در آستانه روز جهانی آزادی رسانه‌ها (سوم می)، مرکز خبرنگاران افغانستان از تشدید محدودیت‌ها بر آزادی رسانه‌ها و بازداشت خبرنگاران در کشور ابراز نگرانی کرده و می‌گوید که آزادی رسانه‌ها تحت حاکمیت حکومت سرپرست به طور جدی مختل شده است. مرکز خبرنگاران افغانستان با نشر گزارشی گفته است که یافته‌های این مرکز نشان می‌دهد که از ماه می ۲۰۲۴ میلادی تا اکنون، دست‌کم ۲۱۵ مورد نقض آزادی رسانه‌ها ثبت شده است که شامل ۱۷۵ مورد تهدید مستقیم و غیرمستقیم و ۴۰ مورد بازداشت خبرنگاران است. در ادامه آمده است که این آمار در مقایسه با دوره‌ی پیشین (می ۲۰۲۳ تا می ۲۰۲۴) افزایش ۵۸ درصدی را نشان می‌دهد. مرکز خبرنگاران تاکید کرده است که از میان خبرنگاران بازداشت‌شده، ۱۰ نفر همچنان در زندان به‌سر می‌برند و هفت نفر از آنان از هفت ماه تا سه سال زندان محکوم شده‌اند. در گزارش آمده است که حکومت فعلی در یک سال گذشته، هفت دستورالعمل جدید را ابلاغ و اجرا کرده‌اند که طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ رسانه‌ای را هدف قرار می‌دهد. در ادامه آمده است که این دستورالعمل‌ها شامل ممنوعیت نشر تصاویر جانداران، ممنوعیت همکاری با رسانه‌های تبعیدی، ممنوعیت پخش برنامه‌ها و میزگردهای زنده‌ی سیاسی و اقتصادی، ممنوعیت نقد یا به چالش کشیدن سیاست‌ها و مسئولان طالبان، ممنوعیت حضور کارشناسان تأییدنشده، و همچنین ممنوعیت فعالیت رسانه‌های ویژه‌ی زنان در برخی ولایت‌ها است. همچنین مرکز خبرنگاران در بخشی از گزارشش خاطرنشان کرده است که یکی از عوامل وخامت وضعیت آزادی رسانه‌ها در ۱۲ ماه گذشته، افزایش نقش و دخالت وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی در امور رسانه‌ها بوده است. این مرکز افزوده است که وزارت امر به معروف صلاحیت‌های گسترده‌ای برای نظارت و کنترل بر فعالیت رسانه‌ها به‌دست آورده و در بستن یا تنبیه رسانه‌هایی که از دستوراتش سرپیچی کرده‌اند، به طور مستقیم نقش داشته و اقدام به تهدید و بازداشت خبرنگاران کرده است. در گزارش مرکز خبرنگاران آمده است که در پی گسترش ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان، در یک سال اخیر ۲۵ ایستگاه تلویزیونی تعطیل یا به رادیو تبدیل شده‌اند، همچنین ۹ ایستگاه رادیویی به‌طور موقت و یک رادیو به‌طور کامل بسته شده‌اند. بر اساس ماده‌ی هفدهم قانون امر به معروف و نهی از منکر که در ماه اسد سال گذشته توسط هبت‌الله آخوندزاده توشیح شد، نشر تصاویر جانداران ممنوع اعلام شده است. این ممنوعیت تا اکنون در ۱۷ ولایت به اجرا درآمده است. بر بنیاد شاخص جهانی آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۲۵، افغانستان با امتیاز ۱۷.۸۸ در جایگاه ۱۷۵ قرار گرفته است، در حالی‌که در رده‌بندی سال ۲۰۲۴ در جایگاه ۱۷۸ قرار داشت. گزارش‌گران بدون مرز با نشر این رده‌بندی گفته است که در سال ۲۰۲۴، دست‌کم ۱۲ رسانه به دلیل محدودیت‌ها مجبور به تعطیلی شدند.

