شماری از شهروندان کشور و نهادهای حقوقی و آموزشی در یک نامه‌ی سرگشاده به آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد گفته‌اند که از گسترش و ترویج ایدیولوژی‌های افراطی از جمله در سیستم آموزشی افغانستان جلوگیری شود. ده‌ها فعال حقوق بشر، نهادهای آموزشی و مدنی، فعالین سیاسی و نویسندگان امروز (پنج‌شنبه، ۱۴ جدی) در یک نامه‌ی سرگشاده به آقای گوترش از اظهارات اخیر رزا اوتنبایوا، رییس یوناما در افغانستان در مورد آموزش دختران ابراز نگرانی کرده و آن را کاملاً غیر مسوولانه عنوان کرده‌اند. در نامه آمده است که خانم اوتنبایوا در (۲۰ دسامبر) ۲۰۲۳، در شورای امنیت سازمان ملل گفته بود: «شواهدی وجود دارد که دختران می‌توانند در مدارس دینی در افغانستان تحصیل کنند.» آنان اظهارات رییس یوناما برای افغانستان را کاملاً غیرمسوولانه خوانده و آن را به عنوان عادی‌سازی ممنوعیت تحصیل دختران در افغانستان تحت حکومت سرپرست تلقی می‌کنند. در نامه آمده است که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد، افرادی‌که در مدارس دینی تحت کنترل حکومت سرپرست شرکت می‌کنند به افراط‌گرایی رو آورده و در حال یادگیری ستیزه‌جویی هستند. در ادامه آمده است که آموزش مدرن برای پیشرفت یک کشور، به‌ویژه مشارکت فعال زنان در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی کلیدی و مهم است. امضاکنندگان این نامه می‌گویند: «از موضع و اظهارات مقامات سازمان ملل متحد، به‌ویژه خانم اوتنبایوا که تلاش می‌کند ممنوعیت تحصیل زنان و دختران را در میان سایر موارد نقض حقوق بشری توسط حکومت فعلی عادی‌سازی کند، ناامید شده‌ایم.» آنان افزوده‌اند که عواقب عادی‌سازی ممنوعیت تحصیل دختران و جایگزینی آموزش رسمی با مدارس دینی، دامن منطقه را نیز خواهد گرفت. آنان در نامه از دبیر کل سازمان ملل خواسته‌اند که برای بازگشایی مکاتب و دانشگاه‌ها برای دختران و جوانان اقدام عملی کنند و اجازه ندهند که مدارس دینی جایگزین آموزش رسمی شود. در حالی فعالین حقوق بشر، نهادهای آموزشی و مدنی، فعالین سیاسی و نویسندگان از آموزش دختران در مدارس دینی ابراز نگرانی می‌کنند که دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده‌ است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

با وجود ادامه‌ی منع آموزش دختران در مکاتب بالاتر از صنف ششم و دانشگاه‌ها، مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی ریاست‌الوزرای حکومت سرپرست در تازه‌ترین اظهار نظرش گفته است که در چارچوب وزارت معارف کشور، به مدرسه‌های دینی «توجه خاص» شود. آقای عبدالکبیر این اظهارات را در دیدار با اعضای «شورای عالمان و شماری از استادان مدرسه‌های دینی کابل» مطرح کرده است. او تاکید کرد که بالای نصاب مدرسه‌های دینی کار صورت گرفته و زمینه همکاری بیشتر با آن فراهم شده است. وی افزود: «نصاب مدارس یک بخش مهم است که هنوز هم به کار مسلکی نیاز دارد و ضمن آموزش دینی به طلبه‌ها، علوم عصری نیز تدریس گردد.» این در حالی است که اخیراً دیدبان حقوق بشر با نشر گزارشی درباره وضع مکاتب پسرانه در افغانستان زیر اداره حکومت سرپرست منتشر کرد که در گزارش آمده است که اقدامات حکومت فعلی مبنی‌ بر اخراج معلمان زن، تنبیه بدنی دانش‌آموزان و تغییرات واپس‌گرایانه در نصاب آموزشی، مکاتب پسرانه را نیز با شکست مواجه کرده است. در این گزارش آمده که محدودیت‌های حکومت فعلی در پیوند به آموزش از زمان به قدرت رسیدن این گروه، علاوه بر آموزش دختران، به پسران نیز آسیب رسانده است. در حالی معاون سیاسی ریاست‌الوزرای حکومت سرپرست بر توجه خاص بالای مدرسه‌های دینی تاکید می‌کند که بیش از دو سال می‌شود که حکومت سرپرست دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده‌ است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند. علی‌رغم واکنش‌ها و محکومیت‌های جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیم‌شان درباره‌ی آموزش زنان و دختران عقب‌نشینی نکرده‌اند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است.

