وزارت مهاجرین و عودت‌کنندگان حکومت سرپرست در تازه‌ترین مورد از اخراج ۳۲۵ شهروند افغانستان از ترکیه خبر داده است. این وزارت امروز (یک‌شنبه، ۲۰ عقرب) با نشر خبرنامه‌ای گفته است، این مهاجران‌ که دارای اسناد و بدون اسناد بودند، طی روز اخیر از طریق هوایی به کشور منتقل شده‌اند. وزارت مهاجرین و عودت‌کنندگان تاکید کرد که مقام‌های حکومتی از برگشت‌کنندگان در میدان هوایی کابل استقبال کردند. در خبرنامه‌ی وزارت مهاجرین آمده است که برای برگشت‌کنندگان حمایت‌های حقوقی و معادل ۱۵۰ یورو کمک مالی از سوی سازمان بین‌المللی مهاجرت ارائه شده است. قابل ذکر است که ترکیه پیش از این هم مهاجران اهل افغانستان را اخراج کرده است. شهروندان افغانستان برای مهاجرت به کشورهای اروپایی و یا کار به ترکیه می‌روند. اخراج مهاجران افغانستان از ایران و پاکستان نیز از یک سال به این طرف به شدت جریان دارد. گفتنی است که پس از حاکمیت حکومت فعلی بر افغانستان، مهاجرت شهروندان کشور افزایش یافته است. مقصد عمده‌ی مهاجران، ایران، پاکستان و ترکیه هستند.

اعضای جنبش شنبه‌های ارغوانی در واکنش به تیرباران شدن شماری از پناه‌جویان اهل افغانستان توسط مرزبانان ایرانی خواستار پرداخت «غرامت» به خانواده‌‌های قربانیان این رویداد از سوی تهران شده است. این جنبش امروز (دوشنبه، ۱۴ عقرب) با نشر اعلامیه‌ای گفته است که تیرباران شدن شماری از پناه‌جویان افغانستانی به هیچ عنوان قابل توجیه نیست. در اعلامیه آمده است: «ما خواهان پرداخت غرامت فوری به خانواده‌های داغ‌دیده، رسید‌گی به زخمیان و انتقال اجساد قربانیان به افغانستان از سوی دولت ایران هستیم. هرچند این اقدامات نمی‌تواند عدالت کامل را تأمین کند، اما می‌تواند گام ضروری در راستای پاسخ‌گویی تهران باشد.» زنان معترض می‌گویند که ایران به‌عنوان یکی از حامیان نزدیک حکومت سرپرست افغانستان، به‌جای برخورد «انسانی، اسلامی و مبتنی بر همسایه‌گی»، دست به «کشتار بی‌رحمانه‌‌ای» پناه‌جویان در مرزهای این کشور زده است. جنبش شنبه‌های ارغوانی تاکید کرد که تحقیق حکومت فعلی در مورد تیراندازی مرزبانان ایرانی بر پناه‌جویان افغانستانی مستقل و بی‌طرف نیست، زیرا این گروه در تلاش کاهش آمار قربانیان این رویداد است. در اعلامیه آمده است: «ما خواهان انجام تحقیقات مستقل و تشکیل هیأت مشترک از سوی نهادهای معتبر حقوق بشری بین‌المللی به سرپرستی سازمان بین‌المللی مهاجرت هستیم.» همچنین جنبش شنبه‌های ارغوانی در بخشی از اعلامیه خواستار عدم تکرار چنین رویدادها از سوی مرزبانان ایرانی شده است. این در حالی است که ماه گذشته خورشیدی سازمان حقوق بشری حال‌وش از تیرباران شدن بیش از ۲۰۰ پناه‌جوی افغان در منطقه «کلگان» ولایت سیستان و بلوچستان ایران خبر داده بود. این اقدام مرزبانان ایرانی با واکنش برخی از نهاد بین‌المللی روبه‌رو شده بود. مسوولان حکومت سرپرست افغانستان تنها جان باختن دو تن را در این رویداد تأیید کرده‌اند.

