باوجود منع زنان و دختران از کار در نهادهای داخلی و بینالمللی و آموزش، وزارت کار و امور اجتماعی حکومت سرپرست اعلام کرده است که در سال ١٤٠٢ برای ٢٦ هزار زن زمینه کار فراهم شده است. سمیعالله ابراهیمی، سخنگوی این وزارت گفته است که زمینه کار «مصون» برای زنان در ادارههای دولتی و بخش خصوصی فراهم شده است. وزارت کار و امور اجتماعی تاکید کرد که زمینه کار برای دهها هزار زن در بخشهای صحت، تعلیم و تربیه، امنیت و بخش خصوصی فراهم شده است. باید گفت که حکومت سرپرست پس به قدرت رسیدن دوباره در ماه اسد سال ۱۴۰۰ خورشیدی، زنان را از ادارات دولتی برکنار و مقررات سختگیرانه در برابر اشتغال زنان وضع کرد. با تسلط حکومت فعلی زنان و دختران مجبور به ترک شغلهای خود شدند. حکومت فعلی همچنان زنان را از کار در موسسات غیردولتی منع و در بیش از دو و نیم سال اخیر آموزگاران زن را از مکاتب پسرانه هم برکنار کرده است. با این وجود سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی تاکید کرد که در سال ١٤٠٢ برای ١٣٠ هزار نفر جواز کار توزیع شده است. شهروندان افغانستان در ولایتهای مختلف از افزایش گرسنگی، بیکاری و فقر اظهار نگرانی میکنند. سازمان بینالمللی مهاجرت در ماه اسد سال ١٤٠٢ اعلام کرد که دستکم ٧٠ درصد افغانها زیر خط فقر زندگی میکنند و بیکار هستند.
برچسب: مکتب و دانشگاه
همزمان با آغاز سال جدید تعلیمی در افغانستان، یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد خواستار پایان دادن به ممنوعیت آموزش دختران توسط حکومت سرپرست شده است. یوناما این اظهارات را با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود مطرح کرده و گفت که بیش از ۹۰۰ روز میشود که دختران بالاتر از صنف ششم از حضور در مکاتب و دانشگاهها منع شدهاند. دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان تاکید کرد: «از [حکومت فعلی] میخواهیم که به این ممنوعیت غیرقابلتوجیه و آسیبرسان پایان دهند.» یوناما افزود که آموزش برای همه به هدف صلح و رفاه ضروری است. در حالی یوناما خواستار بازگشایی مکاتب میشود که حکومت سرپرست به عنوان دولت حاکم در افغانستان آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را ممنوع کرده است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیونها دانشآموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند. علیرغم واکنشها و محکومیتهای جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیمشان دربارهی آموزش زنان و دختران عقبنشینی نکردهاند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است. براساس آمارهای سازمان ملل متحد، براثر این دستورات حکومت فعلی بیش از دو میلیون دختر در افغانستان از آموزش و تحصیل بازماندهاند.
همزمان با آغاز سال جدید تعلیمی ۱۴۰۳ در افغانستان، سازمان عفو بینالملل میگوید که بهانههای حکومت سرپرست در مورد بسته نگهداشتن مکاتب دخترانه در کشور «بیهوده» میباشد. این سازمان با نشر پیامی به مناسبت آغاز سال جدید تعلیمی در افغانستان در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که این بهانهجویی حکومت فعلی «واهی و برای اعمال تبعیض بیشتر در افغانستان» میباشد. سازمان عفو بینالملل تاکید کرد که حکومت فعلی باید دروازههای مکاتب را برای دختران بالاتر از صنف ششم باز کند. در ادامه آمده است: «این غیرقابل توجیه و نقض حقوق اساسی بشر برای آموزش است. حکومت فعلی باید به دختران در هر سنی اجازه دهد تا در مکتب بروند و از بهانههای بدبینانه برای پیشبرد برنامه تبعیضآمیز خود دست بردارد.» یکی از دانشآموزان دختر به این نهاد بینالمللی گفته است که رویاهایش از بین رفته است. این دانشآموز دختر تاکید کرد: «من امیدم را از دست دادهام.» این در حالی است که روز گذشته (چهارشنبه، ۱ حمل) وزارت معارف حکومت سرپرست زنگ سال تعلیمی ۱۴۰۳ را بدون حضور دختران نواخت. نزدیک به سه سال میشود که دانشآموزان دختر بالاتر از صنف ششم در افغانستان از حق آموزش محروم شدند. باید گفت که حکومت فعلی پس از تسلط دوبارهشان بر افغانستان، در کنار محروم کردن دختران از آموزش، آنان را از تحصیل و کار نیز ممنوع کردهاند. افغانستان زیر سلطه حکومت فعلی تنها کشوری در جهان است که دختران در آن از حق آموزش و تحصیل محروم هستند.
