هوای این روزهای کابل سرد و جنب و ‌جوش مردمانش گرم است. مردمی که از هرسو در پی یافتن لقمه‌ای نان است و نانی که نایاب شده و هیچ‌جایی یافت نمی‌شود. راستش را بخواهید با دیدن حال و هوای این روزهای کابل و مردمانش، آدم خود را وسط سرزمینی ناشناخته و ناشناس می‌بیند. بین مردمی که به جز نان، به چیز دیگری فکر نمی‌کنند. انگار نداشتن نان و گرسنگی، توان فکر کردن را از آدم‌های کابل گرفته است. هیچ روزی در کابل عادی نیست؛ روزها و هفته‌ها متفاوت ازهم اند. همه‌چیز در این شهر زود عوض می‌شود، به‌جز گرسنگی‌ای که روی یک دایره در حال چرخش است و هیچ زمانی این شهر و آدم‌هایش را ترک نمی‌کند. اگر یک روز در شهر و یا گوشه‌ای از آن و یا هم حاشیه‌ شهر کابل چند دقیقه‌ای پیاده قدم بزنید، با بیش از ده تا پانزده نفر سر می‌خورید که دستش به سوی عابران دراز است و گردنش به‌طور عجیبی کج و زبانش به‌قدری التماسانه درخواست کمک می‌کند که قلب هر رهگذری را نرم و به درد می‌آورد. این آدم‌ها از هر طیف، سن و جنسیتی هستند‌. بیش‌ترین‌شان اما زنان هستند. کودکان در رده دوم و مردان در رده‌های بعدی. روش درخواست کمک هر کس، هر جنس و هر طبقه، منحصر به فرد است و متفاوت. تکدی‌گران سال‌مند، برای خودشان یک روش دارند، میان‌سال‌ها روش دیگری و خردسالان روش متفاوت‌تر و به‌روزتری نسبت به گروه‌های دیگر. زنان التماس می‌کنند و بی‌سرپرست بودن و یتیم داشتن‌شان را بهانه می‌کنند و کودکی که روی زمین و یا روی زانوی‌شان خوابانده اند را گواه می‌گیرند. کودکانی که همیشه قربانی‌ ماجراهای از این دست هستند: در اول قربانی هوس‌های زن و مرد و حالا طعمه‌ای برای نان و حتی بعضی وقت‌ها، سودایی برای فروش و دلیلی برای سیر کردن شکم‌ بقیه اعضای خانواده. روش مردان تکدی‌گر متفاوت‌تر از زنان است. عده‌ای از این مردان کج و کوله راه می‌روند و یا عصا به‌دست می‌گیرند و یا هم نسخه‌ و چند برگ کاغذ را با چند بوتل شربت و تابلیت (قرص) درون یک پلاستیک انداخته و به بهانه بیماری و نداشتن توان تداوی، درخواست کمک می‌کنند. رهایی یافتن از حقه و نیرنگ جوان‌تر‌ها و آنانی‌که سن و سال کم‌تری دارند، آسان نیست. آنان خودشان را به دست و دامن رهگذران گلاویز می‌کنند و تا کمکی از طرف مقابل دریافت نکنند، رهایش نمی‌کنند. فرقی نمی‌کند چه مسافتی را باید این‌گونه بپیمایند و یا هم با ترش‌رویی آدم‌ها روبرو شوند. این جمع و جماعت را بیش‌تر دختران و پسران خردسالی تشکیل می‌دهد که اکنون از مادر و پدر تکدی‌گرشان، استقلال کار گرفته‌اند و با کوله‌باری از تجربه وارد بازار تکدی‌گری شده‌اند. عصر یکی از روزهای سرد فصل پاییز است. محل کارم را به مقصد یکی از مراکز آموزش زبان، ترک می‌کنم. فاصله‌ا‌ی بین محل کارم و مرکز آموزش زبان، ده دقیقه پیاده‌روی بیشتر نیست. در این فاصله‌ی زمانی و مسیر ناپیموده، کم از کم با سه مورد روبرو می‌شوم، هر کدام از پسران خردسال به روش خودش، از رهگذران خیرات (کمک) می‌طلبند. دختران خردسالی که پیش روی یکی از شیرینی فروشی‌های پل‌سرخ ایستاده‌اند، پاپیچ هر رهگذری تا چندمتری فروشگاه می‌شوند و از هر طریقی می‌کوشند تا سکه‌ای یا چیزی از فرد مورد نظر بگیرند. چیزی در کیسه داشتن و ندادن به این جماعت، کار آسانی نیست. با مورد دومی در چندمتری دختران سر