احمدرضا رادان، فرمانده نیروی انتظامی ایران در تازه‌ترین مورد اعلام کرده است که دو میلیون مهاجر فاقد مدرک اهل افغانستان را تا پایان امسال اخراج می‌کنند. شبکه‌ی خبری آی‌اف‌پی نیوز گزارش داده است که رادان این اظهارات را در دیدار با شماری از اعضای مجلس ایران ابراز کرده است. آقای رادان تاکید کرد که مسأله افزایش اتباع غیرمجاز در ایران به یک نگرانی جدی مبدل شده است. فرمانده نیروی انتظامی ایران افزوده است که افغانستانی‌های که به صورت قانونی وارد ایران می‌شوند از حمایت دولت برخوردار هستند. قابل ذکر است که ایران در چندین دهه گذشته میزبان میلیون‌ها شهروند افغانستان بوده است، اما بیش از یک سال می‌شود که روزانه صدها مهاجر افغانستانی را به‌گونه اجباری اخراج می‌کند. ایران همواره ادعا کرده که هیچگونه کمکی از سوی سازمان ملل و دیگر نهادهای امدادرسان در امور پناه‌جویان دریافت نکرده است. همچنین پس از تسلط دوباره حکومت سرپرست بر افغانستان، موج عظیمی از افغانستانی‌ها مجبور به ترک کشور شده که اکثریت آنان به ایران و پاکستان مهاجر شده‌اند. آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از هشت میلیون شهروندان افغانستان در ایران مهاجر زند‌گی می‌کنند. این در حالی است که برخی از مهاجران افغانستانی در ایران گفته‌اند که پولیس ایران روزانه صدها نفر را از بخش‌های مختلف آن کشور بازداشت و پس از مدتی توقیف، اخراج می‌کند. آنان می‌گویند که پولیس ایران حتا شبانه وارد محل بود و باش مهاجران افغانستانی شده و به آزار و اذیت آنان می‌پردازند.

ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق‌‌ بشر سازمان ملل متحد به گزارش‌های کشته و زخمی‌شدن شماری از شهروندان افغانستان در منطقه‌ی مرزی ولایت سیستان و بلوچستان واکنش نشان داده و به‌شدت ابراز نگرانی است. آقای بنت ناوقت شب گذشته (چهارشنبه، ۲۵ میزان) با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که نیاز فوری به وضاحت در این مورد است. گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل تاکید کرد: «از مقامات می‌خواهم که به‌طور شفاف تحقیقات انجام دهند. به وضوح و شفافیت فوری نیاز است.» او خواهان کرامت و امنیت برای افغان‌ها در سراسر دنیا شده است. همچنین نمایندگی افغانستان در سازمان ملل متحد و شماری از جریان‌های سیاسی افغانستان نیز خواستار تحقیق در این مورد شده‌اند. باید گفت که رسانه و نهاد حقوق‌‌ بشری «حال وش» که بیشتر خبرهای سیستان و بلوچستان ایران را پوشش می‌دهد، گزارش داده است که مرزبانان ایران یک‌شنبه‌شب (۲۱ میزان) با کمین در منطقه‌ی مرزی «کلگان» ولسوالی سراوان ولایت سیستان و بلوچستان این کشور، به گروهی از پناه‌جویان افغانستان تیراندازی کردند. براساس پیام‌های صوتی‌ای که در شبکه‌های اجتماعی دست‌ به دست می‌شودو، شمار پناه‌جویان حدود ۳۰۰ نفر بوده‌اند. در این پیام‌های صوتی گفته می‌شود که از میان این افراد ۵۰ تا ۶۰ نفر جان سالم بدر برده‌اند و متباقی کشته یا زخمی شده‌اند. در عین حال، حسن کاظمی قمی، نماینده‌ی ویژه ایران و سرپرست سفارت آن کشور در کابل گفته است که گزارش‌ها در این مورد «صحت» ندارد. او در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «در نتیجه پی‌گیری‌های مستقیم از طریق منابع معتبر تا این لحظه، مشخص گردید که اخبار در زمینه‌ی جان‌باختن ده‌ها اتباع غیرقانونی در مرز سراوان صحت ندارد.» ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت سرپرست گفته است که در این مورد تحقیق و پس از روشن شدن موضوع، تصمیمات لازم را اتخاذ می‌کنند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت اعلام کرده است که برگشت ۶۰ درصد عودت‌کنندگان شهروندان افغانستان از ایران اجباری و ۴۰ درصد دیگر داوطلبانه بوده است. این سازمان در گزارشی با ابراز نگرانی از افزایش برگشت و اخراج اجباری مهاجران افغانستان از ایران گفته است که از جنوری ۲۰۲۳ تا ماه جولای امسال، حدود ۱.۷ میلیون افغانستانی از ایران به کشور خود برگشته و اکثر آنان اخراج شده‌اند. در گزارش آمده است که در این مدت، ۸۴۱ هزار و ۵۲۱ بازگشت‌کننده از ایران از سوی سازمان بین‌المللی مهاجرت کمک دریافت کرده‌اند. در ادامه آمده است: «سازمان بین‌المللی مهاجرت و همکاران آن، بار دیگر از همه‌ی کشورها خواستار توقف فوری بازگشت اجباری افغانستانی‌ها، چه در کوتاه ‌مدت و چه در دراز مدت می‌باشد.» سازمان بین‌المللی مهاجرت تاکید کرد تا زمانی که شرایط برای اطمینان از «بازگشت‌ مصوون، با عزت و داوطلبانه مهاجران افغانستانی» از کشورهای منطقه انجام نشود، باید این کشورها روند بازداشت و اخراج آنان را متوقف کنند. همچنین عباس استانکزی، معین سیاسی وزارت خارجه‌ی حکومت سرپرست می‌گوید که مهاجران افغانستانی در ایران با مشکلات زیادی مواجه‌اند و او از مقام‌های ایرانی خواست تا با مهاجران «ترحم و شفقت» کنند. آقای ستانکزی روز (یک‌شنبه، ۲۳ میزان) در نشستی در کابل گفت که برخی رسانه‌ها و افراد در ایران اطلاعات نادرستی را علیه مهاجران افغانستان پخش می‌کنند. وی بیان اینکه، این کار برای آزار و اذیت مهاجران افغانستانی در ایران انجام می‌شود، گفت: «خواست ما از حکومت و رهبری ایران این است که از ترحم، شفقت اسلامی و برادری کار گرفته و به حقوق همسایگان احترام بگذارید.» معین سیاسی وزارت خارجه افزود که مهاجران افغانستانی در ایران «بار دوش حکومت ایران نیستند» و آنها در آن کشور، در زمینه‌های مختلف کار کرده و از «برکت افغان‌ها ایران امروز آباد» است. این در حالی است که برخی از مهاجران افغانستانی در ایران گفته‌اند که پولیس ایران روزانه صدها نفر را از بخش‌های مختلف آن کشور بازداشت و پس از مدتی توقیف، اخراج می‌کند. آنان می‌گویند که پولیس ایران حتا شبانه وارد محل بود و باش مهاجران افغانستانی شده و به آزار و اذیت آنان می‌پردازند. در تازه‌ترین مورد، احمد رضا رادان، فرمانده عمومی نیروی انتظامی ایران، بار دیگر بر اخراج اجباری مهاجران از آن کشور تاکید کرده و گفت که تا پایان سال جاری خورشیدی، قرار است دو میلیون مهاجر فاقد مدرک را از ایران اخراج کنند. آقای رادان در مصاحبه با یکی از تلویزیون‌های ایران به مهاجرانی که فاقد مدارک قانونی هستند، مهلت داد تا پایان سال جاری به کشورهای شان بازگردند.