همزمان با شروع سال جدید تعلیمی و محروم بودن دختران و زنان از آموزش و کار در افغانستان، رینا امیری، نمایندهی ویژه آمریکا در امور زنان و حقوقبشر در افغانستان، ادامهی محرومیت دختران و زنان افغانستان از آموزش را دلخراش عنوان کرد. خانم امیری این اظهارات را در نشستی تحت نام «بازسازی امنیت از دیدگاه زنانی که تحت سلطه حکومت سرپرست زندگی میکنند» مطرح کرده و گفت که دروازههای مکاتب در افغانستان در حالی گشایش مییاید که دختران بار دیگر نمیتوانند به مکتب بروند و آموزش ببینند. او تاکید کرد: «آنچه که در افغانستان میگذرد در هیچ کشوری با اکثریت مسلمان و در چارچوب اصول اسلام قابل قبول نیست و بارها در سطح جهانی رد شده است.» باید گفت که وزارت معارف حکومت سرپرست روز گذشته (چهارشنبه، ۲۹ حوت) مراسمی برای نواختن زنگ مکتب برگزار کرده بود. حبیبالله آغا، سرپرست وزارت معارف در سخنرانی خود در این مراسم به آموزش دختران اشاره نکرد. همچنین نمایندهی آمریکا در امور زنان و حقوقبشر در افغانستان در ادامهی صحبتهایش افزود که عواقب محدودیتهای حکومت فعلی بر زنان و دختران تنها بر آنان تأثیر نمیگذارند، بلکه تمام جمعیت افغانستان با آن مواجه هستند. وی هشدار داده است که آنچه در افغانستان اتفاق میافتد فقط در افغانستان باقی نمیماند و ما باید به خاطر داشته باشیم. خانم امیری در بخشی از سخنرانی خود افزود که حکومت سرپرست به اهدافاش برای عادسازی روابط دست نخواهند یافت، مگر اینکه این حکومت به مطالبات مردم افغانستان برای حقوقشان توجه کنند. در حالی سال جدید تعلیمی در افغانستان آغاز میشود که حکومت سرپرست به عنوان دولت حاکم در افغانستان آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را ممنوع کرده است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیونها دانشآموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند. علیرغم واکنشها و محکومیتهای جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیمشان دربارهی آموزش زنان و دختران عقبنشینی نکردهاند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است. براساس آمارهای سازمان ملل متحد، براثر این دستورات حکومت فعلی بیش از دو میلیون دختر در افغانستان از آموزش و تحصیل بازماندهاند.
در آستانهی شروع سال خورشیدی و سال جدید تعلیمی و تحصیلی در افغانستان، حامد کرزی، رییسجمهور پیشین کشور بار دیگر از حکومت سرپرست خواسته است که مکاتب و دانشگاهها را بهروی دختران بازگشایی کند. آقای کرزی امروز با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که معمولا روزهای شروع درس برای دختران و پسران ما مثل ایام جشن و عید است. وی تاکید کرد: «متأسفانه نزدیک به سه سال است که دختران کشور از تحصیل محروم شدهاند و نمیتوانند به مکتب و دانشگاه بروند، علم بیاموزند و در نتیجه به خانواده و کشور خود خدمت کنند.» رییسجمهور پیشین کشور افزود که آموختن دانش راه بقا، رشد، افتخار و رهایی هر جامعهی انسانی است و به همین دلیل از حکومت فعلی میخواهد که مکاتب و دانشگاهها را بهروی دختران بگشایند و به آنان آموزش خوب بدهند تا کشور از احتیاج به بیگانگان رهایی یابد. در حالی آقای کرزی خواهان بازگشایی مکاتب و دانشگاهها بهروی دختران میشود که بیش از دو سال میشود که حکومت سرپرست دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاهها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیونها دانشآموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند. علیرغم واکنشها و محکومیتهای جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیمشان دربارهی آموزش زنان و دختران عقبنشینی نکردهاند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است. براساس آمارهای سازمان ملل متحد، براثر این دستورات حکومت فعلی بیش از دو میلیون دختر در افغانستان از آموزش و تحصیل بازماندهاند.
