حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان به مناسبت «روز جهانی زنان و دختران در علم» بار دیگر خواستار بازگشایی دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران و زنان در کشور شده است. آقای کرزی با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «به‌خاطر یک افغانستان خودکفا و پیشرفته، بر بازگشایی دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران که خواست یکایک همو‌طنان است، تاکید می‌کنم.» او تاکید کرده است که مشارکت زنان و دختران در عرصه‌های علمی، «همگام با مردان و پسران، شرط اول ترقی و پیشرفت یک کشور دانسته» می‌شود. رییس‌جمهور پیشین افغانستان افزوده است: «برخورداری یک جامعه از نیروی بشری دانشمند و متخصص اعم از زن و مرد، سبب رهایی از احتیاج بیرونی و گام نخست حرکت به سوی خودکفایی است.» حامد کرزی می‌گوید که همه ساله از روز «روز جهانی زنان و دختران در علم» به منظور بیان ضرورت و اهمیت دسترسی و مشارکت برابر زنان و دختران با مردان در عرصه‌های مختلف علمی گرامی‌داشت به‌عمل می‌آید. همچنین دفتر نمایندگی سیاسی اتحادیه‌ی اروپا در افغانستان نیز به مناسبت «روز جهانی زنان و دختران در علم» از حق تحصیل زنان و دختران افغانستان اعلان حمایت کرده بود. باید گفت که همه ساله از این روز به‌منظور بیان ضرورت و اهمیت دسترسی و مشارکت برابر زنان و دختران با مردان در عرصه‌های مختلف علمی تجلیل می‌شود. حکومت سرپرست پس از تسلط دوباره بر افغانستان، دختران بالاتر از صنف ششم را از رفتن به مکتب منع کردند و سپس درهای دانشگاه‌ها را نیز به‌روی دختران بستند. همچنان در تازه‌ترین اقدام، تحصیل دختران در انستیتوت‌های طبی را نیز منع کرده‌ است و به این ترتیب دختران را به‌صورت کامل از دسترسی به آموزش رسمی محروم کرده است. این اقدام حکومت فعلی افغانستان باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بمانند. در کنار آن زنان و دختران از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان نیز منع شده‌اند.

نمایندگی سیاسی اتحادیه‌ی اروپا در افغانستان درتازه‌ترین مورد اعلام کرده است که در کنار زنان و دختران افغانستان برای حق تحصیل‌شان ایستاده است. دفتر نمایندگی سیاسی اتحادیه‌ی اروپا در افغانستان این اظهارات را امروز (سه شنبه، ۲۳دلو) به مناسبت «روز جهانی زنان و دختران در علم» در حساب کاربری ایکس خود مطرح کرده است. این نمایندگی تاکید کرده است: «انعطاف‌پذیری و دستاوردهای‌ زنان و دختران در تحصیل، ساینس، ورزش و هر زمینه‌ای الهام بخش ما است.» دفتر نمایندگی سیاسی اتحادیه‌ی اروپا افزوده است که سرمایه‌گذاری بر آینده‌ی زنان و دختران افغانستان، سرمایه‌گذاری در آینده‌ی افغانستان است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دسامبر سال ۲۰۱۵ میلادی با صدور قطع‌نامه‌‌ای، یازدهم فبروری را به‌عنوان «روز جهانی زنان و دختران در علم» تصویب کرد‌. از سال ۲۰۱۵ به این‌سو‌ از این روز، به منظور ارتقای سطح دسترسی و مشارکت کامل زنان و دختران در زمینه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات از سوی سازمان جهانی یونسکو تجلیل می‌شود. قابل ذکر است که اتحادیه‌ی اروپا در حالی از حمایت زنان و دختران افغانستان برای حق آموزش و اشتغال دفاع می‌کند که حدود یک هزار و ۲۳۸ روز می‌شود که دختران بالاتر از صنف ششم در افغانستان از آموزش محروم هستند. همچنین تحصیل زنان و دختران در رشته‌های طبی را نیز ممنوع اعلام شده است. این اقدام حکومت فعلی افغانستان باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بمانند. در کنار آن زنان و دختران از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان نیز منع شده‌اند.

