رسانه‌های ایرانی گزارش داده‌اند که مقامات جمهوری اسلامی ثبت‌نام کودکان اهل افغانستان در مدارس/مکاتب برخی شهرها را ممنوع کرده‌اند. در گزارش‌ها آمده‌اند که مدارس/مکاتب در ولایت‌های کرمان، شیراز و کهگیلویه و بویراحمد از ثبت‌نام کودکان اهل افغانستان خودداری می‌کنند. محمد مهدی فداکار، والی کرمان روز (شنبه، ۲۴ سنبله) در جلسه شورای آموزش و پرورش این ولایت اعلام کرده بود که ثبت‌نام دانش‌آموزان اهل افغانستان بدون مدرک در مدارس/مکاتب ولایت کرمان به طور جدی پیگیری و ممنوع اعلام شده است. این مقام جمهوری اسلامی به مدیران مدارس در ولایت کرمان هشدار داد که حق ندارند پناه‌جویان بدون مدرک را ثبت‌نام کنند. والی کرمان گفت که با مدیران مدارسی که اتباع «غیرمجاز» به ویژه پناه‌جویان افغان بدون مدرک را ثبت‌نام می‌کنند، برخورد قانونی خواهد شد. همزمان برخی از پناه‌جویان افغان در شیراز از عدم ثبت‌نام کودکان‌شان در شماری از مدارس این استان خبر دادند. یک مهاجر اهل افغانستان ویدیویی را در شبکه‌های اجتماعی نشر کرده است که در آن دیده می‌شود یک دبستان در شیراز روی دروازه خود برگه آگهی را نصب کرده است که در آن نوشته شده «در این مدرسه ثبت‌نام اتباع انجام نمی‌شود.» در همین حال خبرگزاری فارس نیز از به نقل از جواد هاشمی، معاون سیاسی و امنیتی ولایت کهگیلویه و بویراحمد از ممنوعیت ثبت‌نام دانش‌آموزان خارجی بدون مدرک در این استان گزارش داده است. این اطلاعات درحالی گزارش می‌شود که اخیرا دادستان عمومی شهر بردسیر ایران فروش نان یارانه‌ای به مهاجران افغان را منع کرد. جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر روند اخراج اتباع افغانستان را تشدید کرده و مهاجران افغان بدون مدرک را بازداشت و از این کشور اخراج می‌کنند. قابل ذکر است که اخیراً فرمانده کل پولیس ایران نیز گفت که جمهوری اسلامی در نظر دارد تا پایان سال جاری حدود دو میلیون «اتباع خارجی غیرمجاز» را از این کشور اخراج کند.

اسکندر مومنی، وزیر داخله جمهوری اسلامی از مهاجران اهل افغانستان ساکن ایران خواسته است «بروند در کشور خودشان تلاش کنند و آنجا را آباد کنند.» آقای مومنی این اظهارات را در یک برنامه تلویزیونی درباره طرح موسوم به «ساماندهی اتباع خارجی» مطرح کرده و گفت: «ایران توان این حجم از مهاجرت را ندارد.» وی تاکید کرد: «اولویت با آنهایی است که غیرقانونی و غیرمجاز وارد می‌شوند. در همه دنیا همین است و مهاجران باید به سازوکار کشور میزبان احترام بگذارند.» وزیر داخله جمهوری اسلامی مقصر افزایش بیکاری در ایران را مهاجر اهل افغانستان عنوان کرده و افزود: «فرصت‌های شغلی زیادی گرفته می‌شود و انتظار دارد مهاجران افغان به کشور خود بازگردند.» همچنین چهار روز پیش، اسکندر مومنی اعلام کرده بود که طرح جامع ساماند‌هی افغان‌ها در ایران به زودی تدوین و اجرایی می‌شود. او گفت: «این طرح کامل، با یک برنامه مناسب و در نظر گرفتن ملاحظات منطقه‌ای و همسایگی اجرا می شود.» خبرگزاری مهر گزارش داد که وزیر داخله ایران روز پنج‌شنبه گذشته در بازدید از محله سنگ سیاه شیراز بر ضرورت ساماندهی افغان‌ها در ایران تاکید کرد. مومنی که به تازگی به عنوان وزیر داخله جمهوری اسلامی منصوب شده، در جلسه مجلس اعلام کرده بود که نخستین گام او، اخراج مهاجران غیرقانونی و بدون مجوز خواهد بود. او جزئیاتی در مورد طرح جامع برای افغان‌ها در ایران ارائه نکرده است. با این حال، آقای مومنی در ماه اسد، زمانی که هنوز وزیر داخله نشده بود، در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ایران تاکید کرد که راه‌حل جلوگیری از ورود مهاجران، بستن مرزها است. مومنی در آن زمان اعلام کرد که برای اجرای این طرح، برنامه‌ریزی خواهد کرد. همچنین پیشتر مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور ایران، نیز در جریان کارزار انتخاباتی خود بر انسداد مرز با افغانستان تاکید کرده بود. باید گفت که پس از فروپاشی حکومت پیشین افغانستان، صدها هزار نفر از شهروندان این کشور به کشورهای همسایه، به ویژه ایران و پاکستان، مهاجرت کردند. در سه سال گذشته، هر دو کشور صدها هزار مهاجر افغان را اخراج کرده‌اند.

