رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند که یک دختر ۱۶ ساله‌‌ی اهل افغانستان به اسم «آرزو خاوری» پس از تهدید به اخراج از مکتب در شهر ری این کشور، دست به خودکشی زده است. خبرگزاری تسنیم گزارش داده است که این دانش‌آموز دختر عصر روز (یک‌شنبه، ۱۳ عقرب) به‌دلیل تهدید اخراج از سوی مدیر مدرسه دچار استرس شده و در پی آن خودکشی کرده است. اداره‌ی کل آموزش و پرورش ولسوالی‌های تهران ایران مرگ این دانش‌آموز اهل افغانستان را تاکید کرده، اما در مورد علت مرگ او توضیحی ارائه نکرده است. اداره‌ی آموزش و پرورش ولسوالی‌های تهران با نشر خبرنامه‌ای گفته است: «عصر روز )یک‌شنبه، ۱۳ عقرب) یکی از دانش‌آموزان دختر تبعه‌ی افغانستان ساکن شهر ری، پس از ترک مدرسه، براثر سقوط از ارتفاع یک ساختمان مسکونی مصدوم شد و پس از انتقال فوری به بیمارستان و با وجود تلاش‌های تیم پزشکی، جان خود را از دست داد.» در اعلامیه آمده است: «هنوز انگیزه و دلایل قطعی این اقدام از سوی دانش‌آموز مشخص نشده و موضوع از سوی مسوولان آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران و دیگر نهادهای ذی‌ربط در حال مطالعه و بررسی است.» همچنین روزنامه «هشت صبح» ایران نیز با استناد به گزارش خبرگزاری «رکنا» و به نقل از پدر آرزو نوشته است که در همان روز، مدرسه با او تماس گرفته و از پوشیدن شلوار لی توسط دخترش به‌جای شلوار فرم مدرسه خبر داده بود. بعدازظهر همان روز، مدیر مدرسه دوباره تماس گرفته و اطلاع داده بود که آرزو بدون هماهنگی از مدرسه خارج شده است. اما کمی بعد، پدر با خبر دلخراش مرگ دخترش مواجه شد که در بیمارستان هفتم تیر جان سپرده بود.» براساس گزارش این روزنامه، پدر آرزو مسوولان مکتب را مقصر اصلی خودکشی دخترش دانسته و از آنان شکایت کرده است. او گفته است که این اولین‌بار نبوده که دخترش از جانب مسوولان مکتب مورد بی‌مهری و رفتار نامناسب قرار گرفته و چنین رفتارهایی از قبل وجود داشته است. قابل ذکر است که خودکشی این دختر دانش‌آموز اهل افغانستان واکنش‌های گسترده‌ی فعالان اجتماعی ایران و افغانستان را در شبکه‌های اجتماعی در پی داشته است. بسیاری از کاربران نوشته‌اند که او از جنگ و طالبان فرار کرد و قربانی «طالبانسیم جمهوری اسلامی ایران» شد.