مسوولان دانشگاه آنلاین «پیپل» در آمریکا و  دانشگاه «اوپن» در بریتانیا اعلام کرده‌اند که وضع محدودیت‌های آموزشی و تحصیلی از سوی حکومت سرپرست بر دختران و زنان در افغانستان سبب شده است تا آنان به برنامه‌های آموزشی آنلاین دانشگاه‌های خارجی رو بیاوردند. روزنامه فایننشال تایمز در تازه‌ترین گزارش خود نوشته است که طی یک سال گذشته درخواست‌های زیادی را از سوی دختران و زنان افغان برای دوره‌های آموزشی آنلاین دریافت کرده‌اند. این روزنامه به نقل از مسوولان این نهادهای تحصیلی نوشته است که در سال ۲۰۲۳ میلادی، دست‌کم ۲۱ هزار دانش‌جو برای آموزش آنلاین در دانشگاه پیپل آمریکا ثبت‌نام کرده‌اند. در گزارش آمده است که از این میان، سه هزار و ۱۰۰ تن آنان در رشته‌های تجارت، کمپیوتر و علوم صحی ثبت‌نام کرده‌اند. روزنامه فایننشال تایمز تاکید کرده است که این دانشگاه به‌منظور حفظ هویت و عدم شناسایی دانش‌جویان از سوی حکومت سرپرست، به آنان اجازه داده است تا با نام مستعار در مراکز آموزشی آنلاین این نهاد تحصیلی شرکت کنند. همچنین شبکه آموزش آنلاین‌ «فیوچرلاین» که حدود دو سال پیش از سوی دانشگاه «اوپن» بریتانیا راه‌اندازی شد، از ثبت‌نام  ۳۳ هزار دانش‌جو در این دانشگاه خبر داده‌اند. مسوولان این شبکه آموزشی آنلاین گفته‌اند که شمار زیادی از متقاضیان را دختران تشکیل می‌دهند. در ادامه آمده است که این نهاد زمینه دسترسی رایگان آموزش را به درخواست‌کنندگان زن فراهم کرده است. این دانشگاه تاکید کرد که در بیش از یک سال گذشته یک هزار و ۲۰۰ دوره‌ آموزشی آنلاین را در بخش‌های مختلف به‌ویژه آموزش زبان انگلیسی به متقاضیان ارائه کرده است. در گزارش آمده است که نبود انترنت مورد نیاز دانش‌جویان در افغانستان از چالش‌های اصلی در روند آموزش آنلاین می‌باشد. در حالی دختران افغان بر آموزش آنلاین تاکید دارند که بیش از دو سال می‌شود که حکومت سرپرست دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده‌ است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند. علی‌رغم واکنش‌ها و محکومیت‌های جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیم‌شان درباره‌ی آموزش زنان و دختران عقب‌نشینی نکرده‌اند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است.