نمایشگاه آثار خوشنویسی فرشته احمدی، زن اهل افغانستان شامل ۲۲ اثر با خط نستعلیق و زینت شده با تذهیب با مضمون امام حسین(ع)، عاشورا و اربعین در نگارخانه ترانه باران در شهر تهران-ایران برگزار شد. مسوولان نگارخانه ترانه باران گفته است که این نمایشگاه در راستای اهداف حمایتی گالری «ترانه باران» از هنرهای اسلامی در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی و با نمایش آثار خوشنویسی بانوی افغانستانی برای نخستین بار رقم خورده است. مراسم گشایش نمایشگاه از نی تا نینوا با حضور هنرمندان، شعرا و مسوولان فرهنگی افغانستان در ایران برگزار شد. فرشته احمدی با تاکید بر آن‌که نمایشگاه «از نی تا نینوا» عرض ارادت نی‌ها به ساکن سرزمین نینواست، گفت: «مفتخر هستم که نخستین نمایشگاه انفرادی یک بانوی افغانستانی در خاورمیانه متبرک به نام امام حسین است. جا دارد از نگارخانه ترانه باران به عنوان تنها نگارخانه تخصصی فعال در حوزه خط و خوشنویسی تشکر کنم که این شرایط را برای من به وجود آورد تا بتوانم آثارم را به نمایش بگذارم.» همچنین محمد مهدی میرزایی، استاد خوشنویسی با اشاره به آن‌که در جهان امروز شاهد آن هستیم که گروه حاکم در افغانستان حق خواهران، مادران و بانوان افغان از تحصیل تا ساده‌ترین حقوق آن‌ها را گرفته، خاطرنشان کرد: «این در حالی است که در اسلام از اقرا که همان خواندن است یاد شده و گفته شده «اقرا باسم ربک الذی خلق، خلق الانسان من علق، اقرا و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم، علم الانسان ما لم یعلم.» در شرایطی که زنان در افغانستان با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، شاهد آن هستیم که بانوان افغان در صدد کسب علم و دانش و هنر هستند و توانسته‌اند درجات بالا را کسب کنند.» وی تاکید کرد: «الحمدلله بستر بسیار خوبی در کشور دوست و همسایه ما، جمهوری اسلامی ایران برای بانوان جهت کسب علم و دانش و هنر فراهم است. این بستر حتی شرایط مناسبی برای بانوان افغان به وجود آورده تا بتوانند استعدادهای خود را شکوفا کنند.» او افزود که فرشته احمدی یکی از همین بانوان است که توانسته در بستر جمهوری اسلامی ایران استعدادها و هنر خود را بروز دهد و شکوفا سازد. از سویی هم، محبوبه کاظمی، موسس و مدیر مسوول نگارخانه ترانه باران با تاکید بر آنکه یکی از اهداف تاسیس این نگارخانه حمایت از هنرهای اسلامی بوده است گفت: «بزرگترین هدف ما حمایت از هنرمندان جهان اسلام است، تمام تلاشمان بر آن است که بتوانیم از هنرمندان فعال در عرصه هنرهای اسلامی در داخل کشور و عرصه بین‌الملل حمایت کنیم. برای تحقق این هدف نیز روش‌های مختلف از برگزاری نمایشگاه تا سایر حمایت‌ها را در نظر گرفته‌ایم.» خانم کاظمی تصریح کرد: «خوشحال هستم که انجمن خوشنویسان به عنوان یکی از همراهان که طی سال‌های سختی که برای حمایت از هنر ایرانی اسلامی و خط و خوشنویسی پشت سر گذاشتیم در کنار ماست. امیدوارم همچنان با همکاری یکدیگر بتوانیم در حمایت از توسعه و ترویج هنرهای اسلامی بخصوص خط و خوشنویسی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی خوش بدرخشیم.» در حالی فرشته احمدی، بانوی اهل افغانستان نمایشگاه خوشنویسی را در تهران برگزار می‌کند که حکومت سرپرست پس از بازگشت به قدرت در افغانستان، دختران بالاتر از صنف ششم را از تحصیل محروم و سپس دانش‌جویان دختر را از رفتن به دانشگاه‌ها منع کردند. باید گفت که محدودیت‌‌های حکومت فعلی، باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

