بر اساس گزارش آزادی بیان در جهان در سال ۲۰۲۴ وضعیت آزادی بیان در افغانستان به حالت بحران رسیده و از این رهگذر یکی از بدترین کشورها در جهان است. بر اساس گزارش سازمان (Global Espression) افغانستان در میان ۱۶۱ کشور در جایگاه ۱۵۵ قرار گرفته و در پنج سال گذشته (۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳) افغانستان در جدول رده بندی آزادی بیان ۴۷ پله سقوط کرده است. بر اساس این گزارش، دنمارک از رهگذر وضعیت آزادی بیان در صدر کشورهای جهان قرار دارد. همچنین بر اساس شاخص آزادی مطبوعات در جهان که توسط سازمان خبرنگاران بدون مرز تهیه شده، افغانستان در میان بدترین کشورها برای خبرنگاران نیز قرار دارد. در گزارش خبرنگاران بدون مرز که ماه گذشته تحت عنوان «شاخص آزادی مطبوعات در جهان-ژورنالیزم در سال ۲۰۲۴ زیر فشار سیاسی» نشر شد، آمده است که افغانستان در جایگاه ۱۷۸‌ قرار گرفته است. سازمان خبرنگاران بدون مرز می‌گوید که افغانستان به دلیل مرگ و میر و توقیف خبرنگاران از رهگذر آزادی مطبوعات ۲۶ پله‌ سقوط کرده است. حکومت سرپرست پس از تسلط بر افغانستان محدودیت‌های شدید را بر آزادی بیان و رسانه‌ها در این کشور وضع کرده و منتقدان خویش را سرکوب کرده‌اند. در گزارش Global Espression آمده است که در سال ۲۰۲۳ میلادی ۵۳ در صد جمعیت جهان تحت بحران آزادی بیان زیست داشت و در حال حاضر بیش از چهار میلیارد نفر در ۳۹ کشور تحت بحران آزادی بیان زندگی می‌کنند و این بحران روبه افزایش است. بر اساس رده‌بندی آزادی بیان این سازمان، دنمارک، سویس و سویدن به ترتیب بهترین کشورها و ترکمنستان، نیکاراگوا، ارتیریا و کوریای شمالی به ترتیب بدترین کشورها قلمداد شده‌اند.

ماریو کریفو، سخنگوی سفارت آمریکا برای افغانستان می‌گوید که آزار و اذیت خبرنگاران توسط حکومت سرپرست، به‌طور ناامیدکننده‌ی افزایش یافته و حضور کم‌رنگ خبرنگاران زن در رسانه‌های این کشور نیز نگران کننده است. آقای کریفو همزمان با روز جهانی مطبوعات، در یک کنفرانس خبری از محدودیت دسترسی به اطلاعات در افغانستان ابراز نگرانی کرده و گفت که ممنوعیت کار زنان در حرفه‌ی روزنامه‌نگاری، سبب شده تا فضای کار رسانه‌ای در افغانستان بیش‌از‌پیش به وضعیت ناامید‌کننده‌تری تبدیل شود. وی از وضعیت خبرنگاران زن افغانستان، ابزار نگرانی کرده و تاکید کرد که حضور زنان در رسانه‌های افغانستان نیز کاهش یافته است. او افزود: «محیط نظارتی برای رسانه‌ها همچنان مبهم است و دسترسی به اطلاعات مربوط به فعالیت‌های دولت محدود شده است.» سخنگوی سفارت آمریکا برای افغانستان که از قطر فعالیت می‌کند، گفت که ایالات متحده به تعهد خود برای دفاع از آزادی مطبوعات در افغانستان و سراسر جهان ادامه می‌دهد. از سویی هم بخش زنان سازمان ملل متحد نیز با بازنشر گزارش خود در مورد فعالیت‌های رسانه‌ای خبرنگاران زن در افغانستان، گفت که ۸۰ درصد از زنان خبرنگار در افغانستان به‌دلیل محدودیت‌ها، آزار و اذیت و ارعاب مجبور به توقف کار شدند. این نهاد تاکید کرد: «آنان در روز جهانی آزادی مطبوعات، به حمایت از ابتکارات رسانه‌ای و روزنامه‌نگاران زن که برای پیش‌برد حقوق زنان و برابری جنسیتی تلاش می‌کنند، ادامه می‌دهند.» این در حالی است که پس از تسلط دوباره‌ی حکومت فعلی در افغانستان، برخی از رسانه‌‌ها به‌دلیل چالش‌های اقتصادی و محدودیت‌های حکومت بسته شدند و ده‌ها خبرنگار در کشور به‌ویژه خبرنگاران زن وظیفه‌هایشان را از دست دادند.

همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، سازمان گزارشگران بدون مرز با نشر گزارشی اعلام کرده است که افغانستان براساس شاخص جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۲۴ میلادی با ۲۶ پله سقوط در جایگاه ۱۷۸ قرار گرفته است. این سازمان با نشر گزارشی در مورد رده‌بندی شاخص جهانی آزادی مطبوعات نوشته است که افغانستان در سال ۲۰۲۴ میلادی از میان ۱۸۰ کشور جهان با ۱۹.۹ امتیاز و سقوط ۲۶ رتبه نسبت به سال گذشته، در جایگاه ۱۷۸ قرار گرفته است. در ادامه آمده است که افغانستان سال گذشته میلادی در رده‌بندی سازمان گزارشگران بدون مرز در جایگاه ۱۵۲ قرار داشت. براساس معلومات این سازمان، در این رده‌بندی کوریای شمالی پیشتر از افغانستان در جایگاه ۱۷۷، سوریه و اریتره پس از افغانستان در دو جایگاه آخر جدول قرار دارند که جز بدترین کشورها به لحاظ آزادی مطبوعات تعریف شدند. سازمان گزارشگران بدون مرز تاکید کرده است که حکومت سرپرست پس از بازگشت به قدرت، خبرنگاران را بی‌وقفه مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند، ۴۴ رتبه جایگاه خود را از دست داده است. در ادامه آمده است که ناروی، دنمارک و سویدن به ترتیب سه کشور در بهترین وضع آزادی مطبوعات قرار داشته که در صدر جدول جایگاه دارند. این در حالی است که پس از حاکمیت حکومت سرپرست در افغانستان محدودیت‌های گسترده بر رسانه‌ها و خبرنگاران وضع شده است. خبرنگاران با محدودیت‌های شدید و رسانه‌ها با سانسور بی‌وقفه مواجه هستند. مرکز خبرنگاران افغانستان نیز اعلام کرده است که در یک سال گذشته دست‌کم ۱۳۶ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در کشور را ثبت کرده که شامل ۷۳ مورد تهدید و ۶۴ مورد بازداشت خبرنگاران بوده است. یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که از ماه می سال ۲۰۲۳ میلادی تا اکنون، رسانه‌ها و خبرنگاران در کشور به لحاظ سطح آزادی و برخورداری از حقوق بنیادی‌ و قانونی‌شان با محدودیت‌های بسیار بیشتری نسبت به دوره‌ی زمانی قبل از آن مواجه بوده‌اند و حقوق‌شان به شکل گسترده‌تری نقض شده است.

همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد برای افغانستان نسبت به وضعیت رسانه‌ها در کشور ابراز نگرانی کرده است. آقای بنت با نشر پیام در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که نگران محدودیت‌های روزافزون بر رسانه‌ها و‌ بازداشت خودسرانه خبرنگاران در افغانستان است. وی تاکید کرد: «روزنامه‌نگاری در افغانستان ضروری است.» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد برای افغانستان از جامعه‌ی جهانی خواسته است که از خبرنگاران کشور حمایت کند. آقای بنت این اظهارات را به مناسبت ۳ می، روز جهانی آزادی مطبوعات مطرح کرده است. همچنین سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) نیز در تازه‌ترین مورد گفته است که آمارها نشان می‌دهد که افغانستان تحت تسلط حکومت سرپرست از نظر آزادی مطبوعات، ۲۶ پله سقوط کرده و یکی از خطرناک‌ترین کشورها به خبرنگاران و رسانه‌ها است. این در حالی است که پس از حاکمیت طالبان در افغانستان محدودیت‌های گسترده بر رسانه‌ها و خبرنگاران وضع شده است که دیگر رسانه‌های آزاد در این کشور اجازه‌ی فعالیت ندارند.

