نویسنده: مهدی مظفری دوازده ماه اول زندگی، دورانی سرنوشت‌ساز در شکل‌گیری شخصیت انسان است. در این دوره حساس، نوزادی که به تازگی از دنیای امن رحم مادر پا به عرصه‌ی وجود گذاشته، در حال کشف و سنجش دنیای پیرامون خود است. تجربیات این دوران، به ویژه در زمینه‌ی اعتماد و امنیت، نقشی اساسی در پایه‌ریزی شخصیت و نگرش فرد نسبت به خود و جهان ایفا می‌کند. اریک اریکسون، روانشناس برجسته، این مرحله‌ی حیاتی را «اعتماد در برابر عدم اعتماد» نام‌گذاری کرده است. او معتقد است که اگر نیازهای اساسی کودک در سال اول زندگی، به ویژه نیاز به امنیت، ثبات و محبت به درستی پاسخ داده شود، او حس اعتماد به دنیا و اطرافیان را در خود پرورش می‌دهد. این حس اعتماد، بستر لازم برای شکل‌گیری روابط سالم، عزت نفس و استقلال در مراحل بعدی زندگی را فراهم می‌کند. در مقابل، اگر تجربیات کودک در این دوران با کمبود محبت، بی‌توجهی، ناکافی بودن مراقبت‌ها، بی‌ثباتی و ناامنی همراه باشد، احساس عدم اعتماد در او شکل می‌گیرد. این بی‌اعتمادی می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، انزوا، پرخاشگری و سوءظن در روابط بین فردی در بزرگسالی شود. عوامل متعددی می‌توانند بر احساس اعتماد یا عدم اعتماد در کودک در سال اول زندگی اثر بگذارند: مراقبت‌های اولیه: کیفیت مراقبت‌های اولیه نقشی اساسی در رشد و تکامل همه‌جانبه کودک ایفا می‌کند. این مراقبت‌ها که شامل مراقبت‌های جسمی، عاطفی، شناختی و اجتماعی می‌شود، زمینه‌ای امن و پایدار را برای شکوفایی استعدادها و توانایی‌های کودک فراهم می‌آورد. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مراقبت‌های اولیه باکیفیت، ثبات و انسجام در ارائه مراقبت‌ها است. کودکان در محیطی که ثبات و نظم وجود داشته باشد، احساس امنیت و آرامش بیشتری می‌کنند و می‌توانند با اطمینان خاطر به کاوش در دنیای اطراف خود بپردازند. از سوی دیگر، پاسخگویی به موقع به نیازهای کودک، چه نیازهای جسمی و چه نیازهای عاطفی، برای ایجاد حس اعتماد در او ضروری است. زمانی که کودک احساس می‌کند که نیازهایش به‌درستی درک و برآورده می‌شود، یاد می‌گیرد که به دیگران اعتماد کند و روابط سالم برقرار کند. علاوه بر این، ابراز محبت و توجه کافی به کودک، نقش بسزایی در رشد عاطفی و اجتماعی او دارد. کودکانی که از عشق و توجه کافی برخوردارند، احساس ارزشمندی می‌کنند و عزت نفس بالایی دارند. آن‌ها همچنین یاد می‌گیرند که چگونه با دیگران همدلی و محبت کنند. در مجموع، کیفیت مراقبت‌های اولیه نقشی بنیادی در ایجاد حس اعتماد، امنیت و عشق در کودک دارد. این حس‌ها به کودک کمک می‌کنند تا به بهترین شکل ممکن رشد کند و به یک فرد سالم، شاد و موفق تبدیل شود. محیط زندگی: محیط زندگی نقش بسزایی در رشد و شکوفایی کودک ایفا می‌کند. این فضا، چه در خانه، مکتب یا هر مکان دیگری، بستر مناسبی برای یادگیری، اکتشاف و پرورش استعدادها و خلاقیت کودک فراهم می‌کند. محیطی امن، حمایتی و سرشار از محرک‌های مثبت، می‌تواند اعتماد به نفس، عزت نفس و حس استقلال کودک را تقویت کند و او را به سمت شکوفایی استعدادهایش سوق دهد. عناصر مختلفی در ایجاد یک محیط زندگی مناسب برای کودکان دخیل هستند. دسترسی به فضای باز برای بازی و فعالیت‌های فیزیکی، وجود اسباب‌بازی‌ها و وسایل آموزشی مناسب سن، فراهم کردن فرصت‌های تعامل با همسالان و بزرگسالان، و ایجاد فضایی آرام و صمیمی برای گفتگو و تبادل نظر، از جمله این عناصر هستند. با فراهم کردن یک محیط زندگی مناسب، می‌توانیم به کودکان فرصت دهیم تا به بهترین نحو رشد و شکوفایی پیدا کنند و به انسان‌هایی بالغ، توانمند و شاد تبدیل شوند. سلامت جسمی و روانی: سلامت جسمی و روانی، دو رکن اساسی در زندگی انسان هستند