نصیراحمد فایق، سرپرست نمایندگی افغانستان در سازمان ملل، رفتار پولیس ایران با مهاجرین اهل افغانستان را مغایر با اصول و معیارهای پذیرفته ‌شده‌ی جهانی و قوانین مهاجرت خواند. آقای فایق گفته است که شکنجه نوجوان مهاجر اهل افغانستان توسط پولیس در شهرستان دماوند ایران غیرانسانی و غیراسلامی است. براساس گزارش‌ رسانه‌های بین‌المللی یک نوجوان ۱۵ ساله افغان به نام سید مهدی به دلیل شکنجه توسط پولیس ایران آسیب دیده و گردنش شکسته است. همچنین تصاویر و ویدیوهایی که به دست رسانه گوهرشاد رسیده است، نشان می‌دهد که یک مأمور لباس‌شخصی در روستای آبسرد شهرستان/ولسوالی دماوند، دست‌وپای سید مهدی را گرفته و مأمور دیگر زانویش را روی گردن او گذاشته است. تصاویر شکنجه این مهاجر افغان بازتاب گسترده در شبکه های اجتماعی داشته است. سرپرست نمایندگی افغانستان در سازمان ملل متحد در واکنش به این رویداد در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «رفتار و عملکرد پولیس جمهوری اسلامی ایران با پناه‌جویان و مهاجرین افغان، به ویژه آن‌هایی که اسناد قانونی دارند، خلاف اصول و معیارهای پذیرفته‌شده بین‌المللی و قوانین مهاجرت است.» آقای فایق شکنجه مهاجرین افغان توسط مأموران پولیس ایران را «غیرانسانی» و «غیراسلامی» خواند و خواستار اقدامات جدی برای جلوگیری و رسیدگی به چنین حوادثی شد. همچنین او از ایران به دلیل پناه دادن به میلیون‌ها مهاجر افغان قدردانی کرد و از مقام‌های ایرانی خواست که اقدامات لازم را برای جلوگیری از تکرار چنین رویدادهایی انجام دهند. قابل ذکر است که بدرفتاری پولیس ایران با مهاجرین افغان، به ویژه شکستن گردن یک پناه‌جوی نوجوان، واکنش گسترده‌ای را در میان شهروندان افغانستان برانگیخته است. پناه‌جوی نوجوان اهل دایکندی در حال حاضر در بیمارستان بستری است.

علی‌ رضا وحیدزاده، مدیرکل بهزیستی شهر کرمان ایران می‌گوید که از ۶۰۲ کودک کار در این شهر تنها هشت نفر ایرانی و ۵۹۴ نفر دیگر افغانستانی هستند. آقای وحیدزاده این موضوع را در نشست خبری مطرح کرده و از کودکان کار به عنوان «زخم کهنه» یاد کرد. وی تاکید کرد که خانواده‌های اهل افغانستان نسبت به کار کودکان شان بی‌تفاوت هستند. او با اشاره به کودکان کار افغانستانی در این شهر گفت: «اگرچه سعی کردیم بارها با خانواده‌های این افراد ارتباط بگیریم، اما آنها نسبت به این موضوع به‌اندازه ما نگران نیستند.» مدیرکل بهزیستی شهر کرمان می‌گوید که خانواده‌های افغانستانی در این شهر به کودکان خود «تنها به عنوان نیروی کار» می‌بینند. حضور چشمگیر کودکان کار اهل افغانستان در ایران پیش از این نیز با واکنش‌های منفی در میان مقامات ایران مواجه شده است. پیش از این احمد وحیدی، وزیر داخله ایران گفته بود که بیشتر کودکان کار در خیابان‌های ایران، اتباع خارجی هستند. آقای وحیدی تاکید کرد که اکثر آنها مهاجران «غیرمجاز» افغان‌اند و «باید به کشورشان برگردند.» همچنین رییس سازمان ملی مهاجر ایران نیز در اواخر ماه حوت سال گذشته اعلام کرد که کودکان کار افغانستانی جمع‌آوری و به کشورشان بازگردانده خواهند شد. قابل ذکر است که تا اکنون آمار دقیقی از تعداد کودکان کار افغان در ایران در دسترس نیست، اما باری عضو شورای شهر تهران اعلام کرد که تنها در تهران حدود ۷۰ هزار کودک کار وجود دارد که ۸۰ درصد آن‌ها افغان هستند. سخنگوی شهرداری تهران نیز با اشاره به طرحی برای جمع‌آوری کودکان کار و زباله‌گرد افغان گفت که آنان به افغانستان بازگردانده می‌شوند