نصیراحمد اندیشه، نمایندهی افغانستان در جنیوا میگوید که وضعیت وخیم زنان و دختران در افغانستان، نیازمند پاسخ هماهنگ جامعهی جهانی است. آقای اندیشه بیانیهای را که با حمایت نمایندگان چهل کشور طرح شده است، در جریان بحث آزاد در پنجاهوپنجمین اجلاس شورای حقوقبشر سازمان ملل متحد ارائه کرده و گفت که وعدههای حکومت فعلی بهشمول احترام به حقوقبشر برآورده نشده است و زنان و دختران همچنان نمیتوانند به حقوق اساسیشان دسترسی داشته باشند. او تاکید کرد که کمیسیون منع همهی اشکال تبعیض علیه زنان و دختران به این نتیجه رسیده است که بهدلیل ماهیت گسترده و سیستماتیک رفتارهای حکومت فعلی علیه زنان، این رفتارها ممکن است «آزار و اذیت جنسیتی» محسوب شود. وی افزود که سرکوب هدفمند و نهادینهشدهی زنان، از سوی کارشناسان، بهویژه ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوقبشر سازمان ملل متحد برای افغانستان، بهعنوان «آپارتاید جنسیتی» توصیف شده است. نمایندهی افغانستان در جنیوا افزود که این وضعیت چیزی جز پاسخگویی کامل را نمیطلبد. در حالی نصیراحمد اندیشه خواستار اقدام جامعهی جهانی جهت احترام به زنان و دختران افغانستان میشود که بیش از دو سال میشود که حکومت سرپرست دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاهها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیونها دانشآموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند. علیرغم واکنشها و محکومیتهای جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیمشان دربارهی آموزش زنان و دختران عقبنشینی نکردهاند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است.
در ادامهی واکنشها به وضع محدودیت و سرکوب زنان و دختران در افغانستان، سانی گران لاسونن، وزیر امنیت اجتماعی فنلند میگوید که دختران و کودکان در افغانستان مانند همه کودکان در جهان، شایسته آموزش با کیفیت هستند. نمایندگی دایمی فنلند در سازمان ملل متحد با نشر پیامی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که لاسونن در شصتوهشتمین نشست «کمیسیون مقام زن» سازمان ملل متحد شرکت کرده بود. او در این نشست گفته است که حق آموزش برای آینده نسلهای دختران در افغانستان حیاتی است. کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد روز (سهشنبه، ۲۲ حوت) در حاشیه شصتوهشتمین اجلاس خود، نشستی را برای بررسی «جنایت علیه بشریت» در افغانستان با حضور فعالان حقوق زن و حقوقبشر برگزار کرده بود. براساس اعلامیه سازمان ملل متحد، این نشست یک فراخوان فوری برای اقدام هماهنگ جامعه جهانی برای تدوین «آپارتاید جنسیتی» بهعنوان جنایت علیه در چارچوبهای حقوقی بینالمللی برگزار شده بود. این در حالی است که بیش از دو سال میشود که حکومت سرپرست دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاهها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیونها دانشآموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند. علیرغم واکنشها و محکومیتهای جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیمشان دربارهی آموزش زنان و دختران عقبنشینی نکردهاند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است.