مسوولان ایرانی می‌گویند که فرزندان مهاجران اهل افغانستان دارای مدرک، باید از حق آموزش برخوردار باشند. حسین‌علی امیری، والی ولایت فارس در نشست شورای آموزش و پرورش فارس گفت: «فرزندان اتباع مجاز نباید از تحصیل باز بمانند، پس در پیشنهادات این حوزه باید بازنگری صورت گیرد.» خبرگزاری ایسنا گزارش داده است که والی فارس، خواستار برنامه‌ریزی برای آموزش فرزندان مهاجران افغانستانی مجاز در ایران شده است. حسین‌علی امیری گفته است: «برنامه‌ریزی برای آموزش اتباع بیگانه باید به نحوی باشد که کمترین آسیب و در عین حال بیشترین بهره را در پی داشته باشد.» این در حالی است که با آغاز سال تحصیلی جدید در ایران، گزارش‌های متعددی از شکایت خانواده‌های مهاجران افغانستانی از خودداری مسوولان مکاتب از ثبت‌ نام فرزندان‌شان منتشر شده است. روزنامه فرهیختگان ایران اواخر ماه میزان ۱۴۰۳ گزارش داد که به‌دنبال خودداری برخی از مکتب‌ها در اصفهان از ثبت‌نام دانش‌آموزان اهل افغانستان، رییس شورای اسلامی روستای رحیم‌آباد گفته است که مانع ثبت‌نام آن‌ها شده «چون آن‌ها بو می‌دهند». طبق گزارش‌ها، وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی، ثبت‌نام دانش‌آموزان غیرایرانی را مشروط به دریافت شناسه «یکتا» کرده و برای مدارس حدنصاب تعیین کرده است. با این حال، مسوولان در مناطق مختلف با بهانه‌های مختلف و نژادپرستانه مانع ثبت‌نام کودکان دارای کارت اقامت و کد یکتا می‌شوند. در برخی موارد آن‌ها از دولت ایران خواسته‌اند مکتب‌های جداگانه‌ای برای مهاجران تأسیس کند. باید گفت که شهروندان افغانستان طی چند ماه گذشته بارها مورد خشونت قرار گرفته و چند مورد نیز به جان باختن انجامیده است. گفتنی‌ست که ایران از سال‌ها به این‌سو میزبان میلیون‌ها افغانستانی‌ است. در ماه‌های اخیر این کشور، روند اخراج اجباری شهروندان افغانستان را آغاز کرده است. پس از حاکمیت حکومت فعلی در آگوست 2021، تعدادی از شهروندان افغانستان به‌شمول زنان معترض، فعالان حقوق زن، نظامیان پیشین و خبرنگاران به کشورهای مختلف از جمله ایران مهاجرت کردند.

احمدرضا رادان، فرمانده نیروی انتظامی ایران در تازه‌ترین مورد اعلام کرده است که دو میلیون مهاجر فاقد مدرک اهل افغانستان را تا پایان امسال اخراج می‌کنند. شبکه‌ی خبری آی‌اف‌پی نیوز گزارش داده است که رادان این اظهارات را در دیدار با شماری از اعضای مجلس ایران ابراز کرده است. آقای رادان تاکید کرد که مسأله افزایش اتباع غیرمجاز در ایران به یک نگرانی جدی مبدل شده است. فرمانده نیروی انتظامی ایران افزوده است که افغانستانی‌های که به صورت قانونی وارد ایران می‌شوند از حمایت دولت برخوردار هستند. قابل ذکر است که ایران در چندین دهه گذشته میزبان میلیون‌ها شهروند افغانستان بوده است، اما بیش از یک سال می‌شود که روزانه صدها مهاجر افغانستانی را به‌گونه اجباری اخراج می‌کند. ایران همواره ادعا کرده که هیچگونه کمکی از سوی سازمان ملل و دیگر نهادهای امدادرسان در امور پناه‌جویان دریافت نکرده است. همچنین پس از تسلط دوباره حکومت سرپرست بر افغانستان، موج عظیمی از افغانستانی‌ها مجبور به ترک کشور شده که اکثریت آنان به ایران و پاکستان مهاجر شده‌اند. آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از هشت میلیون شهروندان افغانستان در ایران مهاجر زند‌گی می‌کنند. این در حالی است که برخی از مهاجران افغانستانی در ایران گفته‌اند که پولیس ایران روزانه صدها نفر را از بخش‌های مختلف آن کشور بازداشت و پس از مدتی توقیف، اخراج می‌کند. آنان می‌گویند که پولیس ایران حتا شبانه وارد محل بود و باش مهاجران افغانستانی شده و به آزار و اذیت آنان می‌پردازند.