با وجود ادامه‌ی وضع محدودیت‌های آموزشی و کار بر زنان و دختران از سوی حکومت سرپرست، منابع محلی می‌گویند که وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی به مسوولان آموزشگاه‌ها در شهر کابل هشدار داده‌اند که از ورود دخترانی که حجاب اسلامی را رعایت نمی‌کنند، به مراکز آموزشی خودداری کنند. دست‌کم سه منبع از شهر کابل در صحبت با رسانه گوهرشاد گفت که در روزهای اخیر نیروهای وزارت امر به معروف فشارها بر آموزشگاه‌ها را در مورد رعایت حجاب دانش‌آموزان دختر افزایش داده‌اند. منبع گفت که نیروهای این وزارت به شماری از آموزشگاه رفته و به آنان در مورد ورود دختران بی‌حجاب هشدار داده‌اند. به گفته‌ی منبع، نیروهای وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست به مدیران آموزشگاه‌ها در شهر کابل دستور داده‌اند تا از ورود دختران به آموزشگاه که حجاب‌ را رعایت نمی‌کنند، خودداری کنند. منبع تاکید کرد که آنان به مسوولان آموزشگاه هشدار داده است که اگر کسی از این دستور سرپیچی کنند، به شدت مجازات خواهند شد. باید گفت که قبل از این نیز شماری از آموزشگاه‌های کابل چنین هشدارهای دریافت کرده بودند. این در حالی است که حکومت سرپرست پس از تسلط دوباره‌شان بر افغانستان، رفتن دختران بالاتر از صنف ششم به مکتب و همچنان تحصیل زنان و دختران در دانشگاه‌ها را ممنوع کرده‌اند. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند. علی‌رغم واکنش‌ها و محکومیت‌های جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیم‌شان درباره‌ی آموزش زنان و دختران عقب‌نشینی نکرده‌اند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است.

با گذشت حدود ۸۳۳ روز از ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم از سوی حکومت سرپرست، حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان می‌گوید که تعلیم دختران و پسران تضمین‌کننده ترقی افغانستان است. آقای کرزی با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که تعلیم فرزندان کشور و سهیم بودن زنان در همه امور جامعه، تضمین‌کننده ترقی و تعالی کشور است. وی از قطع‌نامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد استقبال کرده و گفت که کلید بیرون‌آمدن از مشکلات و دست‌یابی به صلح و ثبات دایمی در دست خود افغان‌ها می‌باشد. او افزود: «این قطع‌نامه بیانگر احترام به حاکميت، استقلال، تمامیت ارضی و وحدت ملی ‎افغانستان و نشان‌دهنده‌ی هم‌سویی مجامع جهانی برای یک ‎افغانستان آرام، باثبات و مترقی است.» او از مردم افغانستان و حکومت سرپرست خواسته است که با اتفاق و اتحاد برای آرامی و آبادی کشور و احراز جایگاه شایسته‌ی افغانستان در نظام بین‌المللی، تلاش کنند. این در حالی است که شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌تازگی قطع‌نامه‌ای را در چارچوب پیشنهادات ارزیابی مستقل افغانستان و برای اجرایی شدن این پیشنهادات صادر کرده است. این قطع‌نامه با استقبال شماری از گروه‌ها‌ی سیاسی افغانستان مواجه شده است، اما حکومت فعلی با بخش‌هایی از این قطع‌نامه، از جمله تعیین یک نماینده‌ی ویژه برای افغانستان مخالفت کرده است. همچنین باید گفت که با روی‌کارآمدن حکومت فعلی در افغانستان، دروازه مکاتب را به‌روی دختران بالاتر از صنف شش مسدود کرده‌ است. دختران از رفتن به دانشگاه و کار کردن در نهادهای خصوصی نیز ممنوع کرده است.