هوا نسبتا خشک بود، گرد و غباری که با پاهای ساره بلند شده بود، در هوا میچرخید. برخلاف چرخشهای بازیگوش غبار در فصل بادبادکبازی، آسمان ابری آن روز، هوای سنگین و ظالمانهای را در خود نگه داشته بود. ساره ۱۴ ساله که حالا باید مشغول کتابهای درسیاش میبود و معادلات ریاضی، فیزیک شاید هم آزمایشهای مضمون کیمیا را حل میکرد، اما سبدی سنگینی از لباسهای شسته شده را به سمت بازار شلوغ حمل میکرد، وزن رویاهای ازدست رفتهاش از لباسهای نمدار داخل سبد، سنگینتر بود. بازگشت حکومت فعلی، قالیچه را از زیر پای دنیای ساره ربوده بود. مکتب از جنب و جوش دانشآموزان، پچ پچ دختران، هیاهوی رقابتهای درسی ساکت شده بود و دیگر از کتابهای درسی که زمانی همراهان او در سفرهای اکتشافی بودند، خبری نبود. دلش برای آن زمزمههای درون صنفی با همصنفیهایش تنگ شده بود، رویاهای مشترک پزشک، معلم و نویسنده شدن. دیگر از آن رویا و آرزوها خبری نبود، گویا کسی تمام آنها را از روزگار ساره دزدیده بود. مثل هوای سنگین آن روز، پر از بغض بود. در بازار، او به طرز ماهرانهای در میان انبوه مردم حرکت میکرد و چشمانش روی چهرههای آشنا میچرخید. ننه عایشه، چراغ مهربانی در منظرهای خشن، در گوشه همیشگی خود نشسته و سخت مشغول ترمیم لباسها بود. ساره زیر لب سلامی گفت، نگاه هر دو درد را فریاد میزد. ساره در دستان چروکیده ننه عایشه، انعکاسی از آرزوهای ازدست رفتهاش را دید. روزها به هفتهها تبدیل شدند، هر کدام یک چرخه یکنواخت از کارها و یک خلاء خراشنده. ساره با داستانهایی که ننه عایشه در زیر ردای شبهای پر ستاره به اشتراک میگذاشت، آرامش پیدا میکرد. قصههای مکاتب پنهان، زنان شجاعی که از محدودیتها برای یادگیری سرپیچی میکردند، مانند شعلههای کوچک در قلب ساره سوسو میزد و از خاموش شدن خودداری میکرد. یک شب، ننه عایشه، زیر درخشش ملایم نور شمع، پرده از رازی برداشت. او از یک کلاس درس مخفی که به شکل یک کارگاه کوچک گلدوزی مبدل شده بود، صحبت کرد. هرچه بود، قلب ساره را به جست و خیز وادار کرد، بذر کوچک امیدی در میان غبار شکوفا شد. روز بعد، ساره، در حالی که خود را با شال سنگینی پوشانده بود، وارد کلاس موقت شد. چشمان او با دهها جفت چشم درخشان روبرو شد که هر کدام، همان آتش سرکشی را در خود داشتند. زن جوانی که زمانی دانشجوی دانشگاه بود و اکنون معلمی مخفیانه، آنها را به سفری در دانش هدایت کرد و داستانهای تاریخ، علم و ادبیات را زمزمه کرد. در آن فضای کوچک و پنهان، ساره دختری را که همیشه در اعماق وجودش نفس میکشید، دوباره کشف کرد. گرد و غبار بیرون، نتوانست نور درون او را کم کند. درخشش آرام صفحات کتاب و زمزمههای خاموش دانش، همه برایش فوقالعاده بود، ساره میدانست که حاکمان فعلی ممکن است جهان بیرون را کنترل کنند، اما آنها هرگز نمیتوانند ذهن، روح و رویاهای او را بدزدند. آنها نتوانستند شعله ی یادگیری را که به خوبی در درونش سوسو می زد، خاموش کنند، شعلهای که روزی مسیر را برای او و افراد بیشماری روشن خواهد کرد. درسها لحظات کوتاه و دزدیده شده در زندگی دیکته شده توسط واقعیتهای خشن بود. با این حال، آنها یک راه نجات بودند، گواهی بر روح پایدار انسانی. ساره تک تک تکههای دانش ربوده شده را مانند گوهری گرانها گرامی میداشت، یادداشتهایش را در میان چینهای شالش پنهان میکرد، قلبش با زبانی مخفی که فقط او و دختران دیگر میفهمیدند، با آرامش میتپید. او اکنون خوشحال بود. سفر، مملو از خطر بود. ترس همیشگی از کشف، سنگین بود، اما دختران استقامت کردند و تشنگی آنها برای دانش، سپری در برابر تاریکی خفه کننده بود. آنها نه تنها از معلم موقت خود، بلکه از یکدیگر یاد گرفتند، روح جمعی خود را نیرویی به قدرتمندی هر سلاح دیگری کردند. زیرا در سرپیچی آرام از یادگیری، ساره قدرتی را کشف کرد که هرگز نمیدانست از آن برخوردار است، قدرتی که او را بسیار فراتر از محدودیتهای دنیایش میبرد. نویسنده: معصومه پارسا