شماری از پزشکان و پژوهشگران حوزه سلامت ایران در نامه‌ای، از سخنان رییس بخش سل و تحقیقات ریوی انجمن انستیتوت پاستور ایران که گفته بود «بیشترین موارد مثبت ابتلاء به سل مربوط مهاجرین اهل افغانستان» است، انتقاد کردند. پزشکان و محققان ایرانی گفته‌اند که سخنان ابوالفضل فاتح، رییس بخش سل و تحقیقات ریوی انجمن انستیتوت پاستور ایران موجب گسترش نفرت قومی و نژادپرستی می‌شود. آقای فاتح اخیراً در مصاحبه‌ای گفته بود: «بیشترین موارد مثبت ابتلاء به سل مربوط به اتباع افغانستانی به ویژه اتباع غیرمجاز است که بدون غربالگری و کنترول وارد ایران می‌شوند.» ۷۲ تن از دانشگاهیان و پژوهشگران فعال در علوم سلامت ایران در این نامه نوشتند که نسبت دادن یک بیماری خاص به شهروندان و مهاجران افغانستان «ایجاد نوعی انگ اجتماعی» است که می‌تواند زمینه‌های آزار و خشونت علیه مهاجران را فراهم کند. این پژوهشگران، سخنان ابوالفضل فاتح را «نادرست و خطرناک» خواندند و گفتند که چنین سخنی در تضاد آشکار با اخلاق پزشکی است. به گفته‌ی آنان، اظهارات این پزشک ایرانی «می‌تواند به عنوان گسترش نفرت قومی و نژادپرستی قلمداد شود.» همچنین مژگان مینوسپهر، رییس گروه بیماری‌های واگیر یزد نیز در روزهای اخیر گفته بود که بیشتر افراد مبتلا به بیماری سل در این استان مهاجرین هستند. او گفت که در مجموع ۱۷۲ مورد ابتلا به بیماری سل در یزد شناسایی شده که ۹۴ نفر آن مهاجرین هستند. در نامه ۷۲ تن از دانشگاهیان آمده است: «موارد فراوانی در تاریخ پزشکی در جهان وجود دارد که پزشکان و درمانگران آگاهانه یا ناخواسته به ابزاری برای تبعیض و آزار گروه‌های آسیب‌پذیر تبدیل شده‌اند.» آن‌ها در این نامه هشدار دادند که اظهاراتی از این دست می‌تواند زمینه‌های برخورد با شهروندان افغانستان که از آسیب‌پذیرترین گروه‌های اجتماعی در ایران هستند را بیش از گذشته فراهم کند. بیماری سل چیست؟ سل یک بیماری عفونی و مسری است که در موارد مرگبار و کشنده است. این بیماری توسط باکتری «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس» ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب دستگاه تنفسی، به‌ویژه ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند سایر اندام‌های بدن مانند استخوان‌ها، مفاصل، مغز، کلیه و پوست را نیز درگیر کند. حدود ۸۰ درصد از موارد ابتلا به سل مربوط به ریه‌ها است. اغلب عفونت‌ها بدون علامت و پنهان هستند اما معمولاً از هر ده عفونت نهفته یک عفونت در نهایت پیشرفت کرده و به بیماری فعال تبدیل می‌شود. اگر سل درمان نشود، بیش از ۵۰٪ از افرادی که به آن آلوده می‌شوند را به کام مرگ می‌کشاند. یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های این بیماری، سرفه مداوم به مدت بیش از دو هفته است. این سرفه‌ها ممکن است با علائم دیگری مانند تب، کاهش وزن، تعریق شبانه، کاهش اشتها، خستگی، ضعف، درد قفسه سینه و در برخی موارد خلط خونی همراه باشد.

