بخش زنان سازمان ملل متحد در افغانستان درتازه‌ترین مورد وضعیت زنان و دختران برگشت‌کننده از ایران و پاکستان را بحرانی توصیف کرده است. این سازمان با نشر گزارشی تحت عنوان «هشدار جنسیتی» در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که زنان و دختران تقریباً یک‌سوم بازگشت‌کنند‌گان از ایران در سال ۲۰۲۵ میلادی و حدود نیمی از بازگشت‌کنندگان از پاکستان را تشکیل می‌دهند. قابل ذکر است که زنان و کودکان در میان بازگشت‌کنندگان، آسیب‌پذیرترین گروه‌های اخراج شده به شمار می‌روند و سازمان ملل این بحران را یک «آزمون برای انسانیت جمعی» خوانده و از جامعه‌ی جهانی خواسته است تا بودجه حمایت از زنان و دختران بازگشت‌کننده را افزایش دهند. در بخشی از گزارش آمده است که از سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی، بیش از ۲.۴۳ میلیون افغانستانی بدون مدارک از ایران و پاکستان بازگشته‌اند که بیش از ۱.۱ میلیون نفر از آنها تنها در سال جاری از ایران بازگشته‌اند. این در حالی است که زنان پس از بازگشت به افغانستان با محدودیت‌های گسترده مانند ممنوعیت تحصیل، محرومیت از حق کار و تبعیض جنسیتی روبرو خواهند بود که وضعیت آنان را به‌شدت شکننده و آسیب‌پذیر می‌سازد. این اخراج‌ها در حالی پس از جنگ ایران و اسراییل شدت یافته است که افغانستان با بحران شدید حقوق بشری و انسانی مواجه ا‌ست و بسیاری از اخراج‌شد‌گان، از جمله زنان، خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر در معرض خطر واقعی نقض حقوق بشر قرار دارند.

تاج‌الدین اویواله، نماینده یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد در افغانستان اعلام کرده است که کودکان اهل افغانستان، به‌ویژه دختران، به‌دلیل کمبود آب و خدمات بهداشتی از رفتن به مکتب باز می‌مانند. آقای اویواله امروز (دوشنبه، ۳۰ سرطان) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که ۹ مکتب در ولایت لوگر به آب سالم و خدمات بهداشتی مجهز شده‌اند. نماینده صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل تاکید کرده است که بیش از دو هزار و ۳۰۰ دانش‌آموز از این خدمات بهره‌مند می‌شوند. یونیسف پیشتر نیز هشدار داده بود که تا سال ۲۰۳۰ میلادی، منابع آب کابل به‌طور کامل خشک خواهد شد. قابل ذکر است که بیشتر کودکان در مکاتب افغانستان به آب سالم دسترسی ندارند. این در حالی است که کمیته صلیب سرخ در روز جهانی آب گفته است که ۳۳ میلیون تن در افغانستان به آب نوشیدنی سالم دسترسی ندارند. همچنان، یونیسف پیش‌تر در گزارشی افزوده بود که در ۲۵ ولسوالی ولایت‌های شرقی افغانستان در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ آب نوشیدنی سالم فراهم کرده است.