اداره‌ی ملی امتحانات که تحت مدیریت حکومت سرپرست فعالیت می‌کند، از آغاز روند ثبت اطلاعات بایومتریک متقاضیان آزمون استخدام بست‌های صحی خبر داده و اعلام کرده است که داوطلبان زن اگر «حجاب شرعی» را رعایت نکنند، از امتحان محروم می‌شوند. این اداره امروز (دوشنبه، ۱۱ جدی) با نشر خبرنامه‌ای گفته است که روند ثبت معلومات بایومتریک و ثبت‌نام برای زنان در آزمون بست‌های صحی در انستیتوت غصنفر در کابل شروع شده و تا روز چهارشنبه ادامه دارد. اداره‌ی ملی امتحانات از داوطلبان زن خواسته است که هنگام مراجعه برای ثبت‌نام «حجاب شرعی» را رعایت کنند. در خبرنامه آمده است: «داوطلبانی که حجاب شرعی را رعایت نکنند، برای پروسه ثبت‌نام و ثبت معلومات بایومترک به داخل انستیتوت اجازه داده نمی‌شود و از امتحان محروم می‌شوند.» این درحالی است که حکومت سرپرست از زمان تسلط دوباره بر افغانستان، محدودیت‌های شدید بر کار، آموزش و آزادی‌های فردی و اجتماعی زنان و دختران وضع کرده است. باید گفت که حکومت فعلی همواره زنان و دختران را به‌ بهانه‌ی «بدحجابی» سرکوب کرده است. در جامعه‌ی سنتی افغانستان، معمولاً زنان حجاب دارند، اما حجاب مطلوب حکومت سرپرست، برقع یا پوشش کامل صورت است. قابل ذکر است، روشن نیست که وزارت صحت عامه حکومت فعلی چند نفر از زنان را در بست‌های صحی جذب می‌کند. در حال حاضر بخش‌ صحت افغانستان با کمبود داکتر و پرسنل زن مواجه است. با ادامه منع تحصیل دختران در دانشگاه‌ها، کمبود داکتر زن به چالش جدی تبدیل خواهد شد.

فوزیه کوفی، عضو مجلس نمایندگان حکومت پیشین به گسترش مدارس جهادی و حضور دختران واکنش نشان داده و می‌گوید که تبدیل شدن مدرسه‌های دینی (جهادی) به عنوان جایگزینی برای آموزش رسمی دختران، یک اشتباه تاریخی است. خانم کوفی گفت: «با این برنامه درسی که در مدارس دینی افغانستان زیر تاثیر مدارس دینی پاکستان تدریس می‌شود، اگر زنان در مدارس دینی تحصیل کنند، تا پنج سال دیگر بعید نیست که زنان انتحارکننده نیز داشته باشیم.» او تاکید کرد که مدرسه‌های دینی در افغانستان یک ضرورت است، اما باید نصاب معیاری داشته باشد و اساسات دین در آن تدریس شود. وی این اظهارات را در مصاحبه‌ای با رسانه‌ی اندیپندنت فارسی مطرح کرده است. این فعال حقوق زنان، وضعیت کنونی زنان در افغانستان را «یک زندان بدون سقف» توصیف کرد و گفت که زنان در این کشور به صورت عموم در شرایط کاملی یک زندان زندگی می‌کنند فقط با تفاوت این که این زندان سقف مشخصی ندارد. خانم کوفی تاکید کرد که وضعیتی را که حکومت سرپرست در افغانستان به‌وجود آورده است، در هیچ نقطه‌ای از دنیا حتی در کشورهای اسلامی وجود ندارد. او گفت که این یک نوع ترس و هراس از حضور زنان در جامعه است. حکومت فعلی تلاش می‌کند که با گذشت هر روز زنان را محدودتر کنند؛ اما در برابر آن زنان نیز از مبارزه و تلاش برای حقوق خود دست نمی‌کشند و عدم پذیرش زنان باعث می‌شود که عمر این سرکوب کوتاه شود. وی تاکید کرد که وضعیت در افغانستان برای زنان به هیچ عنوان عادی نیست و هیچ توجیهی وجود ندارد که زن و دختر افغان در خانه‌های خود محبوس باشند و دخترانی‌که در خیابان‌ها برآمده و اعتراض می‌کنند نیز بیش‌ترین آسیب‌ها را متحمل شده‌اند. فوزیه کوفی به اهمیت مبارزات زنان در داخل و بیرون از افغانستان اشاره کرد و گفت که این مبارزات باید به هر قیمتی ادامه یابند، زیرا تنها راه جلوگیری از عادی شدن وضعیت افغانستان برای جهان است. او می‌گوید، زنانی که در پلتفرم‌های بین‌المللی برای حق زنان افغانستان تلاش می‌کنند، نیز بهای سنگینی می‌پردازند، اما بیشترین قربانی را زنانی که در داخل افغانستان مبارزه می‌کنند، می‌دهند و باید همه در راستای بلند کردن صدای آنان تلاش کنند. خانم کوفی در حالی بر مبارزه زنان و دختران تاکید دارد که در این مدت زنان در افغانستان با چالش‌های جدی مواجه بوده‌اند و هر روز این چالش‌ها افزایش پیدا می‌کند.