شماری از زنان معترض و اعضای جنبش «زنان مقتدر افغانستان» خواهان بررسی دقیق تیرباران شدن ده‌ها تن  از پناه‌جویان اهل افغانستان در مرز ایران شده است. این جنبش با نشر اعلامیه‌ای گفته است که لازم است تا جامعه‌ی جهانی و نهادهای حقوق بشر در این زمینه اقدام و از تکرار چنین فاجعه‌ها جلوگیری کنند. در ادامه آمده است: «ما اعضای جنبش زنان مقتدر افغانستان، با قلبی پر از درد و اندوه، خبر ناگوار کشته شدن هموطنان عزیزمان در مرز ایران را دریافت کردیم. این حادثه دلخراش، بار دیگر نشان‌دهنده‌ بی‌رحمی و خشونتی است که بر زندگی انسان‌ها سایه افکنده و جان‌های بی‌گناه را مورد هدف قرار می‌دهد.» زنان معترض تاکید کردند که امنیت و حقوق بشر باید در اولویت قرار گیرد و همه انسان‌ها حق زندگی و آزادی دارند. همچنین در بخش از اعلامیه، جنبش زنان مقتدر افغانستان از دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی خواسته است که به این مسأله توجه جدی داشته باشند و برای حفظ جان انسان‌ها تلاش همه جانبه کنند. این در حالی است که رسانه و نهاد حقوق‌‌ بشری «حال وش» که بیشتر خبرهای سیستان و بلوچستان ایران را پوشش می‌دهد، گزارش داده است که مرزبانان ایران یک‌شنبه‌شب (۲۱ میزان) با کمین در منطقه‌ی مرزی «کلگان» ولسوالی سراوان ولایت سیستان و بلوچستان این کشور، به گروهی از پناه‌جویان افغانستان تیراندازی کردند. براساس پیام‌های صوتی‌ای که در شبکه‌های اجتماعی دست‌ به دست می‌شودو، شمار پناه‌جویان حدود ۳۰۰ نفر بوده‌اند. در این پیام‌های صوتی گفته می‌شود که از میان این افراد ۵۰ تا ۶۰ نفر جان سالم بدر برده‌اند و متباقی کشته یا زخمی شده‌اند. تیرباران شدن مهاجران افغان واکنش‌های زیادی را به همراه داشته است. در عین حال، حسن کاظمی قمی، نماینده‌ی ویژه ایران و سرپرست سفارت آن کشور در کابل گفته است که گزارش‌ها در این مورد «صحت» ندارد. او در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «در نتیجه پی‌گیری‌های مستقیم از طریق منابع معتبر تا این لحظه، مشخص گردید که اخبار در زمینه‌ی جان‌باختن ده‌ها اتباع غیرقانونی در مرز سراوان صحت ندارد.» ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت سرپرست گفته است که در این مورد تحقیق و پس از روشن شدن موضوع، تصمیمات لازم را اتخاذ می‌کنند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت اعلام کرده است که برگشت ۶۰ درصد عودت‌کنندگان شهروندان افغانستان از ایران اجباری و ۴۰ درصد دیگر داوطلبانه بوده است. این سازمان در گزارشی با ابراز نگرانی از افزایش برگشت و اخراج اجباری مهاجران افغانستان از ایران گفته است که از جنوری ۲۰۲۳ تا ماه جولای امسال، حدود ۱.۷ میلیون افغانستانی از ایران به کشور خود برگشته و اکثر آنان اخراج شده‌اند. در گزارش آمده است که در این مدت، ۸۴۱ هزار و ۵۲۱ بازگشت‌کننده از ایران از سوی سازمان بین‌المللی مهاجرت کمک دریافت کرده‌اند. در ادامه آمده است: «سازمان بین‌المللی مهاجرت و همکاران آن، بار دیگر از همه‌ی کشورها خواستار توقف فوری بازگشت اجباری افغانستانی‌ها، چه در کوتاه ‌مدت و چه در دراز مدت می‌باشد.» سازمان بین‌المللی مهاجرت تاکید کرد تا زمانی که شرایط برای اطمینان از «بازگشت‌ مصوون، با عزت و داوطلبانه مهاجران افغانستانی» از کشورهای منطقه انجام نشود، باید این کشورها روند بازداشت و اخراج آنان را متوقف کنند. همچنین عباس استانکزی، معین سیاسی وزارت