بخش حقوق‌‌بشر یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان درتازه‌ترین گزارش داده است که حکومت سرپرست افغانستان از ۱۷ جنوری تا سوم فبروری سال جاری میلادی، ۵۰ مرد از اسماعیلیه‌های ولایت بدخشان را مجبور به تغییر مذهب و گرویدن به مذهب سنی کرده است. در این گزارش که امروز (پنج‌شنبه، ۱۱ ثور) از سوی دفتر هیأت معاونت سازمان ملل منتشر شده، آمده است که این افراد شب‌هنگام به‌منظور «بازجویی دینی» از خانه‌های شان برده شدند و کسانی‌که از تغییر مذهب امتناع کردند، تهدید به مرگ شدند و مورد ضرب‌وشتم و اجبار قرار گرفتند. در گزارش آمده است که افراد حکومت فعلی چندین مدرسه دینی در مناطق اسماعیلیه نشین بدخشان تاسیس کرده‌اند و از کودکان اسماعیلیه خواسنه‌اند که در این مدارس ثبت نام کنند. در ادامه آمده است که کودکان این افراد آموزش‌های دینی مبتنی بر مذهب سنی را فراگیرند. همچنین پیش از این نیز شماری از نهادهای حقوق‌ بشری گزارش داده بودند که حکومت فعلی شیعیان اسماعیلیه در بدخشان را مجبور به تغییر مذهب کرده است. از جمله نهاد حقوق‌‌ بشری «رواداری» در ۲۹ ماه حوت سال پیش با نشر گزارشی گفت که شماری از شیعیان اسماعیلی را مجبور به تغییر مذهب شدند. همچنین این نهاد گفت که افراد حکومت فعلی در چندین ولسوالی بدخشان مدارس دینی ایجاد کرده‌اند و در هر مدرسه برای ۱۰۰ تا ۲۰۰ دانش‌آموز اسماعیلی‌مذهب، فقه حنفی تدریس می‌کنند. گزارش‌های متعددی نیز از آزارواذیت‌ شیعیان اسماعیلی منتشر شده است.

گیسو یاری، فعال حقوق زن و کمیشنر پیشین کمیسیون‌ اصلاحات اداری و ملکی افغانستان، برنده‌ی «جایزه دانش‌آموختگان برتر اخیر» در سال ۲۰۲۵ میلادی دانشگاه کلمبیا شد. گیسو یاری که در رشته‌ی مطالعات خاورمیانه، جندر و نیز حقوق بشر در سطح دکترا تحصیل کرده است، این جایزه را به پاس تلاش‌های حقوق بشری و فعالیت‌های مدنی روز (دوشنبه، ۸ ثور) از سوی هیات علمی دانشگاه کلمبیا دریافت کرده است. این جایزه طی مراسمی در دانشکده‌ی تحصیلات تکمیلی هنر و علوم دانشگاه کلمبیا به خانم یاری اهدا شده است. خانم یاری در متن سخنرانی خود نوشته است که در طول بیش از سه‌ونیم سال گذشته، افغانستان تحت آپارتاید جنسیتی قرار گرفته است. او با اشاره به محدودیت‌های شدید حکومت سرپرست علیه حقوق و آزادی‌های اساسی زنان و دختران، گفته است که حکومت فعلی جنگی سیستماتیک را علیه زنان کشور آغاز کرده‌اند. او افزوده است که حکومت فعلی بیش از ۱۳۰ فرمان برای محرومیت زنان از آزادی‌ها، حضور در اجتماع، کرامت و حقوق آنها صادر کرده‌اند. این فعال حقوق زن در سخنرانی خود گفته است که زنان و دختران افغانستان حتی در تبعید صحبت می‌کنند، مقاومت می‌کنند و تجربیات خود را ثبت می‌کنند. خانم یاری تاکید کرده است که زنان و دختران افغانستان دیگر سکوت نکرده و ارزش‌های خود را با راحتی یا آسایش جایگزین نمی‌توانند. او در ادامه افزوده است که کار زنان و دختران و آنچه در افغانستان می‌گذرد، اغلب نادیده گرفته می‌شود. خانم یاری در سخنرانی خود تاکید کرده آنچه در افغانستان جریان دارد، نباید فراموش شود. جایزه‌ی دانش‌آموختگان برتر اخیر دانشگاه کلمبیا به دانشجویانی اعطا می‌شود که در راستای دفاع از حقوق بشر فعالیت‌های برجسته‌ای انجام داده‌اند.