با افزایش محدودیت‌ها بر کار زنان در سکتور صحت و ممنوعیت آموزش آنان در بخش پزشکی، اوچا یا دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد می‌گوید که در ۱۰۰ هزار زایمان، ۶۰۰ زن جان خود را از دست می‌دهند که این آمار سه برابر میانگین جهانی است. اوچا، با نشر گزارشی از آمار بلند مرگ‌ومیر زنان در هنگام زایمان ابراز نگرانی کرده و گفته که محدودیت‌های حکومت سرپرست بر کار زنان در بخش بهداشت، دسترسی آنان به مراقبت‌های بهداشتی را محدود کرده است. در بخشی از گزارش آمده است که حکومت فعلی در ۲ دسامبر ۲۰۲۴، اعلام کرد که تمام موسسه‌های آموزشی پزشکی برای زنان، از جمله برنامه‌های نیمه‌حرفه‌ای و تحصیلات عالی، بسته خواهند شد. این فرمان، تهدیدی جدی برای آینده‌ی صحت عمومی این کشور است. این نهاد گفته است که در سوی دیگر فعالیت کارمندان زن در نهادهای انسان‌دوستانه با محدودیت‌های بیش‌تری روبرو شده است و با تشدید محدودیت‌ها، به ‌ویژه در منطقه‌های دوردست، زنان بیشتری از مراقبت‌های قبل و بعد از ولادت، واکسیناسیون و سایر خدمات حیاتی محروم خواهند شد. دفتر هماهنگ کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد تاکید کرده است که افزون بر ممنوعیت تحصیل زنان در رشته‌های پزشکی، کارمندان زن بخش صحت با مشکل‌های دیگری نیز مواجه‌اند؛ سخت‌گیری‌های بیش‌تر بر تردد، داشتن محرم در سفرهای کاری و بازرسی‌های مکرر در ایست‌های بازرسی از چالش‌های اساسی زنان و دختران در ارائه‌ی مراقبت‌های بهداشتی و هم‌چنان در زمان مراجعه به مرکزهای بهداشتی عنوان شده است. نیلوفر، یکی از کارمندان بخش بهداشت در افغانستان است. در گزارش آمده است که او برای ارائه‌ی خدمات به زنان و دختران گاهی به ولایت‌های مختلف سفر می‌کند؛ اما سفرهایش پر از چالش‌ها و محدودیت‌های است که حکومت سرپرست بر زنان و دختران در بیش از سه سال گذشته وضع و اجرا کرده است. او با اشاره به محدودیت‌های روزافزون حکومت فعلی بر زنان افزوده است: «زن بودن در افغانستان خود یک چالش است. زن بودن و در عین حال دنبال کردن یک حرفه تخصصی حتا دشوارتر است.» قابل ذکر است که در ماه‌های پسین نگرانی‌ها از افزایش مرگ‌ومیر زنان و کودکان در افغانستان افزایش یافته است. افغانستان از دهه‌ها به این‌سو بلندترین آمار مرگ‌ومیر زنان در هنگام زایمان را دارد.

یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد اعلام کرده است که در سال گذشته‌ی میلادی از ۱۸ هزار صنف آموزشی دختران و پسران در سراسر افغانستان حمایت کرده است. یونیسف با نشر خبرنامه‌ای در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که در بیشتر منطقه‌های دوردست افغانستان، پسران و دختران به‌ دلیل دوربودن مکتب یا پربودن صنف‌های آموزشی از درس محروم می‌مانند. در ادامه آمده است که یکی از ولایت‌های که دختران مورد حمایت یونیسف قرار گرفته بادغیس می‌باشد، جایی که دختران در مرکزهای آموزش مبتنی بر جامعه به یادگیری، بازی و رشد می‌پردازند. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد تاکید کرد که در سال ۲۰۲۴ میلادی، با حمایت از ۱۸ هزار صنف‌های آموزش مبتنی بر جامعه حمایت کرده است، اقدامی که به‌ویژه برای دخترانی که با محدودیت‌های آموزشی روبرو هستند، فرصتی ارزش‌مند را فراهم کرده است. قابل ذکر است که با تسلط حکومت سرپرست بر افغانستان، محدودیت‌های شدیدی بر آموزش دختران اعمال شد. بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۱.۴ میلیون دختر بالاتر از صنف ششم از حق تحصیل محروم شده‌اند. این ممنوعیت‌ها نه تنها دسترسی به آموزش را محدود کرده؛ بلکه پیامدهای اجتماعی و روانی گسترده‌ای نیز به همراه داشته است. طبق معلومات سازمان‌های بین‌المللی افزایش افسردگی، ازدواج‌های اجباری و زیر سن و کاهش حمایت خانواده‌ها از تحصیل دختران از جمله این پیامدها هستند. بربنیاد گزارش‌های یونسکو، افغانستان در میان ده کشوری است که بیش‌ترین تعداد دختران محروم از مکتب را دارد و ۷۵ درصد دختران در این کشور از آموزش محروم مانده‌اند.