می‌خورم. روبروی کتاب‌فروشی امیری، پسر بچه‌ای روی پیاده‌رو نشسته است. ترازوی برقی وزن‌سنج پیش روی خود گذاشته و دو سه خریطه «ماسک» هم در کنار دستش قرار دارد. با گردنی کج و دستی دراز، با چنین جملاتی از رهگذران پول می‌خواهد: «امروز هیچ کار نکدیم، یک دهی خو بتی. خیر است کاکا بخدا گشنه استم. چاشت چیزی نخوردیم.» چند قدم ‌پیش‌تر، پیش‌روی موترفروشی‌ای، پسربچه‌ای هم‌سن و سال و هم‌قد پسری که ترازو داشت، روی زمین پیاده‌رو نشسته است. کار او متفاوت از دیگران است و روش صدا کردنش هم با بقیه فرق دارد: «اینه، اینه او کاکا، جوراب نمی‌گیری؟ بگی که زمستان میشه. ارزان ارزان می‌فروشم! یک دانه خو بگی.» و اشاره می‌کند به بسته‌ی جوراب‌های پیش‌رویش. او این حرف‌ها را به هرکسی می‌گوید. فرقی ندارد؛ زن، مرد، پیر و یا جوان. چند قدم دورتر از این پسر، مردی‌ سر چهارراه ایستاده است. چهارراهی پایین‌تر از چهارراهی شهید. این مرد موی پرپشت، ریش منظم و جثه‌ا‌ی بزرگ دارد‌. او نیز با آن جثه و ظاهر منظم‌اش از رهگذران خیرات می‌طلبد: «بیادر یک کمک خو بکو. بخدا اولاد دار استم. مریض استم، کار نمیتانم. از خیرت یک کمک خو بکو.» اگر در کابل زندگی کنید و جیب‌تان هم خالی باشد، باید نشنیدن، ندیدن و آسان رد شدن از کنار آدم‌ها را یاد بگیرید. باید یاد بگیرید حرف‌های این چنینی را پشت گوش بیاندازید و به دیدن صحنه‌‌های این چنینی عادت کنید. دیدن این صحنه‌ها و شنیدن این حرف‌ها کار هر روزه‌ی مردمان کابل است. نویسنده: ضیا جویا

این روز‌ها خود را پشت میله‌های نامحسوس، محبوس‌تر از هر زمانی می‌یابم؛ انگار فصل سرما با ابرهای تیره  و مکدرش به اندوه‌هایم فزونی بخشیده‌اند، گویا که قرار است ام‌سال زمین بیشتر از قبل در معرض قحطی قرار گیرد و باران و برف را به انزوا برساند. شاید این قحطی، همان آه‌های‌مان باشد که خدا، صدای‌مان را شنیده و می‌خواهد اینگونه مسبب‌های حال بد‌مان را به عزا بنشاند. حالا، من و هم‌جنس‌هایم دیگر حتی نمی‌توانیم در اکناف و جاده‌های شهر کابل، راحت قدم بزنیم؛ زیرا اینگونه، بی‌حرمتی برای حجاب قلم‌داد شده و از هر مکانی که دیده شویم، برده شده و برای گناه نکرده‌ی‌مان، مستحق جزا دانسته می‌شویم. همه‌جا آوازه‌ی بردن دختران است؛ ترس در هر جایی رخنه کرده، فضای مجازی، رسانه‌ها، اجتماع و حتی دورهمی‌های خانوادگی‌مان هم آغشته به این وحشت شده است. همه نگران‌اند و از این موضوع حرف می‌زنند، هشدار می‌دهند تا بهتر نشدن این اوضاع، خانه‌های‌مان را ترک نکنیم. چهار روز می‌شود که بخاطر این اوضاع، نتوانستم کورس بروم و به‌ درسم برسم، فردای آن روزی که شایعات بردن دختران در شهر ما (کابل) پخش شد؛ من بی‌باکانه و بی‌توجه به این شایعات، حاضر شدم تا به کورس بروم، هنگامی که می‌خواستم از دروازه‌ی حویلی‌مان خارج شوم، فریاد بُلندی مرا متوقف کرد! پدرم بود که داشت اسم مرا صدا می‌زد. لیلا، لیلااا. سراسیمه خودش را به من رساند و از من پرسید که کجا می‌روم؟ من من‌ کنان در پاسخش گفتم که می‌خواهم کورس بروم و بیشتر از نیم ساعت به شروع کلاسم نمانده است‌. پدرم گفت: «چه درسی دختر جان! مگر نمی‌بینی اوضاع چقدر وخیم و وحشتناک شده، من چطور تو را اجازه بدهم وقتی هر لحظه احتمال بردن و گرفتار شدنت به سرنوشت آن دختران ربوده شده، است؟ بنشین و نرو، عزت تو مهم‌تر از کورس و درس خواندنت است.» سماجت‌کنان گفتم: «ولی پدر این همه شایعات است؛ آخر تا چه وقت؟ مکتب که نیست، دانشگاه هم که نیست، فقط همین کورس است اگر این را هم از من بگیری، دیوانه خواهم شد، بگذار بروم.» پدرم چشم‌های خود را گشاد کرد و گفت: «دخترک ساده‌ام، شایعات نیست و حقیقت است، تو نمی‌دانی که بردن یک دختر آن هم به حوزه‌ی پولیس، چقدر بدنامی دارد، زبانم لال ولی چنین اتفاقی اگر بیفتد، حتی تا خارج از این مملکت هم فرار کنیم این بدنامی پاک نخواهد شد، تا آخر عمر چون مُهری، بانی نگون‌بختی‌مان خواهد بود. سماجت نکن، اتاقت برو و برایم چای دم کرده و بیاور.» شب آن روز، با زرلشت، صنفی‌ام تماس گرفتم تا درباره‌ی کورس و درس‌ها با او صحبت کنم، او نیز مانند من اجازه‌ی بیرون رفتن نیافته بود و برایم گفت: «می‌دانی لیلا، این همه بردن‌ها برای بدحجابی نیست؛ چه تو حجاب داشته باشی و چه نداشته باشی (ماموران امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی) میبرنت، حجاب فقط بهانه‌ای بیش نیست، آنچه پشت پرده‌ نهان است، فقط برای آن‌ها هویدا است.» او ادامه داد که دیروز دو تن از دختران بدلیل این‌که بازداشت شده بودند، خود کشی کردند و جسد دو دختر دیگر از اکنافی کابل خودمان پیدا شده است. حرف‌های زرلشت سراسر حقیقت بود، یک حقیقت تلخ و انکار ناپذیر که دقیقا دست گذاشته است بر گلوی دختران و زنان. او تاکید کرد که اوضاع خیلی وخیم است؛ بهتر است خانه بمانیم و برای بهبود اوضاع دعا کنیم. در تمام مدتی که زرلشت داشت از اوضاع نابسامان کنونی حرف می‌زد، شعری در ذهنم مرور میشد؛ برای او هم خواندم: «جای که ددها را پادشاهی بود زن‌ها را مایه ننگ بود و مردها را؛ مردها را مسکوتِ ناچار! آدمیزاد را دیگر امیال زندگی نیست...» به زرلشت گفتم که دعا دیگر کار ساز نیست و‌ به‌ گمانم ما را نیز امیالی برای ادامه دادن... حقیقت زندگی من این است که همیشه امید داشتم؛ حتی در بدترین روزها، تلاش کردم تا با روشن کردن حداقل یک شمع کوچک، میان این حجم از تاریکی محض که ما دختران را اسیر کرده، راه خود را بیایم و از حداقل فرصت‌های باقی مانده (فراگیری کورس زبان) استفاده کنم، اما افسوس که همه راه‌های منتهی به روشنایی بسته است و از هر جهت که بخواهیم سر بلند کنیم، خاموش می‌شویم و به تاریکی، جهل، خانه‌نشینی و تبعید مواجه می‌شویم. این‌جا (افغانستان) بهای آموختن، هرچیزی حتی عزت و آبرو است؛ آن‌ها چه موشکافانه شاه‌رگ خانواده‌ها (عزت و آبروی دختران و زنان) را نشانه گرفته‌اند و برنامه‌ریزی کرده‌اند. آن‌ها کاملا بر نقطه ضعف‌های جامعه‌ی مردسالار افغانستان واقف هستند. آن‌ها می‌دانند که در اینجا حتی اگر با بهتانی هم به سفیدی‌ عزت و آبروی دختری، خط بیفتد، تا فرجامین روز عمرش، این لکه‌ی بی‌آبرویی با او خواهد بود و هرگز مانند قبل نخواهد شد. چه زیرکانه از این وضعیت ماهی گرفتند و زنان و دختران را بیشتر از روزهای قبل، اسیر ساختند. دل خون و چشم گریان؛ تنها چیزهایست که این روزها رفیق من شده، همه دچار سرنوشتی شده‌ایم که هیچ روزنه‌ی امیدی در آن راه ندارد. بخت برگشتگان تاریخ که می‌گویند، دقیقا وصف حال ما زنان و دختران افغانستان است که دست‌مان از همه جا کوتاه و فریاد‌مان شنیده نمی‌شود. نویسنده: سونا عمری