سازمان عفو بین‌الملل خواستار توقف اخراج مهاجران اهل افغانستان از ایران شده و می‌گوید که این کشور باید زنان و دختران اهل افغانستان را به‌عنوان پناهندگان اولیه به‌رسمیت بشناسند. اين نهاد با نشر اعلامیه‌ای در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که مقامات ایران باید فوراً اخراج گسترده مهاجران اهل افغانستان و افرادی که متولد ایران هستند را متوقف کنند. در ادامه آمده است که جمهوری اسلامی باید به نقض اصل عدم بازگشت مهاجران پایان دهد؛ زیرا بازگشت افرادی که در معرض خطر واقعی و نقض حقوق بشر قرار دارند، ممنوع می‌باشد. سازمان عفو بین‌الملل تاکید کرده است: «همه‌ی کشورها، از جمله ایران، باید زنان و دختران اهل افغانستان را به‌عنوان پناهندگان اولیه به‌رسمیت شناخته و آنها را به جایی که حکومت فعلی در حال ارتکاب جنایت علیه بشریت و آزار و اذیت جنسیتی علیه آنها هستند، برنگردانند.» در ادامه آمده است که مقام‌های ایرانی با خشونت به خانه‌های افغانستانی‌مهاجر یورش می‌برند و آنان را به‌گونه ‌خودسرانه بازداشت و اخراج می‌کنند. در اعلامیه آمده اس که ایران در سال جاری میلادی بیش از یک میلیون مهاجر اهل افغانستان به‌شمول زنان و کودکان به‌ویژه «کودکان بدون همراه» را از این کشور اخراج کرده است. سازمان عفو بین‌الملل گفته که اخراج‌های دسته‌جمعی مهاجران اهل افغانستان از ایران در بحبوحه‌ی «بحران حقوق بشری در افغانستان رخ می‌دهد.» در اعلامیه‌‌ی این سازمان آمده، بسیاری از کسانی که به‌ صورت «اجباری» به افغانستان بازگردانده می‌شوند، زنان و دختران معترض، فعالان حقوق بشر و روزنامه‌نگاران هستند. این اخراج‌ها در حالی پس از جنگ ایران و اسراییل شدت یافته است که افغانستان با بحران شدید حقوق بشری و انسانی مواجه ا‌ست و بسیاری از اخراج‌شد‌گان، از جمله زنان، خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر در معرض خطر واقعی نقض حقوق بشر قرار دارند.

نهاد حفاظت از کودکان (Save The Children) درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که تنها در ماه جون سال جاری میلادی بیش از ۸۰ هزار کودک افغانستان از طریق مرز اسلام‌قلعه‌ی هرات به کشور بازگشته‌اند. این نهاد امروز (پنج‌شنبه، ۲۶ سرطان) با نشر یک نوار تصویری در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که کودکان بازگشت‌کننده با «گرسنگی، ترس و آینده‌ای نامشخص» در افغانستان روبرو هستند. نهاد حفاظت از کودکان در ادامه تاکید کرده است که جامعه‌ی جهانی نباید این بحران را نادیده بگیرد. سمیرا سید رحمان، مدیر حمایت و پشتیبانی این نهاد به مرز اسلام‌قلعه هرات سفر کرده و می‌گوید که این کودکان در حالی به کشور بازگشت می‌کنند که از هر پنج کودک یک تن آن‌ها در کشور با گرسنگی حاد دست‌وپنجه نرم می‌کند. همچنین او در بخشی از صحبت‌هایش با اشاره به وضعیت بحرانی افراد بازگشت‌کننده از ایران، به‌ویژه زنان و کودکان افزوده است که توصیف کردن وضعیت آن‌ها در قالب «کلمات» گنجانده نمی‌شود. سمیرا سید رحمان تصریح کرد که بسیاری از خانواده‌های بازگشت‌کننده به‌ویژه زنان به‌شدت از آینده‌ای که در افغانستان با آن روبرو خواهند شد، ترسیده‌اند. نهاد حفاظت از کودکان تاکید کرده است که بسیاری از خانواده‌ها با دستان خالی و فقط «با لباس‌های‌شان» به کشور بازگشته‌اند. بر اساس آمار کمیسیون عالی حکومت سرپرست، برای رسیدگی به مشکلات مهاجران، تنها دیروز ۲۰ هزار و ۴۴ نفر از ایران به کشور بازگشته‌اند. از این میان، ۱۵ هزار و ۲۰۸ مهاجر از طریق مرز اسلام‌قلعه و چهار هزار و ۸۳۶ مهاجر دیگر از طریق مرز پل ابریشم وارد کشور شده‌اند. اخراج مهاجران افغانستانی، واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی را به دنبال داشته است. طبق گزارش‌ها، دولت ایران در روزهای اخیر، هزاران مهاجر فاقد مدارک قانونی را اخراج کرده و آنان را بدون هیچ‌گونه حمایتی در مرزها رها می‌کند.