ریچارد بنت، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان خواهان تحقیق و پاسخگویی حکومت سرپرست درباره خودسوزی عابده در ولایت غور شده است. آقای بنت امروز (پنج‌شنبه، ۱۱ ثور) در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که گزارش‌های تکان‌دهنده از خودکشی یک دختر جوان در ولایت غور افغانستان شنیده است. گزاشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان با خانواده عابده ابراز همدردی کرده و برای جلوگیری از سرکوب جنسیتی توسط حکومت فعلی خوهان کمک شده است. این در حالی است که عابده دو روز پیش به دلیل تن ندادن به ازدواج اجباری خودش را آتش زد و به زندگی‌اش پایان داد. رسانه‌های مختلف گزارش داده‌اند که یکی از افراد مسلح نزدیک به حکومت فعلی به نام حاجی محمدرحمانی قصد داشت با تهدید سلاح، این دختر را به ازدواج اجباری برادرش محمد عظیم درآورد. اما مسوولان محلی در ولایت غور سیف‌الاسلام خیبر، سخنگوی وزارت امر به معروف حکومت فعلی امروز (پنجشنبه ۱۱ ثور) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود به این موضوع واکنش نشان داده و گفت که خودکشی عابده نتیجه «خشونت خانوادگی» بوده است. او ادعا کرد که تا زمان وقوع این رویداد، هیچ شکایت یا عریضه‌ای به اداره امر به معروف غور نرسیده بود. به گفته او، پس از حادثه، محتسبین محلی از موضوع باخبر شده‌اند و اکنون بررسی‌های بیشتر توسط وزارت داخله جریان دارد. سخنگوی امر به معروف گفته است شوهر عابده عضو حکومت فعلی یا کارمند دولت نبوده، بلکه فردی عادی‌ است. مرگ عابده با واکنش‌های فعالان مواجه شده و در روزهای اخیر شماری از جنبش‌های اعتراضی زنان به این موضوع واکنش نشان دادند.

یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که ۹۰ درصد مرگ‌ومیر مادران در افغانستان با امکانات ساده قابل پیش‌گیری است. این سازمان امروز (پنج‌شنبه، ۱۱ ثور) پیام تام فلیچر، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه در حساب کاربری ایکس را بازنشر و تاکید کرده که یونیسف تنها قادر به حمایت از ۶۰ درصد مراکز صحی است. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد هشدار داده است که کاهش کمک‌ها ممکن است توانایی این نهاد در حمایت از زنان باردار را از بین ببرد. همچنین تام فلیچر، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد برای افغانستان نیز نسبت به پیامدهای کاهش کمک‌ها هشدار داده و افزوده است: «زنانی که سه ساعت با دوچرخه راهی بیمارستان می‌شوند تا زایمان کنند، مین‌هایی که پاک‌سازی نشده‌اند، نوزادانی که جان می‌دهند.» این در حالی است که ایالات متحده آمریکا، به‌عنوان بزرگ‌ترین ارایه‌دهنده کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، تمامی برنامه‌های خود از جمله حمایت از مادران و نوزادان را قطع کرده است. قطع کمک‌های بشردوستانه آمریکا باعث شده که شماری زیادی از نهادهای بین‌المللی فعالیتش را در افغانستان متوقف کند.