سفارت آمریکا برای افغانستان در آستانه‌ی روز جهانی آزادی مطبوعات بر آزادی مطبوعات در افغانستان تاکید کرده و گفت که باید اطمینان حاصل کنیم که هر نظری گفته و هر دیدگاهی شنیده می‌شود. این سفارت در یادداشت در حساب کاربری ایکس خود نوشته است که آزادی مطبوعات «ستون حیاتی» جامعه توصیف شده است. سفارت ایالات متحده امریکا به این باور است که با آزادی مطبوعات می‌توان مردم را توانمند کرد. باید گفت که از سوم ماه می به عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات همه ساله تجلیل می‌شود. این در حالی است که حکومت سرپرست پس از روی کار آمدن در افغانستان، ضمن نقض گسترده حقوق‌بشر به‌ویژه حقوق‌زنان، آزادی بیان را نیز نقض کرده و بارها به بهانه‌های مختلف خبرنگاران را بازداشت و برخی رسانه‌ها را مسدود کرده است. پوشش ماسک برای گردانندگان زن، ممنوعیت پخش صدای زنان در برخی رسانه‌های محلی و ممنوعیت نشر موسیقی از جمله محدودیت‌های شدید حکومت فعلی بر رسانه‌ها است. همچنین نیروهای حکومت فعلی حدود یک هفته پیش سه خبرنگار محلی در خوست را به اتهام «نشر موسیقی و تماس تلفنی با شنوندگان زن» بازداشت و پس از چند روز آزاد کردند.

در ادامه‌ی سرکوب خبرنگاران و سانسور رسانه‌ها در افغانستان، سازمان عفو بین‌الملل خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط چهار خبرنگار از بند حکومت فعلی در ولایت‌های خوست و غزنی و لغو دستور تعلیق نشرات تلویزیون‌های «نورین» و «بریا» از سوی حکومت شد. این سازمان با نشر اعلامیه‌ای گفت که هیچ خبرنگاری نباید به خاطر انجام وظیفه‌اش زندانی شود. این نهاد از حکومت فعلی خواسته است که با توقف حمله به رسانه‌ها، از تخریب کامل آزادی بیان در افغانستان جلوگیری کنند. سازمان عفو بین‌الملل تاکید کرد که از زمان تسلط حکومت فعلی بر افغانستان، بیش از نیمی از رسانه‌های افغانستان تعطیل شده و دو سوم خبرنگاران این کشور کار خود را ترک کردند. در اعلامیه آمده است: «فضای آزادی بیان با حملات مداوم حکومت فعلی به شدت کاهش یافته است و تا آگست ۲۰۲۳ بیش از ۸۰ درصد از زنان روزنامه‌نگار به‌دلیل افزایش محدودیت‌ها رسانه‌ها را ترک کرده‌اند.» این در حالی است که حکومت فعلی روز (دوشنبه، ۳ ثور) اسماعیل سعات، خبرنگار «رادیو ناز»، وحیدا‌لله معصوم، خبرنگار «رادیو‌ اقرأ« احسان‌الله تسل، خبرنگار رادیو «اولس غږ» در ولایت خوست را به اتهام «نشر موسیقی» و «تماس تلفنی با شنوندگان زن»  بازداشت کرده بود. براساس معلومات موجود این افراد ابتدا به اداره امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی احضار و سپس بازداشت شدند. همچنین حبیب‌الرحمان تأثیر، خبرنگار «رادیو آزادی» در ولایت غزنی را نیز در اواسط ماه حمل سال جاری خورشیدی بازداشت و زندانی شده بود. قابل ذکر است که در کنار این موارد، «کمیسیون رسیدگی به شکایات و تخلفات رسانه‌ای» که تحت نظر وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت سرپرست فعالیت می‌کند، در ۲۸ ماه حمل دستور تعلیق نشرات تلویزیون‌های خصوصی «نورین» و «بریا» را تا زمان تصمیم دادگاه، صادر کرد. این کمیسیون دلیل تعلیق نشرات این تلویزیون‌ها را «عدم رعایت اصول خبرنگاری و ارزش‌های ملی و اسلامی» عنوان کرد.