در دنیای امروز، نقش کارآفرینی زنان در پیشبرد توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع انکارناپذیر است. با وجود این، زنان در بسیاری از کشورهای سنتی در مقایسه با مردان، در مسیر راه‌اندازی و تأمین مالی کسب‌وکار خود با چالش‌های متعددی روبرو هستند.
مقاله حاضر در شماره‌گان مختلف به بررسی موانع موفقیت زنان در کارآفرینی از بعدهای مختلف فردی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می‌پردازد. در شماره‌های قبل، به مسائل اشتغال و کارآفرینی زنان از منظر فردی و فرهنگی پرداخته شد. در این شماره، تمرکز بر موانع و مشکلات زنان در دسترسی به منابع مالی برای راه‌اندازی و توسعه‌ی کسب‌وکارشان کوچک و بزرگشان می‌باشد. در ادامه، به بررسی عمیق‌تر این چالش‌ها و ارائه راه‌حل‌های عملی برای رفع آنها خواهیم پرداخت.
چالش‌های زنان در تأمین مالی کسب‌وکار: واکاوی موانع و راه‌حل‌ها
برخی از مهم‌ترین موانع اقتصادی در کارآفرینی موفق زنان از این قرار اند:
- دسترسی محدود به منابع مالی:
یکی از موانع عمده زنان در مسیر کارآفرینی، کمبود سرمایه است. این مشکل ریشه در عوامل متعددی دارد که از جمله می‌توان به تبعیض جنسیتی در اعطای قرضه اشاره کرد. مطالعات نشان می‌دهند که زنان در مقایسه با مردان، با نرخ رد قرضه‌ی بالاتری مواجه هستند و حتی زمانی که وام دریافت می‌کنند، نرخ بهره‌ی پرداختی آنها به طور قابل‌توجهی بیشتر است.
علاوه بر این، زنان به طور سنتی مالکیت کمتری از زمین و دارایی نسبت به مردان دارند، که این امر توانایی آنها را برای ارائه وثیقه جهت دریافت وام محدود می‌کند. این موضوع به ویژه در جوامع سنتی که مالکیت زمین عمدتاً در دست مردان است، چالش برانگیزتر می‌شود.
فقدان آگاهی از منابع: مشکل دیگر، عدم آگاهی زنان از منابع مالی موجود است. بسیاری از برنامه‌ها و طرح‌های حمایتی دولتی و غیردولتی برای کمک به کارآفرینان زن وجود دارد، اما اطلاع‌رسانی در مورد این منابع به طور کامل انجام نمی‌شود و زنان از وجود آنها بی‌اطلاع هستند.
این چالش‌ها در کنار یکدیگر، زمینه را برای ایجاد نابرابری در دسترسی به منابع مالی برای زنان کارآفرین فراهم می‌کنند و موانع قابل توجهی را بر سر راه پیشرفت و توسعه کسب‌وکارهای آنها ایجاد می‌کنند.
- فقدان حمایت از مراقبت از کودکان:
دومین عامل کلان اقتصادی در اشتغال و کارآفرینی موفق زنان مسئله مراقبت از کودکان است. مراقبت از کودکان، به ویژه برای کودکان خردسال، می‌تواند بسیار پرهزینه باشد. شهریه‌های مهدکودک می‌تواند به طور قابل توجهی بر بودجه یک خانواده تأثیر بگذارد، به خصوص برای خانواده‌های کم درآمد یا تک‌سرپرست. این امر می‌تواند زنان را مجبور به انتخاب‌های دشوار بین شغل و مراقبت از فرزندان‌شان کند. برخی از مادران ممکن است مجبور به ترک شغل خود یا کاهش ساعات کاری خود شوند تا مجبور به پرداخت هزینه سرپرستی کودکان نشوند و خود مراقبت نمایند. این البته می‌تواند تأثیر منفی بر درآمد و استقلال مالی آنها داشته باشد.
دسترسی محدود به مراقبت از کودکان: در بسیاری از جوامع، به خصوص در مناطق روستایی یا کم برخوردار، یافتن مراقبت‌های باکیفیت و مقرون به‌صرفه از کودکان دشوار است. کمبود مهدکودک و مراکز مراقبت از کودکان می‌تواند برای زنان شاغل که به دنبال مراقبت از فرزندان خود در حین کار هستند، چالش‌برانگیز باشد. این امر می‌تواند منجر به جستجوی طولانی و پرهزینه برای یافتن مراقبت مناسب شود و همچنین می‌تواند زنان را مجبور به اتکا به مراقبین غیررسمی مانند اعضای خانواده یا دوستان کند که ممکن است همیشه قابل اعتماد یا واجد شرایط نباشند.
فقدان سیاست‌های حمایتی از مراقبت از کودکان: بسیاری از کشورها فاقد سیاست‌های حمایتی از مراقبت از کودکان مانند مرخصی با حقوق زایمان و مرخصی برای مراقبت از کودکان هستند. این امر می‌تواند بازگشت زنان به کار پس از زایمان یا مراقبت از فرزندان بیمار را دشوار کند. فقدان چنین سیاست‌هایی می‌تواند به طور نامتناسبی بر زنان شاغل تأثیر بگذارد، به ویژه آنهایی که در مشاغل کم‌درآمد یا بدون مزایای شغلی مناسب کار می‌کنند.