سازمان جهانی صحت اعلام کرده است که بسیاری از زنان و دختران در افغانستان به دلیل ناآگاهی، فقر و نداشتن دسترسی به خدمات درمانی، بیش از گذشته به کمک نیاز دارند تا بتوانند اعتیاد به مواد مخدر را ترک کنند. این نهاد با نشر گزارشی هشدار داده که استفاده از مواد مخدر در میان زنان بیشتر شده و روی زندگی خانوادگی، اجتماعی و وضعیت روانی آنان تاثیر «بسیار بد» گذاشته است. در این گزارش، نمونه‌ای از زندگی نسرین؛ دختر ۲۰ ساله‌ای که با خوردن یک قرص از طرف دوستش، کم‌کم به مواد مخدری مانند تریاک، ترامادول، پرگابالین و قرص «تابلیت کا» معتاد شد. سازمان جهانی صحت به نقل از نسرین نوشته است: «از خودم بدم می‌آمد. زندگی‌ام از کنترولم خارج شده بود، از خانواده‌ام دزدی می‌کردم. هیچ راهی نمی‌دیدم.» در بخشی از این گزارش آمده است که زندگی نسرین زمانی تغییر کرد که مادرش از راه یک آگهی، خبر شد که مرکز ترک اعتیاد برای زنان در بامیان وجود دارد. نسرین به آن مرکز رفت؛ جایی که با کمک سازمان جهانی بهداشت، دفتر مواد مخدر سازمان ملل و اتحادیه‌ی اروپا ساخته شده است. سازمان جهانی صحت تاکید کرده است که نسرین ۴۵ روز در آن مرکز بود و با کمک پزشک، مشاوره روانی، آموزش حرفه‌ای و حمایت اجتماعی توانست از اعتیاد نجات پیدا کند. این نهاد سازمان ملل می‌گوید که اکنون نسرین در یک کارگاه خیاطی کار می‌کند و می‌گوید: «بیش از سه ماه می‌شه که پاک هستم. دوباره با خانواده‌ام رابطه دارم، دوست پیدا کرده‌ام و می‌تونم به آینده فکر کنم.» سازمان جهانی صحت افزوده است که باید این‌گونه مرکز‌ها در همه‌جا بیشتر ساخته شوند و کمک به زنانی که درگیر اعتیاد هستند، در واقع سرمایه‌گذاری برای آینده سالم و با ثبات افغانستان است. قابل ذکر است که دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل اعلام کرده که تولید تریاک در سال‌های اخیر ۳۰ درصد در افغانستان افزایش یافته است. این در حالی ا‌ست که چندی پیش نیز این دفتر برای بیش‌از ۷۰ نفر از زنان معتاد در ولایت کابل در بخش‌های خیاطی، تهیه مواد غذایی از جمله ترشی و مربا، زمینه‌‌ی کار را فراهم کرده‌ بود.

برنامه‌ اسکان سازمان ملل متحد (یو‌ان-هبیتات) درتازه‌ترین مورد ‏درباره‌ی بحران کم‌آبی در کابل هشدار داده و می‌گوید که پایتخت افغانستان با بحران بی‌سابقه آب روبرو است. این برنامه امروز (پنج‌شنبه، ۲۶ سرطان) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که سطح آب کابل به‌طور قابل‌توجهی ‏کاهش یافته و شش میلیون نفر را در معرض خطر قرار داده ‏است‎.‎ برنامه‌ اسکان بشر سازمان ملل متحد در ادامه تاکید کرده است: «مقابله با این ‏بحران نیاز به سرمایه‌گذاری در مقیاس بزرگ، همکاری ‏قوی و افزایش آگاهی عمومی در مورد استفاده و مدیریت ‏آب دارد.» در ادامه آمده است: «آب حیات است. بیایید همین حالا اقدام کنیم.» قابل ذکر است که کارشناسان درباره‌ی کاهش آب‌های زیرزمینی کابل هشدار ‏داده‌اند و می‌گویند که ممکن است پایتخت افغانستان به اولین ‏شهری تبدیل شود که به‌طور کامل آب ندارد.