مجمع مدافعان حقوق بشر به برخوردهای ایرانی‌ها با مهاجران اهل افغانستان در تهران از جامعه‌ی جهانی و سازمان ملل خواسته است تا هرچه زودتر برای کاهش و رفع تنش‌ها و «برخوردهای غیرانسانی» با مهاجران و پناه‌جویان افغان در ایران مداخله کند. این نهاد که مقر آن در ژنو است در اعلامیه‌ای از فیلیپو گراندی، رییس آژانس پناهندگان ملل متحد خواسته است تا هرچه زودتر وضعیت مهاجران افغان را از نزدیک بررسی کرده و سفری به تهران داشته باشد تا با مقام‌های آن کشور در این زمینه گفتگو کند. در روزهای اخیر گزارش‌هایی از حملات جمعی به مهاجران اهل افغانستان در شهرهای مختلف ایران از جمله تهران منتشر شده است. برخی از این گزارش‌ها حاکی از ضرب و شتم مهاجران افغان و آتش‌ زدن خانه‌های آن‌ها حکایت دارد. مجمع مدافعان حقوق بشر به این رویدادها واکنش نشان داده و از حکومت ایران خواسته است تا بر اساس موازین پذیرفته‌شده جهانی با مهاجران اهل افغانستان برخورد کرده و از آنچه «ترویج نفرت‌پراکنی علیه مهاجران افغان» خوانده شده، خودداری کند. در اعلامیه از دولت‌های عضو کنوانسیون سال ۱۹۵۱ در رابطه با پناهندگان خواسته شده تا برای بهبود وضعیت مهاجران افغانستان در ایران «دیپلوماسی سازنده‌ای در سطح جهانی و منطقه‌ای راه‌اندازی کند.» همچنین مجمع مدافعان حقوق بشر، مردم ایران را به بردباری در برابر مهاجران افغان «که در شرایط کنونی مستحق حمایت‌های بشردوستانه‌اند» فراخوانده است. این مجمع هشدار داده است که ادامه تنش‌ها علیه مهاجران افغان در ایران می‌تواند پیامدهای ناگواری برای روابط فرهنگی و اجتماعی دو کشور داشته باشد که ریشه‌های عمیق تاریخی و فرهنگی دارند. در پی پخش خبری از مرگ یک شهروند ایرانی در درگیری با سه مهاجر افغان، شماری از مهاجران در تهران از بدرفتاری‌های گسترده مردم محل با افغان‌ها در شرق پایتخت خبر داده‌اند. قابل ذکر  است که هفته پیش گزارش شد که یک شهروند ایرانی در پی درگیری با سه مهاجر افغان کشته شده است که پیشتر برای جمع‌آوری شارژ (هزینه نگهداری و پاک‌کاری) ساختمان به آپارتمان برادر او مراجعه کرده بودند. پس از این رویداد، مردم محل در پارک‌ها،‌ خیابان‌ها و ایستگاه‌ها مترو آن منطقه به مهاجران افغان حمله می‌کنند. همچنین ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی نشر شده است، نشان می‌دهد که مردم محلی در منطقه ۱۵ در شرق تهران را در حال لت‌و‌کوب چند نفر مهاجران افغان‌اند.

حمیده محدث، معاون امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در ایران اعلام کرده است که ۷۰ درصد کودکان کار در این استان را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند و بیشترشان مهاجران افغان هستند. خبرگزاری ایرنا به نقل از خانم محدث نوشته است که طبق بررسی‌های انجام شده ۳۰ درصد کودکان کار ایرانی و سایر آن‌ها اتباع خارجی‌ هستند. وی تاکید کرد که تمامی کودکان کار توسط گروه‌های مرتبط یا نیروی انتظامی جمهوری اسلامی شناسایی می‌شوند. معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی افزود که شماری از این کودکان تحت حمایت مراکز خدماتی قرار گرفته‌اند. براساس اظهارات او، بیشتر کودکان کار ۱۲ تا ۱۴ سال دارند. مقام‌های جمهوری اسلامی عبارت «اتباع خارجی» را عمدتا درباره مهاجران افغان در ایران به کار می‌برند. از سویی هم، عبدالله مبینی، رییس سازمان ملی مهاجرت ایران پیشتر گفته بود که کودکان کار اتباع و مهاجران غیرمجاز جمع‌آوری و به کشورهای‌شان بازگردانده می‌شوند. عبدالله مبینی در ماه حوت ۱۴۰۲ اعلام کرد کودکان کار در حوزه مهاجران از مهم‌ترین مسایل دولت ایران است. در بیش از چهار دهه گذشته میلیون‌ها شهروند افغانستان به ایران مهاجر شدند و هنوز گروه بزرگی از افغان‌ها در این کشور زندگی می‌کنند. هرچند آمار دقیق از کودکان کار افغان در ایران وجود ندارد، اما پیشتر، باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از یک عضو شورای شهر تهران گزارش داده بود که تنها در تهران حدود ۷۰ هزار کودک کار وجود دارد که ۸۰ درصد آن‌ها اتباع خارجی هستند.