در نهایت، هزینه‌های بالای مهدکودک، دسترسی محدود به مراقبت از کودکان و فقدان سیاست‌های حمایتی از مراقبت از کودکان، همگی موانعی برای زنان شاغل در سراسر جهان هستند. رسیدگی به این چالش‌ها از طریق سرمایه‌گذاری در مراقبت‌های باکیفیت و مقرون به صرفه از کودکان، ارائه سیاست‌های مرخصی با حقوق و حمایت از سایر ابتکارات حمایتی، می‌تواند به زنان فرصت‌های برابر برای مشارکت در نیروی کار و رسیدن به پتانسیل کامل خود را ارائه دهد.
- شکاف جنسیتی دستمزد: ظلمی پابرجا
شکاف جنسیتی دستمزد، مشکلی ریشه‌دار و ناعادلانه است که در آن، زنان به طور میانگین برای انجام کار مشابه، دستمزدی کمتر از مردان دریافت می‌کنند. این موضوع، تبعات منفی متعددی بر زندگی زنان و خانواده‌هایشان دارد و مانع از پیشرفت و برابری اقتصادی و اجتماعی آنان می‌شود.
عوامل متعددی در بروز این شکاف نقش دارند. تبعیض جنسیتی، یکی از بارزترین این عوامل است. در بسیاری از موارد، زنان به دلیل جنسیت‌شان، با فرصت‌های شغلی برابر با مردان مواجه نمی‌شوند، در سطوح مدیریتی به اندازه کافی حضور ندارند و یا در ازای وظایف مشابه، دستمزد کمتری دریافت می‌کنند.
علاوه بر تبعیض، فقدان فرصت‌های ارتقای شغلی نیز در تشدید این شکاف نقش دارد. زنان در بسیاری از مواقع، به دلیل تعهدات خانوادگی و اجتماعی، از فرصت‌های ارتقا و پیشرفت شغلی محروم می‌شوند. این امر، نه تنها مانع از افزایش درآمدشان می‌شود، بلکه عزت نفس و انگیزه آنان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تمرکز زنان در مشاغلی با دستمزد پایین، عامل دیگری است که به تشدید شکاف جنسیتی دستمزد دامن می‌زند. به طور سنتی، زنان در مشاغلی مانند پرستاری، معلمی، کار در مهد کودک و یا مشاغل خدماتی که دستمزد پایین‌تری دارند، فعالیت می‌کرده‌اند. این موضوع، به نوبه خود، چرخه‌ای از فقر و نابرابری را برای زنان و خانواده‌هایشان ایجاد می‌کند.
ضرورت شفافیت در ساختار حقوق و دستمزد
شفافیت در ساختار حقوق و دستمزد، یکی از گام‌های اساسی برای مقابله با نابرابری و تبعیض در محل کار است. متأسفانه، زنان اغلب از ساختار حقوق و دستمزد در محل کار خود آگاه نیستند. این عدم آگاهی، می‌تواند منجر به سوء استفاده و عدم پرداخت دستمزد مناسب به آنان شود.
عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند. در برخی موارد، کارفرمایان به طور عمدی از شفاف‌سازی در مورد حقوق و دستمزد خودداری می‌کنند تا از پرداخت دستمزد عادلانه به کارکنان، به خصوص زنان، طفره بروند. در موارد دیگر، ممکن است ساختار حقوق و دستمزد پیچیده و نامفهوم باشد و زنان در درک آن با مشکل مواجه شوند.
عدم شفافیت در مورد حقوق و دستمزد، پیامدهای منفی متعددی برای زنان به همراه دارد. این امر، موجب می‌شود که زنان از ارزش واقعی کار خود بی‌اطلاع باشند و به دستمزد کمتری رضایت دهند. همچنین، می‌تواند به ایجاد حس بی‌عدالتی و نارضایتی در بین کارکنان زن منجر شود و زمینه سوء استفاده و استثمار آنان را فراهم کند.
برای مقابله با این مشکل، لازم است که کارفرمایان ساختار حقوق و دستمزد خود را به طور شفاف و واضح به اطلاع کارکنان برسانند. این امر باید شامل اطلاعاتی در مورد معیارهای تعیین دستمزد، فرصت‌های ارتقا و افزایش حقوق، و همچنین حقوق و مزایای جانبی باشد.
علاوه بر این، دولت‌ها نیز باید قوانینی را برای تضمین شفافیت در مورد حقوق و دستمزد وضع کنند. این قوانین باید کارفرمایان را ملزم به ارائه اطلاعات دقیق و روشن در مورد حقوق و دستمزد به کارکنان خود کند و همچنین، مکانیزمی برای رسیدگی به شکایات مربوط به عدم شفافیت و تبعیض در این زمینه را فراهم نماید.
شفافیت در ساختار حقوق و دستمزد، نقشی اساسی در ایجاد عدالت و برابری در محل کار دارد. با تضمین شفافیت، می‌توان به زنان کمک کرد تا از ارزش واقعی کار خود آگاه شوند، دستمزد عادلانه دریافت کنند و در محیطی عاری از تبعیض و سوء استفاده، کار کنند.