که به خصوص در دوران کودکی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. بیماری، درد، ناتوانی‌های جسمی و مشکلات عاطفی می‌توانند بنیان احساس امنیت و اعتماد را در کودکان لرزان کرده و پیامدهای مخربی بر سلامت روان و عزت نفس آن‌ها بگذارند. کودکی که به طور مکرر با بیماری یا درد دست و پنجه نرم می‌کند، ممکن است احساس ناتوانی و عدم کنترل بر زندگی خود داشته باشد. این امر می‌تواند منجر به اضطراب، افسردگی و حتی انزوا و گوشه‌گیری شود. ناتوانی‌های جسمی نیز می‌توانند چالش‌های مشابهی را به وجود آورند، به خصوص اگر کودک احساس کند که به دلیل این ناتوانی‌ها از سوی دیگران طرد شده یا مورد تمسخر قرار می‌گیرد. مشکلات عاطفی، مانند اضطراب، افسردگی و سوء استفاده، نیز می‌توانند به طور قابل توجهی بر احساس امنیت و اعتماد کودک تاثیر منفی بگذارند. کودکی که با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند،  ممکن است در روابط خود با دیگران، چه در خانه و چه در مدرسه، دچار مشکل شود. در مقابل، سلامت جسمی و روانی مناسب به کودکان کمک می‌کند تا احساس امنیت، ثبات و قدرت درونی داشته باشند. آن‌ها با اتکا به این احساس می‌توانند دنیا را با کنجکاوی و شجاعت کاوش کنند، روابط سالم برقرار کنند و به چالش‌های زندگی غلبه کنند. بنابراین، مراقبت از سلامت جسمی و روانی کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. با فراهم کردن محیطی امن و حمایتی، تغذیه مناسب، فرصت‌های کافی برای فعالیت بدنی و دسترسی به خدمات بهداشت روان، می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا به  بهترین نسخه از خود تبدیل شوند. در آغوش گرفتن، کلید اعتماد به نفس و آرامش کودک یکی از باورهای غلطی که متاسفانه گاه به گوش والدین جوان می‌رسد، این است که بغل کردن زیاد نوزاد آن‌ها را "بغلی" می‌کند و در آینده باعث وابستگی بیش از حد او به آغوش و نوازش می‌شود. این تفکر نه تنها پایه و اساسی در علم روانشناسی کودک ندارد، بلکه می‌تواند پیامدهای منفی جدی برای سلامت عاطفی و روانی نوزاد در پی داشته باشد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که در سال اول زندگی، تماس فیزیکی و عاطفی به ویژه از طریق در آغوش گرفتن، نقشی اساسی در رشد و تکامل مغز، تقویت سیستم ایمنی و ایجاد حس امنیت و اعتماد به نفس در کودک ایفا می‌کند. در واقع، هر چه بیشتر کودک در آغوش گرم و محبت‌آمیز مادر و پدر خود قرار بگیرد، احساس آرامش و امنیت بیشتری را تجربه می‌کند و این امر به نوبه خود، پایه و اساسی برای اعتماد به نفس او در مواجهه با دنیای پیرامونش خواهد بود. به همین دلیل، متخصصان و مشاوران کودک تاکید می‌کنند که نه تنها از در آغوش گرفتن و نوازش نوزاد خود دریغ نکنید، بلکه تا حد امکان، تماس پوست به پوست با او را نیز برقرار کنید. این تماس گرم و صمیمی، علاوه بر فواید ذکر شده، به تقویت پیوند عاطفی بین مادر و کودک نیز کمک می‌کند. بنابراین، به یاد داشته باشید که در سال اول زندگی، نیاز به عشق، محبت و توجه در نوزاد شما از هر چیز دیگری مهم‌تر است. او را در آغوش بگیرید، با او حرف بزنید، لبخند بزنید، به نیازهایش توجه کنید و از او مراقبت کنید. با این کار، به او کمک می‌کنید تا به فردی اعتماد به نفس، آرام و امن تبدیل شود. به خاطر داشته باشید که اعتماد و یا عدم اعتماد در انسان، ریشه در دوران کودکی، به خصوص ۱۲ ماه نخست زندگی دارد. این شما به عنوان اطرافیان کودک هستید که با محبت، توجه و مراقبت خود، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری این حس در او ایفا می‌کنید.