یان اگلند، رییس موسسه هیأت ناروی برای مهاجرین به مناسبت روز جهانی پناه‌جویان می‌گوید که بیش از ۱.۵ میلیون کودک پناهنده افغان در ایران زندگی می‌کند. آقای اگلند گفت که از این میان تنها ۶۰۰ هزار کودک تا اکنون در مکاتب ایران ثبت‌نام شده‌اند. موسسه هیأت ناروی برای مهاجرین با تاکید بر حق آموزش کودکان گفت: «درحالی که رفتن به مدرسه هر روز ممکن است برای بسیاری از کودکان عادی به نظر برسد، اما برای کودکان آواره می‌تواند رویایی دست‌نیافتنی باشد.» وی افزود که ایران میزبان بیش از ۴.۵ میلیون پناه‌جوی افغان است و یک‌سوم آن‌ها را کودکان تشکیل می‌دهد. به گفته‌ی او ایران، بیشترین میزبان پناه‌جویان را در جهان دارد. او شرایط ثبت‌نام و هزینه‌های بلند آموزشی را از محدودیت‌های کودکان پناه‌جوی افغان در ایران دانست. در یادداشت که او منتشر کرده آمده است: «در حالی که همه کودکان، از جمله پناهندگان افغان، از نظر تئوری مجاز به شرکت در سیستم آموزش دولتی ایران هستند، در عمل با مشکلات متعددی روبرو هستند. اینها شامل شکاف‌های یادگیری، محدودیت‌های مالی، تشریفات اداری و موانع فرهنگی است.» براساس آمار که سازمان پناهندگان ملل متحد، در سال ۲۰۲۳ منتشر کرد تقریبا از هر ۱۰ نفر پناهنده در جهان یک نفر افغان است. در حالی از بیستم جون، به‌عنوان روز جهانی پناهندگی بزرگداشت می‌شود که افغانستان یکی از کشورهای است که بیشترین آمار پناه‌جویان و آوارگان را در جهان دارد.

احمد وحیدی، وزیر داخله ایران می‌گوید بیشتر کودکان کار در خیابان‌های ایران، اتباع خارجی هستند. اکثر آن‌ها مهاجران «غیرمجاز» اهل افغانستان هستند و باید به کشورشان برگردند. آقای وحیدی در نشستی گفته است: «تصمیم قطعی ما این است که کودکان کار و گداها را جمع‌آوری کنیم.» او تاکید کرد که اداره‌های دولتی جمهوری اسلامی، برای جمع‌آوری کودکان کار با مشکلات گسترده‌ای روبرو هستند. وی افزود: «اکثر کودکان کار، مهاجران غیرقانونی افغان هستند و تعدادی از این کودکان خردسال‌اند که جمع‌آوری و نگهداری از آنان برای اداره بهزیستی کار دشواری است.» به گفته‌ی این مقام ایرانی، اداره‌های شهرداری و بهزیستی ایران مسوول جمع‌آوری و نگهداری کودکان کار هستند. او افزود که اداره بهزیستی وظیفه دارد کودکان کار را از خیابان‌ها جمع‌آوری کند، اما این اداره به تنهایی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. بنابرین از همه شهرداری‌ها خواسته شده در جمع‌آوری کودکان کار کمک کنند. باید گفت که پیش از این رییس سازمان ملی مهاجر ایران اعلام کرده بود که کودکان کار افغان جمع‌آوری و به کشورشان بازگردانده خواهند شد. هرچند آمار دقیق از کودکان کار افغان در ایران وجود ندارد، اما پیشتر، باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از یک عضو شورای شهر تهران گزارش داده بود که تنها در تهران حدود ۷۰ هزار کودک کار وجود دارد که ۸۰ درصد آن‌ها اتباع خارجی هستند.