شبکه تلویزیونی الجزیره گزارش داده که با گذشت یک سال از ممنوعیت آموزش دختران در دانشگاه‌ها از سوی حکومت سرپرست، برخی از دانشجویان در دانشگاه‌های طبی افغانستان، به صورت مخفیانه به تحصیل ادامه می‌دهند. این شبکه‌ی خبری در تازه‌ترین گزارش خود به نقل از دختران دانشجو نوشته است که در هنگام آموزش مخفی از سوی حکومت فعلی دستگیر و اخراج می‌شوند. در گزارش آمده است که سال گذشته بیش از سه هزار زن که قبل از ممنوعیت تحصیلات عالی، از دانشکده‌های پزشکی فارغ‌التحصیل شده بودند با صدور فرمان رهبر حکومت فعلی از شرکت در آزمون‌های نهایی که برای انجام پیشه طبابت ضروری است، محروم شدند. شبکه تلویزیونی الجزیزه به نقل از لیمه نوشته است که پس از پنج سال تحصیل در رشته پزشکی اکنون در شفاخانه‌ای به صورت مخفیانه دوره آموزش عملی خود را سپری می‌کند. او به الجزیره گفته است که آخرین باری که حکومت فعلی این شفاخانه‌ را بازرسی کردند؛ او مجبور شد آن روز در خانه بماند. این دانش‌آموخته رشته طب می‌گوید که با ادامه محدودیت‌‌های حکومت سرپرست فکر نمی‌کند که بیش از چند ماه دیگر بتواند در برابر فشار ازدواج مقاومت کند مگر این که دانشگاه‌ها تا آن زمان بازگشایی شوند. نورا یکی دیگر از دخترانی است که پس از ممنوعیت حق آموزش عالی برای دختران یک دوره کارآموزی دو ماهه را در یک شفاخانه آغاز کرده است به این رسانه گفت که مدیران این شفاخانه مدت زمان کارآموزی را برای مشاهده عملیات‌های پزشکی تمدید کردند. نورا می‌گوید که همیشه هراس دارد که نیروهای حکومت فعلی او را در حال تحصیل در آنجا ببینند چه اتفاقی خواهد افتاد. باید گفت که با محرومیت زنان از تحصیلات عالی، سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند که بخش صحت باروری و زنان با چالش بزرگی روبرو شده است. با این وجود، امین‌الحق مایل، معاون کمیته سویدن در افغانستان به الجزیره گفت: «زنان در کابل و ولایات از کمبود داکتر زن و از عدم دسترسی به امکانات بهداشتی رنج می‌برند.» قابل ذکر است که سازمان ملل نیز هشدار داده است که توقف آموزش دختران و زنان در بخش‌های کلیدی چون صحت باعث مرگ‌ومیر بیشتر زنان در افغانستان خواهد شد. بر اساس آخرین آمار سازمان صحی جهان، در هر 100 هزار تولد در افغانستان، 638 زن جان خود را از دست می‌دهند، و حتی این رقم در برخی مناطق دور افتاده به پنج هزار مرگ می‌رسد. کاهش کمک‌های خارجی در بخش صحت و فرار نیروهای متخصص به خصوص داکتران زن باعث شده تا نظام صحی در افغانستان در وضعیت فروپاشی قرار بگیرد.