همزمان با نزدیک شدن به آغاز سال تعلیمی و تحصیلی جدید در افغانستان، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحدهی آمریکا میگوید که «سالگرد غمانگیزی» در انتظار دختران و زنان افغانستان است. آقای میلر این اظهارات را روز (چهارشنبه، ۱۶ حوت) در یک نشست خبری مطرح کرده و در ضمن گفت که آمریکا از هر فرصتی برای اعمال فشار بر حکومت فعلی برای بازگشت دختران به مکاتب استفاده خواهد کرد. وی تاکید کرد: «ما روشن کردهایم که حکومت فعلی هرگز نباید از مکتب رفتن دختران جلوگیری میکردند. پیشبرد احترام به حقوق زنان و دختران افغان برای تلاشهای ما در افغانستان حیاتی است.» او از حکومت سرپرست خواست تا «احکام تبعیضآمیز» خود علیه زنان و دختران افغانستان را لغو کند. در حالی سخنگوی وزارت امور خارجهی آمریکا بر بازگشایی مکاتب تایید دارد که بیش از دو سال میشود که حکومت سرپرست دختران بالاتر از صنف ششم را در افغانستان از رفتن به مکتب منع کرده است. وزارت تحصیلات عالی حکومت فعلی، زنان و دختران افغان را از تحصیل در دانشگاهها و مراکز آموزشی نیز بازداشته است. این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیونها دانشآموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به باشگاههای ورزشی، رستورانتها، حمامهای عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بینالمللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شدهاند. علیرغم واکنشها و محکومیتهای جهانی، حکومت سرپرست تا اکنون از تصمیمشان دربارهی آموزش زنان و دختران عقبنشینی نکردهاند. حکومت فعلی کار زنان در ادارات دولتی و غیردولتی را نیز منع کرده است.
در ادامهی وضع محدودیت و سرکوب شدید زنان و دختران افغانستان توسط حکومت فعلی، ولکر ترک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد گفت که حقوق زنان و دختران در افغانستان بهگونه وسیع نقض میگردد و آنان از تمام عرصههای زندگی اجتماعی از جمله آموزش و کار محروم میشوند. آقای ترک این اظهارات را در بیانیهای دربارهی وضعیت حقوق بشر در جهان مطرح و گفت: «من از نقض مداوم و سیستماتیک حقوق بشر، بهویژه نقض همهجانبه حقوق زنان و دختران افغانستان، که آنها را از هر جنبهای از زندگی عمومی، از جمله تحصیلات متوسطه و عالی، استخدام و آزادی حرکت محروم میکند، ابراز تأسف میکنم.» کمیسر عالی حقوق بشر میگوید که ارتقای حقوق زنان و دختران، باید بالاترین اولویت برای همه کسانی باشد که دربارهی افغانستان یا در این کشور کار میکنند. او تاکید کرد که آزادیهای مدنی و رسانهها نیز در افغانستان عمیقاً محدود شده و بسیاری از زنان مدافع حقوق بشر و روزنامهنگاران از بازداشتهای خودسرانه رنج میبرند. باید گفت که اخیراً ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور افغانستان نیز وضعیت حقوق بشر در این کشور را وخیم خوانده و گفته است که در پیوند به نقض حقوق بشر، علیه حکومت فعلی در دیوان بینالمللی دادگستری پرونده تشکیل شود. آقای بنت تاکید کرد که عادیسازی روابط با حکومت فعلی و یا به رسمیتشناسی این حکومت، باید منوط به بهبود قابل اندازهگیری وضعیت حقوقبشر در افغانستان باشد. همچنین ولکر ترک درباره اخراج اجباری مهاجران افغانستان از جمله کسانی که با خطر آزار و شکنجه در افغانستان مواجه هستند، نیز ابراز نگرانی کرده است. این در حالی است که پاکستان اواخر سال گذشته میلادی تصمیم اخراج مهاجران و پناهجویان بدون مدرک اهل افغانستان را گرفت و از آن زمان تاکنون بازگشت مهاجران از پاکستان ادامه دارد. در میان مهاجران و پناهجویان اخراجشده از پاکستان، کسانی هستند که پس از رویکارآمدن حکومت فعلی در افغانستان از این کشور مجبور به فرار شده بودند و با خطر بازداشت و شکنجه مواجه هستند.