نویسنده: مهدی مظفری در جوامع سنتی، نقش زنان معمولاً به امور خانه‌داری وتربیت فرزندان محدود می‌شد. اما با گذر زمان و تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، عرصه حضور زنان فراتر از محیط خانواده گسترش یافته است. امروز از زنان انتظار می‌رود که علاوه بر انجام وظایف سنتی خود، در بسیاری از حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، علمی، سیاسی و اقتصادی نیز فعالانه مشارکت کنند و نقشی اثرگذار در جامعه ایفا نمایند. سلسله مقالات «زن و کارآفرینی؛ موانع و راه‌حل‌ها در جوامع سنتی» به بررسی چالش‌های پیش‌روی زنان در مسیر کارآفرینی از ابعاد فردی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می‌پردازد. در شماره‌های گذشته، مسائلی همچون اشتغال و کارآفرینی زنان را از دیدگاه فردی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کردیم. در این شماره، تمرکز ما بر موانع و مشکلات زنان شاغل در بستر اجتماع و جامعه سنتی خواهد بود. در ادامه، این چالش‌ها را به‌طور عمیق‌تر تحلیل خواهیم کرد و راه‌حل‌های عملی برای غلبه بر آنها ارائه خواهیم داد. مشارکت گسترده زنان در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دستاوردهای بزرگی برای زنان و کل جامعه به ارمغان آورده است. اما در عین حال، جوامع سنتی برای آنان چالش‌ها و تنش‌های جدیدی را نیز به وجود آورده است. تعدد نقش‌ها و انتظارات متفاوتی که از زنان به عنوان همسر، مادر، خانه‌دار، شاغل و ... وجود دارد، می‌تواند فشار روانی و جسمی قابل‌توجهی را به آنها تحمیل کند. تقسیم کار سنتی: مانعی بر سر راه برابری و رفاه زنان تقسیم کار سنتی، که وظایف را به طور کلی به دو دسته «زنانه» و «مردانه» تقسیم می‌کند، ریشه در باورهای قدیمی و نابرابر دارد. در این ساختار، وظایف مربوط به خانه‌داری، مانند آشپزی، نظافت و مراقبت از کودکان، به عنوان وظایف ذاتی زنان تلقی می‌شوند. در مقابل، وظایف مربوط به دنیای بیرون از خانه، مانند کار در مشاغل پردرآمد و تصمیم‌گیری‌های کلان، به عنوان حوزه‌های مردانه شناخته می‌شوند. این تقسیم‌بندی سنتی چالش‌های متعددی را برای زنان در دنیای مدرن به وجود آورده است. نخست، این ساختار مانع از برابری جنسیتی در جامعه می‌شود. زنان در بسیاری از موارد به دلیل مسئولیت‌های خانه‌داری از فرصت‌های تحصیلی و شغلی برابر محروم می‌شوند. این امر نه تنها مانع از پیشرفت فردی زنان می‌شود، بلکه به نفع کل جامعه نیز نیست، زیرا از استعدادها و توانایی‌های نیمی از جمعیت غفلت می‌شود. دوم، تقسیم کار سنتی فشارهای روانی و اجتماعی زیادی را بر زنان شاغل و دارای چندین نقش به طور همزمان تحمیل می‌کند. زنان در بسیاری از موارد مجبورند علاوه بر وظایف شغلی خود، مسئولیت‌های خانه‌داری و مراقبت از خانواده را نیز به تنهایی بر عهده بگیرند. این امر می‌تواند منجر به فرسودگی شغلی، استرس و اضطراب در زنان شود و به سلامت جسمی و روانی آنها آسیب برساند. در دنیای امروز، با توجه به افزایش مشارکت زنان در بازار کار و تغییر نقش‌های سنتی خانوادگی، ضرورت بازنگری در تقسیم کار سنتی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. برای دستیابی به برابری جنسیتی و رفاه زنان، لازم است که وظایف خانه‌داری و مراقبت از کودکان به طور عادلانه بین زن و مرد تقسیم شود. همچنین، باید نگرش‌های سنتی نسبت به نقش‌های زنان و مردان در جامعه تغییر یابد و از زنان در تمام زمینه‌ها، از جمله مشاغل پردرآمد و تصمیم‌گیری‌های کلان، حمایت شود. ناامنی‌های اجتماعی حضور فعال زنان در جامعه، امری ضروری برای پیشرفت و توسعه هر کشوری است. با این حال، موانع متعددی بر سر راه این حضور وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، ناامنی‌های اجتماعی است. این ناامنی‌ها، سفرهای بین شهری و اقامت در هتل‌ها و اماکن عمومی را برای زنان با چالش مواجه می‌کند و مانع از مشارکت فعال آنها در فعالیت‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می‌شود. تاثیرات منفی