سازمان همکاری اسلامی درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که یک توافقنامه با هلال احمر تحت کنترول حکومت سرپرست برای درمان ۳۰ کودک افغانستانی مبتلا به بیماری قلبی امضا کرده است. در اعلامیه‌ای سازمان همکاری اسلامی آمده است که این سند میان سعید العیاش، رییس دفتر سازمان همکاری اسلامی در کابل و شهاب‌الدین دلاور، رییس هلال احمر افغانی امضا شده است. سازمان همکاری اسلامی در اعلامیه نوشته است که این برنامه به یک نیاز فوری پاسخ می‌دهد و تفاوتی ملموس در زندگی کودکان آسیب‌پذیر و خانواده‌های‌شان در افغانستان ایجاد خواهد کرد. همچنین چند وقت پیش، مسوولان جمعیت هلال احمر افغانی می‌گویند که ۱۴ هزار کودک دچار به بیماری سوراخ قلب در افغانستان وجود دارد. عبداللطیف ثابت، معاون عملیاتی سکرترجنرال هلال احمر گفته است که از این تعداد، هفت هزار کودک دارای بیماری قلبی پیچیده هستند که امکان درمان آن‌ها در شفاخانه‌های داخلی کشور وجود ندارد و حدود هفت هزار کودک دیگر از بیماران سوراخ قلب در یازده شفاخانه داخلی کشور، بر اساس نوبت، تحت درمان قرار دارند. آقای ثابت تاکید کرد: «۱۴ هزار کودک دچار به بیماری سوراخ قلب نزد این وزارت ثبت شده‌اند که از این میان، ۷ هزار مورد آن پیچیده است و امکان درمان آن‌ها در داخل کشور وجود ندارد و باید به هند یا آلمان فرستاده شوند.» وی از موسسات داخلی و بین‌المللی، بازرگانان، صنعت‌کاران و شخصیت‌های دارای امکانات درخواست کرد که به این اداره کمک‌های خود را ادامه دهند.

تام فلیچر، معاون دبیر کل سازمان ملل متحد در امور بشردوستانه برای افغانستان نسبت به بحران خشک‌سالی در کشور به شدت هشدار داده و می‌گوید که بحران خشک‌سالی سبب مهاجرت می‌شود. آقای فلیچر امروز (پنج‌شنبه، ۱۱ ثور) این اظهارات را در یک پیام تصویری‌ از سفرش به ولسوالی اسپین‌بولدک ولایت قندهار مطرح کرده و گفته است که توانسته‌اند ۱۷ میلیون دالر برای تأمین غذا، آب و سرمایه‌گذاری در معیشت مردم اختصاص دهند. معاون دبیرکل سازمان ملل متحد برای افغانستان تاکید کرده است که تغییرات اقلیمی هر سال مردم را متأثر می‌سازد و دهقانان حتا نمی‌توانند گندم کشت کنند. فلیچر پیش‌تر نیز گفته بود که قطع کمک‌های بین‌المللی به افغانستان به‌معنای مرگ میلیون‌ها تن است. این در حالی است که اخراج مهاجران از پاکستان و ایران یکی از نگرانی‌های جدی در بحران بشری پیش‌بینی‌شده به شمار می‌رود. همچنین خسک‌سالی در افغانستان باعث گسترش فقر و بیکاری در کشور گردیده است.