‏ براساس گزارش سازمان غیردولتی مرسی کورپس که چندی ‏پیش نشر شد، سطح آب در منابع زیرزمینی کابل در دهه‌ی ‏گذشته به‌دلیل شهرنشینی سریع و بحران آب‌‌وهوایی تا ۳۰ ‏متر کاهش یافته است.‏ طبق این گزارش، استخراج آب در حال حاضر سالانه ۴۴ ‏میلیون متر مکعب بیشتر از میزان تغذیه طبیعی آب‌های ‏زیرزمینی است. ‏ همچنین چند وقت پیش یوناما هشدار داده شده بود که اگر این روند ادامه پیدا کند، تمام منابع ‏زیرزمینی آب کابل در اوایل سال ۲۰۳۰ میلادی خشک ‏و میلیون‌ها باشنده‌ی این شهر با تهدید مواجه خواهند شد.‏

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت ایران به انتقادها مبنی بر اخراج مهاجران بدون ‏مدرک اهل افغانستان واکنش نشان داده و آن را خواست مردم و موضوع مهم در راستای ‌‏«ساماندهی اقتصادی» خوانده است. خبرگزاری ایرنا گزارش داده است که خانم مهاجرانی این اظهارات را روز (چهارشنبه، ۲۵ ‏سرطان) در یک نشست خبری مطرح کرده و گفته است که وزیر داخله‌ی ایران در ‏جلسه هیأت دولت درباره‌ی تأثیر خروج اتباع خارجی گزارش داده ‏است.‏ وی در ادامه تاکید کرده است: «این موضوع مهمی است که هم خواست ‏مردم است و هم با توجه به این‌که حجم زیادی از اقتصاد ما با یارانه ‏در حوزه‌هایی مثل انرژی و نان اداره می‌شود، در راستای ‏ساماندهی اقتصادی، موضوع ساماندهی اتباع مهم است.» قابل ذکر است که جمهوری اسلامی ایران در اوایل امسال برگه‌های سرشماری حدود دو میلیون ‏شهروند افغانستان را که سند شبه‌قانونی دانسته می‌شد، باطل اعلام ‏کرد و خواستار خروج این مهاجران شد.‏ همچنین ایران پس از جنگ با اسرائیل اخراج مهاجران را تشدید کرد. ‏در حال حاضر روزانه ده‌ها هزار نفر از مرزهای غربی افغانستان ‏وارد این کشور می‌شوند. عمده‌ی بازگشت‌کنندگان خانواده‌های مهاجر ‏هستند.‏ باید گفت که بازگشت اجباری گسترده باعث شده است که برخی از مهاجران نتوانند ‏دارایی‌شان را از ایران به افغانستان انتقال دهند. برخی از ‏بازگشت‌کنندگان می‌گویند که کارفرمایان و مالکان خانه‌ها از ‏پرداخت حقوق و رهن خانه سر باز زده‌اند.‏ این در حالی است که کمیساری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهند‌گان هشدار داده که تا پایان سال، سه میلیون مهاجر افغانستانی از ایران و پاکستان به کشور باز می‌گردند؛ روندی که بحران انسانی را تشدید می‌کند. براساس آمار سازمان ملل، تنها از مسیر مرز اسلام‌قلعه، روزانه بیش از ۳۰ هزار نفر وارد افغانستان می‌شوند. کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان گفته است که در واکنش به این وضعیت، اقداماتی اضطراری برای تامین آب، خدمات بهداشتی، تغذیه و واکسیناسیون برای هزاران نفر در روز آغاز شده است. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تاکید کرده است که این روند، بدون برنامه‌ریزی و آماده‌گی کافی، می‌تواند وضعیت آسیب‌پذیر هزاران خانواده اهل افغانستان را بیشتر از پیش بحرانی کند و خواستار کمک‌های فوری بشردوستانه شده است. سازمان ملل متحد و نهادهای بین‌المللی خواستار کمک‌های مالی فوری برای رسیدگی به مهاجران و جوامع میزبان آنان شده است.