اوچا یا دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد از ادامه‌ی ممنوعیت آموزش دختران در افغانستان ابراز نگرانی کرده و از حکومت سرپرست خواسته است که به این «نقض آشکار» حقوق زنان و دختران فوراً پایان دهد. این سازمان با نشر اعلامیه‌ای در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم، تحت حاکمیت حکومت فعالی، در سومین سال خود قرار دارد. اوچا تاکید کرده است که در بیش از سه سال گذشته، یک میلیون و ۵۰۰ هزار دختر نوجوان از حق آموزش بالاتر از صنف ششم محروم مانده‌اند. انتقادها و درخواست‌ها برای رفع این ممنوعیت، در حالی مطرح می‌شود که سال جدید آموزشی در افغانستان نزدیک است. با این حال، هنوز مشخص نیست که حکومت سرپرست در سال آینده‌ی آموزشی اجازه‌ی بازگشت دختران به مکتب و دانشگاه‌ها را خواهند داد یا خیر. دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد بیانیه‌ی سازمان «آموزش نمی‌تواند منتظر بماند» را نیز منتشر کرده و بر لزوم دادخواهی برای حق آموزش دختران و زنان در دوره‌ی حاکمیت حکومت فعلی تاکید کرده است. حکومت سرپرست پس از تسلط دوباره بر افغانستان، دختران بالاتر از صنف ششم را از رفتن به مکتب منع کردند و سپس درهای دانشگاه‌ها را نیز به‌روی دختران بستند. همچنان در تازه‌ترین اقدام، تحصیل دختران در انستیتوت‌های طبی را نیز منع کرده‌ است و به این ترتیب دختران را به‌صورت کامل از دسترسی به آموزش رسمی محروم کرده است. این اقدام حکومت فعلی افغانستان باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بمانند. در کنار آن زنان و دختران از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان نیز منع شده‌اند.

مرکز حقوق بشر افغانستان اعلام کرده است که محرومیت دختران از حق آموزش در کشور، باعث افزایش موارد ازدواج‌های اجباری و زیرسن شده است و دانش‌آموزان و دانشجویان دختر قربانی این ازدواج‌ها هستند. این نهاد ناظر بر وضعیت حقوق‌ بشر روز (دوشنبه، ۸ دلو) با نشر گزارشی زیر عنوان «دسترسی زنان به حق آموزش با کیفیت در افغانستان تحت کنترل حکومت سرپرست» گفته است که منع آموزش زنان و دختران پی‌آمدهای ناگواری برای زنان و دختران افغانستان و برای کل جامعه به همراه داشته است. این گزارش به پیامدهای منفی منع آموزش دختران اشاره کرده و می‌گوید که انزوای اجتماعی، تبدیل زنان به اعضای ناکارا و غیرفعال خانواده، افزایش موارد ازدواج اجباری و زیرسن دختران، تحمل خشونت خانوادگی، گرفتارشدن زنان به بیماری‌های روانی و حتا اقدام به خودکشی و مهاجرت ناخواسته از پی‌آمدهای منفی محرومیت دختران از حق آموزش است. همچنین در بخشی از گزارش آمده است که این نهاد دریافته است که «درصدی نگران‌کننده‌ای» از دختران دانش‌آموز و دانشجو پس از ترک آموزش و تحصیل، وادار به ازدواج اجباری شده‌اند. این نهاد تاکید کرده است که تا اکنون هرچند آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد. مرکز حقوق بشر افغانستان افزود که ۱۰ نفر از مصاحبه‌شوندگان گزارش، شاهد ۳۴ مورد ازدواج اجباری و زیرسن دانش‌آموزان و دانشجویان در محل زندگی‌شان بوده‌اند. مؤمنه (مستعار) در ولایت تخار که خود قربانی ازدواج اجباری است و مجبور شده با یکی از نیروهای حکومت فعلی ازدواج کند، گفته است که او ۱۰ نفر از هم‌صنفی‌ها و دختران روستای خود را می‌شناسد که پس از محرومیت از آموزش، مجبور شده‌اند با افرادی که دوست نداشتند، ازدواج کنند. مرکز حقوق بشر افغانستان گفت که علی‌رغم محدودیت‌های موجود توانسته است با ۱۵ نفر از دانشجویان و دانش‌آموزان قربانی ازدواج اجباری و زیرسن به‌صورت مستقیم یا از طریق اقارب نزدیک و آشنایان شان صحبت کنند. این مرکز گفته است که یافته‌های تحقیق‌اش نشان می‌دهد که ۹۱ درصد ازدواج این دختران بدون رضایت صورت گرفته است. همچنین در بخشی از گزارش آمده است که ۶۶ درصد قربانیان ازدواج اجباری (جامعه‌ی نمونه‌ی تحقیق) زیرسن ۱۸ سال قرار داشتند. در گزارش این مرکز آمده است که فایزه (مستعار) در هرات در هنگام ازدواج ۱۴ ساله بود و مجبور به ازدواج با مرد ۲۵ ساله شد. در گزارش این نهاد اشاره شده است که حمیده (مستعار)، دانش‌آموز در بدخشان یک سال پس از ترک تحصیل، درحالی‌که ۱۵ سال سن داشت، مجبور به ازدواج با یک فرمانده ۳۸ ساله‌ی محلی شد. در گزارش آمده است که این فرمانده حکومت فعلی پیش از این نیز دو بار ازدواج کرده و اکنون هر دو همسر قبلی‌اش با حمیده در یک خانه زندگی می‌کنند. منبع: مرکز حقوق بشر افغانستان همچنین ارزیابی مرکز حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد که ۶۶ درصد قربانیان ازدواج اجباری و زیرسن، دانش‌آموزان مکاتب و ۳۳ درصد آنان دانشجویان دانشگاه‌ها هستند. در ادامه آمده است که ۸۳ درصد قربانیان ازدواج‌های اجباری و زیرسن گفتند که توسط شوهران، پدران، برادران و اعضای خانواده‌ی شوهر خود مورد خشونت فیزیکی قرار گرفته‌اند. در گزارش آمده است که ۹۱ درصد گفتند که گرفتار بیماری‌های روانی و افسردگی شدید شده‌اند. همچنین ۲۵ درصد گفته‌اند که به خودکشی فکر می‌کنند. پیشتر ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور افغانستان هم در مصاحبه‌ای گفته بود که ممنوعیت تحصیل برای دختران بالای صنف ششم تأثیر مخربی بر دختران افغانستان دارد.

وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که گزارش‌های مربوط به موافقت مشروط حکومت سرپرست با اعطای بورس‌های تحصیلی برای زنان و دختران افغانستانی در دانشگاه‌های پاکستان را تکذیب کرده و آن را بی‌اساس خوانده است. حافظ ضیاالله هاشمی، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی با نشر اعلامیه‌ای در حساب کاربری ایکس خود گزارش‌های مربوط به توافق مشروط با پاکستان برای اعطای بورس‌های تحصیلی به دختران و زنان افغانستانی را رد کرد. در اعلامیه آمده است: «در روزهای اخیر گزارش‌هایی نشر شده است مبنی بر اینکه امارت اسلامی افغانستان با پاکستان در مورد بورس‌های تحصیلی دختران افغانستان به گونه‌ی مشروط توافق کرده است. وزارت تحصیلات عالی این خبر را کاملاً رد کرده و تاکید دارد که هیچگونه توافقی با پاکستان یا سایر کشورها در زمینه بورس‌های تحصیلی دختران وجود ندارد.» این اظهارات در حالی صورت می‌گیرد، که روز (شنبه، ۶ دلو) مقامات پاکستانی اعلام کرده بودند که مقامات حکومت فعلی در افغانستان توافق کرده‌‌اند تا دختران افغان تحصیلات عالی شان را در پاکستان ادامه بدهند، مشروط بر اینکه به محرم مرد آنان ویزه‌ی پاکستان داده شود تا آنان را همراهی کنند. این در حالی است که اخیراً‌ دولت