کمیساری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان اعلام کرده است که برای فراهم‌سازی سرپناه، خدمات، معیشت و حمایت از بازگشت‌کنندگان، به‌ویژه زنان و دختران به ۷۱ میلیون دالر به‌ طور فوری نیاز دارد. این نهاد با نشر گزارشی در حساب کاربری ایکس، نگرانی جدی خود را نسبت به وضعیت بازگشت‌کنندگان، به‌ویژه سرنوشت زنان و دخترانی که تحت حاکمیت حکومت سرپرست، با «سرکوب» فزاینده‌ای روبرو هستند، ابراز کرده است. در ادامه آمده است که تنها در یک ماه گذشته‌ی بیش از ۲۵۰ هزار شهروند افغانستانی به کشور بازگشته‌اند که از این میان، ۹۶ هزار نفر به‌اجبار اخراج شده‌اند. این نهاد بین‌المللی تاکید کرده است که اکنون با شرکای خود در حال پاسخ‌گویی برای ارائه کمک‌های حیاتی تامین نیازهای اساسی برای مردم افغانستان است؛ اما برای انجام کارهای بیش‌تر به کمک نیاز دارد. کمیساری عالی سازمان ملل گفت: «ما به کمک نیاز داریم تا از مردم محافظت کنیم. لطفاً هم‌اکنون کمک نمایید». این نهاد گفته است که بازگشت‌های گسترده، فشار بیش‌تری بر منابع از پیش محدود بشردوستانه وارد کرده و وضعیت میلیون‌ها نفری را که برای بقا تلاش می‌کنند، وخیم‌تر ساخته است. بابر بلوچ، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان می‌گوید که بازگشت‌کنندگان با محدودیت‌های فزاینده‌ای در زمینه‌ی دسترسی به کار، آموزش و آزادی رفت‌وآمد مواجه‌اند. او افزوده است: «ما بارها به دولت‌های ایران و پاکستان تأکید کرده‌ایم که بازگشت به افغانستان باید داوطلبانه، ایمن و همراه با کرامت انسانی صورت گیرد.» به گفته‌ی وی، علاوه‌بر زنان و دختران، فعالان حقوق بشر، خبرنگاران و اقلیت‌های قومی یا مذهبی نیز که به اجبار بازگردانده می‌شوند، از جمله آسیب‌پذیرترین گروه‌هایی هستند که با خطرات جدی در افغانستان روبه‌رو هستند. سخنگوی کمیساری عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هشدار داده است که این شمار بالای بازگشت‌کنندگان، می‌تواند به افزایش آوارگی‌های داخلی و تشدید تلاش‌ها برای مهاجرت به اروپا منجر شود؛ موضوعی که چالش‌های انسانی و منطقه‌ای بیش‌تری را در پی خواهد داشت. براساس آمار سازمان‌های جهانی، افغانستان یکی از بدترین بحران بشری را در سطح جهان تجربه می‌کند.

منابع محلی از ولایت هلمند می‌گویند که یک زن در ولسوالی «مارجه» این ولایت شوهرش را به‌دلیل ازدواج دوم به قتل رسانده است. شماری از رسانه‌های محلی گزارش داده‌اند که این رویداد دیشب (سه‌شنبه، ۹ ثور) در منطقه‌ی «کلاچه» از مربوطات در نزدیکی بازار ولسوالی مارجه رخ داده است. در گزارش‌ها آمده است که شوهر ۴۰ ساله‌ی این زن دو روز پیش، برای دومین‌بار ازدواج کرده بود. منابع تا اکنون در مورد چگونگی قتل این مرد معلومات ارائه نکرده‌اند. منبع تاکید کرده است که این خانواده اصالتا اهل ولسوالی دهراوود ارزگان هستند. فرماندهی پولیس ولایت هلمند نیز این رویداد را تأیید کرده و گفته است که این زن را به اتهام قتل بازداشت کرده است. قتل‌های ناموسی هرازگاهی در ولایت مختلف افغانستان رخ می‌دهد. پس از تسلط حکومت سرپرست بر کشور، قتل‌های مرموز در بین زنان به‌گونه بی‌پیشینه افزایش یافته است. بیماری‌های روانی، خصومت شخصی، ازدواج‌های اجباری، خشونت خانوادگی و فشار‎های روحی ناشی از فقر و بیکاری عوامل اصلی این قتل‌ها بیان شده است.