خارجه‌ی حکومت سرپرست می‌گوید که مهاجران افغانستانی در ایران با مشکلات زیادی مواجه‌اند و او از مقام‌های ایرانی خواست تا با مهاجران «ترحم و شفقت» کنند. آقای ستانکزی روز (یک‌شنبه، ۲۳ میزان) در نشستی در کابل گفت که برخی رسانه‌ها و افراد در ایران اطلاعات نادرستی را علیه مهاجران افغانستان پخش می‌کنند. وی بیان اینکه، این کار برای آزار و اذیت مهاجران افغانستانی در ایران انجام می‌شود، گفت: «خواست ما از حکومت و رهبری ایران این است که از ترحم، شفقت اسلامی و برادری کار گرفته و به حقوق همسایگان احترام بگذارید.» معین سیاسی وزارت خارجه افزود که مهاجران افغانستانی در ایران «بار دوش حکومت ایران نیستند» و آنها در آن کشور، در زمینه‌های مختلف کار کرده و از «برکت افغان‌ها ایران امروز آباد» است. این در حالی است که برخی از مهاجران افغانستانی در ایران گفته‌اند که پولیس ایران روزانه صدها نفر را از بخش‌های مختلف آن کشور بازداشت و پس از مدتی توقیف، اخراج می‌کند. آنان می‌گویند که پولیس ایران حتا شبانه وارد محل بود و باش مهاجران افغانستانی شده و به آزار و اذیت آنان می‌پردازند. در تازه‌ترین مورد، احمد رضا رادان، فرمانده عمومی نیروی انتظامی ایران، بار دیگر بر اخراج اجباری مهاجران از آن کشور تاکید کرده و گفت که تا پایان سال جاری خورشیدی، قرار است دو میلیون مهاجر فاقد مدرک را از ایران اخراج کنند. آقای رادان در مصاحبه با یکی از تلویزیون‌های ایران به مهاجرانی که فاقد مدارک قانونی هستند، مهلت داد تا پایان سال جاری به کشورهای شان بازگردند.

حسن خمینی، نواسه‌ی روح‌الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران می‌گوید که تبلیغات «بی‌دلیل» و «دروغین» علیه مهاجران اهل افغانستان در آن کشور به شدت شکل گرفته است. وب‌سایت «جماران نیوز» گزارش داده است که حسن خمینی این اظهارات را در دیدار با اعضا و مسوولان «شورای هماهنگی هیأت‌های مذهبی مهاجرین افغانستانی» مطرح کرده است. آقای خمینی تاکید کرد: «تبلیغات بی‌دلیلی علیه مهاجران شکل گرفته است و شاید برگزاری این جلسه در این شرایط، عمدتاً برای این بود که بگویم این تبلیغات شکل‌ گرفته دروغین است.» وی افزود: «نقش برادران ما در افغانستان و به‌خصوص شیعیان افغانستان در طول سال‌های بعد از انقلاب برای مردم ایران نه تنها مخرب نبوده، بلکه بسیار مولد و مثبت نیز بوده است.» وی در این دیدار به نقش شهروندان اهل افغانستان در «ادوار مختلف تاریخ انقلاب اسلامی» ایران اشاره کرده و خواستار خنثاسازی تبلیغات علیه مهاجران افغانستان شده است. باید گفت که این اظهارات در حالی مطرح شده است که پس از روی‌کارآمدن مسعود پزشکیان به‌عنوان رییس‌جمهور در ایران، فشارها بر مهاجران افغانستان در آن کشور افزایش یافته و اخراج اجباری گسترده‌ی آنان آغاز شده است. همچنین در کنار این موارد، موج‌های گسترده‌‌ای از تبلیغات منفی علیه مهاجران افغانستان در شبکه‌های اجتماعی از سوی شهروندان ایران شکل گرفته و مواردی از آزارواذیت، ضرب‌وشتم و حتا قتل مهاجران نیز گزارش شده است. گفتنی‌ست که ایران از سال‌ها به این‌سو میزبان میلیون‌ها افغانستانی‌ است. در ماه‌های اخیر این کشور، روند اخراج اجباری شهروندان افغانستان را آغاز کرده است. پس از حاکمیت حکومت فعلی در آگوست 2021، تعدادی از شهروندان افغانستان به‌شمول زنان معترض، فعالان حقوق زن، نظامیان پیشین و خبرنگاران به کشورهای مختلف از جمله ایران مهاجرت کردند.