شماری از از مهاجران و فعالان حقوق بشر افغانستان طی نامه‌ای از مسعود پزشکیان، رییس ‌جمهور ایران خواسته‌اند که روند اخراج اجباری مهاجران افغانستانی را از کشورش متوقف کند. مهاجران و فعالان حقوق بشر افغانستان این نامه را روز (یک‌شنبه، ۸ میزان) به رییس ‌جمهور ایران ارسال کرده و از او خواسته‌اند که به وضعیت دشوار مهاجران اهل افغانستان توجه ویژه‌ای داشته باشد، زیرا بسیاری از آنان با خطرات جدی مواجه‌اند. در این نامه تاکید شده است: «بسیاری از افرادی که سابقه فعالیت در نهادهای دولتی، نظامی، امنیتی و رسانه‌ها را دارند، به‌ویژه نظامیان و خبرنگاران، در خطر تعقیب، شکنجه و حتی اعدام هستند.» همچنین در بخشی از این نامه، مهاجران و فعالان حقوق بشر افغانستان تاکید کرده‌اند که دسترسی به آموزش یکی از مسوولیت‌های دولت‌ها است و کودکان افغانستانی نباید از حق آموزش در ایران محروم شوند. آنان همچنان بازداشت و نگهداری زنان در اردوگاه‌ها را نقض کرامت انسانی و اصول پناهنده‌گی دانسته‌اند. این نامه در حالی به مسعود پزشکیان، رییس‌ جمهور ایران ارسال شده که مهاجران اهل افغانستان در ایران با چالش‌های جدی روبرو هستند. قابل ذکر است که در روزهای اخیر، پولیس ایران بازداشت و اخراج مهاجران افغانستان را شدت بخشیده است. قابل ذکر است که بدرفتاری پولیس ایران با مهاجرین افغانستانی، به ویژه شکستن گردن یک پناه‌جوی نوجوان، واکنش گسترده‌ای را در میان شهروندان افغانستان برانگیخته است. پناه‌جوی نوجوان اهل دایکندی در حال حاضر در بیمارستان بستری است.

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران می‌گوید بیش از ۵۰ درصد بیماران در شفاخانه‌ها و دانش‌آموزان در مراکز آموزشی در برخی مناطق پایتخت مهاجران اهل افغانستان هستند. آقای امانی هشدار داده است که حضور کنترول‌نشده مهاجران می‌تواند تبعات اجتماعی و فرهنگی جبران‌ناپذیری برای ایران داشته باشد. عضو شورای شهر تهران تاکید کرد که خانواده‌های ایرانی، با مشاهده این وضعیت در مراکز آموزشی، از ثبت‌نام فرزندانشان پشیمان می‌شوند. همچنین خبرگزاری ایرنا به نقل از این عضو شورای شهر تهران گزارش داد: «حضور کنترول‌نشده اتباع غیرمجاز در مناطقی از شهر، به ویژه در قسمت جنوبی پایتخت، می‌تواند تبعات فرهنگی و اجتماعی جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.» وی افزود که حضور قانونی اتباع خارجی مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما عمده مشکلات مربوط به ورود غیرقانونی و عدم کنترول آن‌ها است. او گفت که مشکل عمده مربوط به افرادی است که به صورت غیرمجاز و قاچاق وارد کشور می‌شوند و این اتباع در مناطق با بافت فرسوده و واحدهای مسکونی ارزان‌قیمت به صورت جمعی در یک واحد کوچک ساکن می‌شوند. وی افزود که گفت که در بازدید از مرکز بهداشتی نعمت‌آباد، یکی از مناطق با حضور بالا از اتباع، مشاهده شد که بیش از ۶۰ درصد مراجعان آن مرکز اتباع هستند. همچنین پیشتر مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور ایران، نیز در جریان کارزار انتخاباتی خود بر انسداد مرز با افغانستان تاکید کرده بود. باید گفت که پس از فروپاشی حکومت پیشین افغانستان، صدها هزار نفر از شهروندان این کشور به کشورهای همسایه، به ویژه ایران و پاکستان، مهاجرت کردند. در سه سال گذشته، هر دو کشور صدها هزار مهاجر افغان را اخراج کرده‌اند.