پاکستان اعلام کرده است که در مرحله سوم بورس‌های تحصیلی "علامه اقبال" ؛ طی سه سال آینده ۴۵۰۰ بورس به محصلین افغان برای تحصیل در دانشگاه‌های این کشور اختصاص خواهد داد. محمد صادق، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان گفته است که ۳۳ درصد از این بورس‌ها ویژه دختران افغان در نظر گرفته شده است. امتحان این بورس‌ها روزهای شنبه و یکشنبه به صورت حضوری در شهر کویته مرکز ایالت بلوچستان و شهر پشاور مرکز ایالت خیبرپشتونخوا برگزار شد. همچنین گفته شده است که آزمون این بورس‌ها به صورت آنلاین نیز اخذ خواهد شد. نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان تاکید کرده است که بیش از ۲۰ هزار دانشجو برای شرکت در این امتحان ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد ۵۹۴۶ محصل در مقطع ماستری و ۶۱۶ محصل دیگر، از جمله دختران، برای تحصیلات طبی درخواست داده‌ اند. مقامات پاکستانی تاکید کرده‌‌اند که تعدادی از پذیرفته‌شدگان در این برنامه‌ی تحصیلی، در رشته‌های طب، انجنیری و زراعت تحصیل خواهند کرد. پاکستان در سال‌های قبل به هزاران محصل افغان بورس‌های تحصیلی فراهم می‌کرد و همه مصارف آن‌ها را بر عهده می‌گرفت. اما پس از آنکه حکومت فعلی در آگوست ۲۰۲۱ بار دیگر بر افغانستان مسلط شدند و تحصیل دختران پس از صنف ششم را ممنوع کردند، برنامه بورس تحصیلی برای محصلان دختر متوقف شد. همچنین حکومت سرپرست زنان و دختران افغانستان را از سفر یا پرواز بدون محرم منع کرده است.

محمود خان اچکزی، رهبر حزب عوامی ملی پشتونخوای پاکستان به ممنوعیت آموزش دختران توسط حکومت سرپرست اشاره کرده و گفته است که در افغانستان مشکلات مهمتری نسبت به آموزش دختران اولویت دارند. رهبر حزب عوامی ملی پشتونخوا این اظهارات را روز گذشته (یک‌شنبه، ۷ دلو) در یک گردهمایی در شهر کویته پاکستان مطرح کرده و گفته است: «افغانستان مشکلات بزرگی دارد و مسایل دیگری بر تحصیل اولویت دارند. آزادی افغانستان و ایجاد حکومتی متحد، مهم‌تر از هر چیز دیگری است.» همچنین او در بخشی از صحبت‌هایش تاکید کرده است: «ما خواهان پارچه‌‌کردن پاکستان نیستیم، اما اگر پاکستان در افغانستان دخالت کند و ما قدرت داشته باشیم، مانع آن خواهیم شد. اجازه نخواهیم داد کسی به افغانستان آسیب برساند.» او افزود: «حزب ما از هر کسی که در افغانستان قدرت را در دست دارد حمایت می‌کند. من اعلام می‌کنم که خود را وزیر خارجه افغانستان می‌دانم و هرکس درباره افغانستان صحبتی دارد، باید با من مطرح کند. حزب ملی عوامی پشتونخوا از هرکسی که برای حفظ تمامیت ارضی و آزادی افغانستان تلاش کند حمایت خواهد کرد.» همچنین وی با اشاره به رفتار حکومت پاکستان با پناه‌جویان افغانستانی گفت: «پاکستان باید به آن دسته از پناه‌جویان افغان که در این کشور متولد شده‌اند و رشد کرده‌اند، شناسنامه بدهد. اگر این کار انجام نشود، ما به دادگاه‌های بین‌المللی مراجعه خواهیم کرد.» او اظهار داشت که آزادی افغانستان با آزادی پشتون‌های پاکستان گره خورده است و بار دیگر تاکید کرد که پاکستان نه اسلامی است و نه جمهوری. محمود خان اچکزی از بی‌توجهی حکومت پاکستان به حقوق پشتون‌ها انتقاد کرد و گفت که پشتون‌ها باید مانند سایر اقوام پاکستان از حقوق برابر برخوردار شوند.