به دنبال اخراج گسترده مهاجران اهل افغانستان از ایران، رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در افغانستان و رییس یوناما، خواهان رسیدگی فوری به وضعیت بازگشت‌کننده‌گان شده است. یوناما امروز (سه‌شنبه، ۲۴ سرطان) با نشر اعلامیه‌ای گفته است که اوتونبایوا به مرز اسلام‌قلعه در هرات، جایی که روزانه ده‌ها ‏هزار مهاجر از ایران وارد افغانستان می‌شوند، سفر کرده و با مهاجران دیدار داشته است. خانم اوتونبایوا هشدار داده است که باید زنگ خطر برای جامعه جهانی به صدا درآید؛ چون که حکومت سرپرست به‌تنهایی قادر به جذب موج عظیم بازگشت‌کنندگان نمی‌باشد. او افزوده است که مدیریت بازگشت‌کنند‌گان فراتر از توان نهادهای امدادرسان است. وی تاکید کرده است: «این یک آزمون برای وجدان جمعی ماست. افغانستان، کشوری که هم‌اکنون با خشکسالی و بحران مزمن انسانی مواجه است، نمی‌تواند به‌تنهایی این شوک را جذب کند.» طبق معلومات اعلامیه، در کشوری که ۷۰ درصد جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند، بازگشت بیش از ۱.۴ میلیون مهاجر وضعیت را وخیم‌تر خواهد کرد. رییس یوناما خطاب به جامعه‌ی جهانی گفته است: «روی خود را برنگردانید. بازگشت‌کنندگان نباید به حال خود رها شوند. آنچه اکنون شاهدش هستیم، پیامد مستقیم بی‌پاسخ ماندن مسوولیت‌های جهانی است.» همچنین در بخشی از اعلامیه آمده است که خانواده‌های مهاجر به‌جای تجربه لحظه‌ی مثبت ‏به‌خاطر برگشت به کشورشان، با ملال، آسیب‌های روانی و ‏بی‌سرنوشتی گسترده روبه‌رو می‌شوند.‏ رییس یوناما تصریح کرد که افغانستان که از گذشته با خشک‌سالی و بحران ‏بشری مواجه است، توانایی تحمل تلاطم ناشی از موج تازه‌ای برگشت ‏مهاجران را ندارد.‏ او بر اهمیت کمک‌های بی‌درنگ برای ادغام مجدد بازگشت‌کنندگان ‏تاکید کرده است و می‌گوید که شواهد ابتدایی حاکی از آن است که ثبات ‏جامعه‌ی برگشت‌کننده مستلزم طرح و تطبیق برنامه‌های فوری ‏معیشتی و سرمایه‌گذاری روی زیربناهای اجتماعی است.‏ رزا اوتنبایوا هشدار داده است که عدم اتخاذ اقدامات فوری، ضایع‌شدن ‏پول به‌جامانده از برگشت‌کنندگان در کشور میزبان و فشار روی ‏بازار کار، آوارگی مجدد و خطر بی‌ثباتی بیشتری را به‌دنبال ‏خواهد داشت.‏ در حال حاضر روند اخراج مهاجران از ایران به‌شدت ادامه دارد. ‏عمده‌ی بازگشت‌کنندگان خانواده‌های مهاجر هستند. بیکاری و نبود ‏مسکن چالش جدی برگشت‌کنندگان عنوان می‌شود.‏

ندا محمد ندیم، وزیر تحصیلات عالی حکومت سرپرست، از سیاست جامعه‌ی جهانی در قابل این حکومت انتقاد کرده و می‌گوید که اجرای «شریعت اسلامی» اولویت‌ اداره حکومت فعلی می‌باشد. آقای ندیم این اظهارات را در دیدار با تاکویوشی کورومایا، سفیر جاپان در کابل مطرح کرده و همچنان بر «ارزش‌های دینی» تاکید کرده است. سرپرست وزارت تحصیلات عالی تاکید کرده است که جامعه‌ی جهانی سیاست «دوگانه» در قبال اداره حکومت فعلی دارد. وی در ادامه افزوده است: «از یک‌سو جامعه‌ی جهانی شعار همکاری و حمایت از افغانستان را سر می‌‌دهد و از سوی دیگر رهبران امارت اسلامی را تهدید به محاکمه می ‌کند.» همچنین وی در این دیدار با اشاره به پیشرفت های اخیر تحصیلات عالی گفت که وزارت تحصیلات عالی به آموزش های دینی و عصری با کیفیت و تحقیقات معیاری که مطابق ارزش های دینی و ملی و پاسخگوی نیازمندی های جامعه افغانی باشد، متعهد است. قابل ذکر است که حکومت فعلی در برابر فشارهای بین‌المللی، به‌ویژه از سوی کشورهای غربی و سازمان ملل متحد، برای رعایت حقوق بشر، تامین حقوق زنان و بازگشایی مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران و زنان مقاومت کرده است. دادگاه کیفری بین‌المللی هم هفته گذشته حکم بازداشت هبت‌الله آخندزاده، رهبر حکومت فعلی و عبدالحکیم حقانی، قاضی‌القضات را به اتهام جنایت علیه بشریت به دلیل آزار و تعقیب مبتنی بر جنسیت صادر کرد.