصد جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند، بازگشت بیش از ۱.۴ میلیون مهاجر وضعیت را وخیم‌تر خواهد کرد. رییس یوناما خطاب به جامعه‌ی جهانی گفته است: «روی خود را برنگردانید. بازگشت‌کنندگان نباید به حال خود رها شوند. آنچه اکنون شاهدش هستیم، پیامد مستقیم بی‌پاسخ ماندن مسوولیت‌های جهانی است.» همچنین در بخشی از اعلامیه آمده است که خانواده‌های مهاجر به‌جای تجربه لحظه‌ی مثبت ‏به‌خاطر برگشت به کشورشان، با ملال، آسیب‌های روانی و ‏بی‌سرنوشتی گسترده روبه‌رو می‌شوند.‏ رییس یوناما تصریح کرد که افغانستان که از گذشته با خشک‌سالی و بحران ‏بشری مواجه است، توانایی تحمل تلاطم ناشی از موج تازه‌ای برگشت ‏مهاجران را ندارد.‏ او بر اهمیت کمک‌های بی‌درنگ برای ادغام مجدد بازگشت‌کنندگان ‏تاکید کرده است و می‌گوید که شواهد ابتدایی حاکی از آن است که ثبات ‏جامعه‌ی برگشت‌کننده مستلزم طرح و تطبیق برنامه‌های فوری ‏معیشتی و سرمایه‌گذاری روی زیربناهای اجتماعی است.‏ رزا اوتنبایوا هشدار داده است که عدم اتخاذ اقدامات فوری، ضایع‌شدن ‏پول به‌جامانده از برگشت‌کنندگان در کشور میزبان و فشار روی ‏بازار کار، آوارگی مجدد و خطر بی‌ثباتی بیشتری را به‌دنبال ‏خواهد داشت.‏ در حال حاضر روند اخراج مهاجران از ایران به‌شدت ادامه دارد. ‏عمده‌ی بازگشت‌کنندگان خانواده‌های مهاجر هستند. بیکاری و نبود ‏مسکن چالش جدی برگشت‌کنندگان عنوان می‌شود.‏

مرکز حقوق بشر افغانستان درتازه‌ترین مورد، اخراج دسته‌جمعی مهاجران افغانستان از ایران را نقض حقوق بشر و کرامت انسانی مهاجرین عنوان و بدرفتاری علیه مهاجرین اخراج شده را محکوم کرده است. این مرکز با نشر اعلامیه‌ای گفته است که ایران با اخراج‌ دسته‌جمعی مهاجرین به افغانستان، جان، آزادی و امنیت آن‌ها را در معرض خطر و شکنجه قرار می‌دهد و جمهوری اسلامی باید مفاد کنوانسیون ۱۹۵۱ در مورد وضعیت پناهندگان و کنوانسیون منع شکنجه را در قبال مهاجران افغانستانی رعایت کند. در اعلامیه آمده است که بر اساس این کنوانسیون‌ها، «هیچ کشوری حق ندارد، پناهجو یا مهاجری را به جایی بازگرداند که جان، آزادی یا امنیت او در آن‌جا با خطر و یا شکنجه روبرو» شود. همچنین مرکز حقوق بشر با استناد بر آمار یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل، تاکید کرده است که تا اکنون بیش از پنج‌هزار کودک بی‌سرپرست و جدا از والدین در میان اخراج‌شدگان هستند. در اعلامیه آمده است: «کودک بدون حکم قضایی و بدون در نظر گرفتن منافع علیای کودک از والدین‌اش جدا نشود و جداسازی کودک از خانواده، نقض صریح ماده ۹ کنوانسیون حقوق کودک می‌باشد.» مرکز حقوق بشر افغانستان از ایران خواستار توقف روند اخراج مهاجرین دارای مدارک قانونی شده است. این مرکز افزوده است که دولت ایران براساس میثاق بین‌المللی مدنی سیاسی، باید حق رسیدگی فردی پیش از اخراج را به مهاجرین افغانستانی تضمین کند که براساس آن افراد در معرض اخراج، حق اعتراض و اقامه دعوی به مراجع با صلاحیت قضایی را داشته باشند. همچنین این مرکز در اعلامیه از نهادهای حقوق بشری خواسته است تا با فراهم آوری دسترسی مهاجرین به خدمات حقوقی، مشاوره و شکایت، زمینه دادخواهی و دفاع از حقوق آنان را فراهم کنند. این مرکز تاکید می‌کند که نهادهای مربوط به سازمان ملل، برنامه حمایت از مهاجرین را به دور از دخالت حکومت سرپرست برنامه ریزی کنند. اخراج مهاجران افغانستانی، واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی را به دنبال داشته است. طبق گزارش‌ها، دولت ایران در روزهای اخیر، هزاران مهاجر فاقد مدارک قانونی را اخراج کرده و آنان را بدون هیچ‌گونه حمایتی در مرزها رها می‌کند.

صندوق جمعیت سازمان ملل درتازه‌ترین مورد، نسبت به وضعیت نگران‌کننده زنان بارداری که از ایران به افغانستان بازگشته‌اند، در مرز اسلام قلعه-هرات هشدار داده است. این سازمان امروز (دوشنبه، ۲۳ سرطان) با نشر گزارشی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که بسیاری از این زنان در شرایط بارداری، بدون دسترسی به مراقبت‌های ابتدایی، مسیرهای دشوار را پیموده و اکنون با نبود امکانات کافی در مرز اسلام قلعه روبرو هستند. نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در افغانستان تاکید کرده است: «بسیاری از زنان باردار هستند، در حالی که کودکان و نوجوانان دچار تروما و سردرگمی شده‌اند و نیاز فوری به خدمات بهداشتی و حمایت‌های روانی-اجتماعی دارند.» براساس آمارهای سازمان ملل، تنها از مرز ایران بیش از یک میلیون مهاجر اهل افغانستان طی ماه‌های اخیر به کشور بازگشته‌اند. همزمان با این، اخراج مهاجران فاقد مدرک قانونی از پاکستان نیز ادامه دارد. سازمان صحی جهان پیش از این خواهان رسید‌گی فوری به وضعیت زنان و کودکان در مرزها شده بود. قابل ذکر است که پس از جنگ ایران و اسرائيل، جمهوری اسلامی روند اخراج گسترده مهاجران افغانستانی را روی دست گرفته است. تهران می‌گوید که تنها مهاجران افغان بدون مدرک را اخراج می‌کند اما مهاجران گزارش می‌دهند که پولیس مدارک آن‌ها از جمله ویزا و پاسپورت‌شان را پاره کرده و با وجود اسناد قانونی آن‌ها را اخراج کرده‌اند.