نویسنده: مهدی مظفری کودکان با آموزش، نظم و انضباط، مهارت‌های بنیادی را برای موفقیت در زندگی فرا می‌گیرند. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا در مسیر درست گام بردارند و به اهداف خود دست پیدا کنند. نظم و انضباط به معنای اطاعت کورکورانه از قوانین نیست، بلکه به معنای مسئولیت‌پذیری در قبال اعمال و تعهدات خود است. کودکی که منظم و با انضباط است، یاد می‌گیرد که زمان خود را مدیریت کند، وظایف خود را به موقع انجام دهد و در برابر وسوسه‌ها مقاومت کند. این مهارت‌ها در تمام جنبه‌های زندگی او، از تحصیل و کار گرفته تا روابط اجتماعی و شخصی، نقش حیاتی دارند. یکی از مهم‌ترین فواید آموزش نظم و انضباط به کودکان، تقویت عزت نفس آن‌هاست. زمانی که کودکان احساس می‌کنند که می‌توانند کارهای خود را به درستی انجام دهند و به اهداف خود دست پیدا کنند، اعتماد به نفس آن‌ها افزایش می‌یابد. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها مثبت‌اندیش باشند و از شکست‌ها نترسند. علاوه بر این، نظم و انضباط به کودکان کمک می‌کند تا روابط سالم با دیگران برقرار کنند. آن‌ها یاد می‌گیرند که به قوانین و مقررات احترام بگذارند، نوبت خود را رعایت کنند و به احساسات دیگران توجه کنند. این مهارت‌ها برای موفقیت در اجتماع و ایجاد روابط پایدار ضروری هستند. آموزش نظم و انضباط به کودکان باید از سنین پایین آغاز شود. والدین و مربیان می‌توانند با به‌کارگیری روش مناسب، نظم و انضباط را به کودکان آموزش دهند. در ادامه چند روش مؤثر برای آموزش نظم و انضباط به کودکان آورده شده است: ۱. الگوی خوبی باشید: کودکان موجوداتی کنجکاو هستند که دائماً در حال یادگیری و الگوبرداری از دنیای اطرافشان، به خصوص بزرگسالان، هستند. از این رو، رفتار و منش شما به عنوان پدر و مادر یا مراقب، نقشی اساسی در شکل‌گیری شخصیت و عادات فرزندتان ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های الگوبودن، نظم و انضباط است. اگر می‌خواهید فرزندتان فردی منظم و مسئولیت‌پذیر باشد، قبل از هر چیز باید خودتان این خصوصیات را به او نشان دهید. از ساده‌ترین اقدامات برای شروع، منظم بودن در انجام کارهای روزمره است. سعی کنید سر وقت از خواب بیدار شوید، به موقع سر قرارهای‌تان برسید، وسایل خود را مرتب نگه دارید و وظایف خود را به تعویق نیندازید. برنامه‌ریزی و مدیریت زمان نیز از کلیدهای اساسی نظم و انضباط است. به فرزندتان نشان دهید که چگونه می‌توان با برنامه‌ریزی و استفاده درست از زمان، به تمام کارها رسید. مسئولیت‌پذیری را نیز به فرزندتان بیاموزید. با دادن وظایف متناسب با سن و توانایی‌هایش به او، کمک کنید تا مفهوم تعهد و پاسخگویی را درک کند. صداقت و راستی‌گویی نیز از ارکان مهم الگوبودن هستند. با فرزندتان صادق باشید و به او نشان دهید که چگونه می‌توان با صداقت و رو راست بودن، اعتماد دیگران را جلب کرد. به یاد داشته باشید که کودکان از مشاهده‌ی رفتار شما بیشتر از شنیدن حرف‌های‌تان یاد می‌گیرند. بنابراین، اگر می‌خواهید فرزندتان الگوی مثبتی برای او باشید، ابتدا باید خودتان آن الگو را به نمایش بگذارید. در کنار این موارد، تشویق و قدردانی را نیز فراموش نکنید. زمانی که فرزندتان رفتار مثبتی از خود نشان می‌دهد، او را تشویق کنید و از او قدردانی نمایید. این کار به او انگیزه می‌دهد تا رفتارهای مثبت خود را ادامه دهد. ۲. انتظارات واضحی را تعیین کنید: تعیین انتظارات واضح یکی از مهم‌ترین ارکانِ فرزندپروریِ موفق است. این امر به کودکان کمک می‌کند تا بفهمند از آن‌ها چه رفتاری انتظار می‌رود و در چارچوبِ مشخصی عمل کنند. زمانی که انتظارات به طور واضح و مختصر بیان شوند و هراز گاهی یادآوری گردند، احتمالِ بروزِ سوءتفاهم و ناامیدی کاهش می‌یابد. لذا در موردِ انتظارات‌تان با فرزندتان به طورِ مستقیم و صادقانه صحبت کنید. به