این ناامنی‌ها به‌ویژه برای زنان شاغل و دارای فرزند مشهودتر است. این زنان که ممکن است برای انجام وظایف شغلی یا تحصیلی خود نیاز به سفرهای متعدد داشته باشند، به دلیل نگرانی‌های امنیتی با دشواری‌های زیادی روبرو می‌شوند. عدم وجود امکانات مناسب برای اقامت امن و آسوده، حمل و نقل مطمئن و همچنین فقدان حمایت‌های قانونی و اجتماعی کافی، زنان را در موقعیتی آسیب‌پذیر قرار می‌دهد و آنها را از حضور فعال در جامعه باز می‌دارد. علاوه بر این، ناامنی‌های اجتماعی می‌تواند پیامدهای روانی منفی برای زنان به همراه داشته باشد. ترس از آزار و اذیت، خشونت و سایر تهدیدات می‌تواند اعتماد به نفس زنان را کاهش دهد و آنها را از انجام فعالیت‌های بیرون از خانه بازدارد. این امر نه تنها به ضرر زنان است، بلکه کل جامعه را نیز از مشارکت و توانایی‌های آنها محروم می‌کند. برای رفع این مشکل، لازم است اقدامات مختلفی در سطوح مختلف انجام شود. از جمله این اقدامات می‌توان به افزایش امنیت عمومی، به‌ویژه در اماکن عمومی و وسایل حمل و نقل، ارتقای فرهنگ احترام به زنان، وضع قوانین حمایتی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای اقامت امن و آسوده زنان اشاره کرد. همچنین، لازم است با آموزش و فرهنگ‌سازی، ذهنیت جامعه نسبت به زنان و نقش آنها در جامعه تغییر یابد و زمینه حضور فعال و بدون دغدغه آنها در تمام عرصه‌های اجتماعی فراهم شود. راهکارها برای غلبه بر این چالش‌ها و دستیابی به جامعه‌ی عادلانه‌تر، اقدامات مختلفی در سطوح مختلف جامعه باید انجام شود. تغییر نگرش‌ها: نخستین گام در این مسیر، تغییر نگرش‌های سنتی نسبت به نقش‌های زنان و مردان در جامعه است. این امر مستلزم آموزش و فرهنگ‌سازی در سطوح مختلف جامعه، از جمله خانواده، مدارس و رسانه‌ها است. باید به افراد آموزش داده شود که وظایف خانه‌داری و تربیت فرزندان تنها بر عهده زنان نیست و مردان نیز در قبال این وظایف مسئولیت دارند. این تغییر نگرش، زمینه را برای مشارکت فعال‌تر مردان در امور خانه و خانواده فراهم می‌کند. حمایت‌های اجتماعی: دولت‌ها و نهادهای اجتماعی باید با ارائه حمایت‌های لازم، به زنان شاغل در انجام وظایف متعددشان کمک کنند. ایجاد مهدکودک‌ها و مراکز نگهداری از کودکان، یکی از مهم‌ترین این حمایت‌ها است. دسترسی به این مراکز، به زنان شاغل این امکان را می‌دهد که با خیالی آسوده به کار خود بپردازند و نگرانی از بابت مراقبت از فرزندانشان نداشته باشند. همچنین، ارائه تسهیلاتی مانند مرخصی زایمان و مرخصی‌های بدون حقوق برای مراقبت از فرزندان بیمار، می‌تواند به زنان در مدیریت زمان و تعادل بین کار و زندگی کمک کند. توسعه زیرساخت‌ها: ارتقای امنیت اجتماعی و توسعه زیرساخت‌های لازم، مانند حمل و نقل عمومی امن و قابل‌دسترس، می‌تواند به زنان در حضور فعال‌تر در جامعه یاری رساند. دسترسی به حمل و نقل عمومی امن و ارزان‌قیمت، به زنان امکان می‌دهد که بدون دغدغه به محل کار و سایر فعالیت‌های اجتماعی خود مراجعه کنند. همچنین، ایجاد فضای امن در اماکن عمومی، به زنان حس امنیت بیشتری می‌دهد و آنها را تشویق به حضور فعال‌تر در جامعه می‌کند. تقسیم عادلانه وظایف: مشارکت فعال مردان در انجام وظایف خانه‌داری و تربیت فرزندان، به زنان در مدیریت زمان و کاهش فشارهای روانی و جسمی کمک می‌کند. این امر مستلزم تغییر نگرش مردان نسبت به نقش خود در خانواده و پذیرش مسئولیت‌های بیشتر در قبال امور خانه و فرزندان است. تشویق مردان به مشارکت در امور خانه، نه تنها به زنان در انجام وظایفشان کمک می‌کند، بلکه به ایجاد روابط عاطفی قوی‌تر بین اعضای خانواده و تربیت فرزندان سالم‌تر نیز منجر می‌شود. با تلاش برای رفع چالش‌های موجود در زمینه تقسیم کار، می‌توان به سمت جامعه‌ای عادلانه‌تر و برابرتر برای زنان و مردان حرکت کرد. جامعه‌ای که در آن زنان و مردان به طور مساوی در انجام وظایف خانه و خانواده مشارکت می‌کنند و از فرصت‌های برابر برای پیشرفت و شکوفایی در تمام عرصه‌های زندگی برخوردار هستند.