جایِ اتکا به دستوراتِ کلی، قوانینِ خاص و قابلِ فهمی را برای رفتارهای موردِ نظر خود تعیین کنید. برای مثال، به جای گفتن «اتاقت را مرتب کن»، می‌توانید بگویید «لطفاً تمامِ لباس‌هایت را در سبدِ لباس‌ها بگذار و اسباب‌بازی‌هایت را جمع کن و روی قفسه‌ها قرار بده.» ۳. قاطع باشید: زمانی که قوانین را نقض می‌کند، عواقب ثابتی را اعمال کنید. قاطع باشید، اما عادلانه هم باشید. قاطعیت به معنای خشن یا دیکتاتور بودن نیست. مهم است که با مهربانی و احترام با کودک خود رفتار کنید. بنابراین از تنبیه بدنی یا فریاد زدن خودداری کنید، زیرا این‌ها فقط باعث عصبانیت و ترس کودک می‌شوند. ۴. به آن‌ها مسئولیت بدهید: واگذار کردن مسئولیت به فرزندان، راهکاری مؤثر برای پرورش انسان‌هایی مستقل، کارآمد و مسئولیت‌پذیر است. این امر به آن‌ها می‌آموزد که عضوی ارزشمند از خانواده و جامعه هستند و نقشی حیاتی در انجام کارها دارند. شروع این مسیر می‌تواند از سنین پایین با وظایف ساده‌ای مانند مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها، جمع کردن میز بعد از غذا یا کمک به آویزان کردن لباس‌ها آغاز شود. با افزایش سن، پیچیدگی وظایف نیز باید بیشتر شود، تا جایی که فرزند شما در انجام کارهایی مانند آشپزی ساده، انجام تکالیف بدون نیاز به یادآوری، یا حتی مراقبت از حیوان خانگی سهم خود را بر عهده گیرد. مسئولیت‌پذیری تنها به انجام وظایف محوله محدود نمی‌شود. در واقع، این امر شامل درک عواقب اعمال خود، پاسخگویی در قبال اشتباهات و تلاش برای جبران آن‌ها نیز می‌شود. زمانی که به فرزندانتان مسئولیت می‌دهید، به آن‌ها فرصتی برای یادگیری مهارت‌های حل مسئله، برنامه‌ریزی و مدیریت زمان می‌دهید. ۵. از تشویق و تمجید استفاده کنید: تشویق و تمجید ابزاری قدرتمند و در دسترس والدین برای پرورش رفتارهای مثبت در فرزندان‌شان است. زمانی که فرزند شما کار خوبی انجام می‌دهد، چه بزرگ و چه کوچک، مهم است که آن را به اطلاع او برسانید. این کار به آن‌ها نشان می‌دهد که شما متوجه تلاش‌های‌شان شده‌اید و از آن‌ها قدردانی می‌کنید. تحسین و تمجید فواید بسیاری برای کودکان دارد. (در مقالات آینده به این مؤلفه بیشتر می‌پردازیم.) ۶. انعطاف‌پذیر باشید: کودکان در حال یادگیری و رشد هستند و در این مسیر اشتباهات زیادی مرتکب می‌شوند. به عنوان یک بزرگسال، مهم است که در برابر این اشتباهات انعطاف‌پذیر باشیم و آن‌ها را درک کنیم. به جای خشم یا ناامیدی، باید با صبر و حوصله با آن‌ها صحبت کنیم و به آن‌ها کمک کنیم تا از اشتباهات خود درس بگیرند. در اینجا چند نکته برای برخورد با اشتباهات کودکان آورده شده است: ابتدا آرامش خود را حفظ کنید. عصبانی شدن یا فریاد زدن فقط اوضاع را بدتر می‌کند. به جای این کار، نفس عمیقی بکشید و سعی کنید آرام بمانید. با کودک خود صحبت کنید. به او بگویید که چه اشتباهی کرده‌ است و چرا این کار اشتباه بوده است. از او بپرسید که چه فکری در مورد این اتفاق دارد و چگونه می‌توانند از آن درس بگیرد. به جای تنبیه، بر راه‌حل‌ها تمرکز کنید. به کودک خود کمک کنید تا راه‌هایی برای جبران اشتباه خود پیدا کند. این می‌تواند شامل عذرخواهی، کمک به کسی که به او آسیب رسانده است یا انجام کار دیگری برای جبران اشتباه باشد. مثبت بمانید. به کودک خود یادآوری کنید که همه اشتباه می‌کنند و این به معنای بد بودن آن‌ها نیست. به آن‌ها ایمان داشته باشید که می‌توانند از این تجربه یاد بگیرند و رشد کنند. به یاد داشته باشید که صبر و شکیبایی کلید اصلی در برخورد با اشتباهات کودکان است. با استفاده از این نکات، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا از اشتباهات خود درس بگیرد و به یک فرد منضبط و مسئول و با اخلاق تبدیل شود.