سیاه‌سرفه نوعی عفونت شدید تنفسی است که توسط باکتری Bordetella pertussis ایجاد می‌شود. این بیماری که بسیار مسری است، به‌ویژه ریه‌ها و راه‌های هوایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث سرفه‌های مکرر و شدید می‌شود که می‌تواند تا ۲ تا ۳ ماه یا بیشتر ادامه یابد. سیاه‌سرفه به‌ویژه نوزادان و کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. این بیماری از طریق قطرات سرفه یا عطسه فرد مبتلا منتقل می‌شود و پیش از تولید واکسن، به‌عنوان یک بیماری خطرناک دوران کودکی شناخته می‌شد.
امروزه، سیاه‌سرفه در درجه اول کودکانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد که دوره کامل واکسیناسیون را طی نکرده‌اند و نوجوانان و بزرگسالانی که ایمنی بدنشان کاهش یافته است. مرگ‌های ناشی از این بیماری نادر است، اما بیشتر در نوزادان رخ می‌دهد. بنابراین، واکسیناسیون به‌ویژه برای زنان باردار و افراد نزدیک به نوزادان بسیار مهم است تا از انتقال بیماری جلوگیری شود.
علائم سیاه‌سرفه
علائم سیاه‌سرفه بر اساس سن و وضعیت واکسیناسیون افراد متفاوت است. اولین علائم معمولاً شبیه به سرماخوردگی هستند:
- آبریزش بینی
- قرمزی و آبریزش چشم‌ها
- گلودرد
- تب خفیف
حدود یک هفته پس از شروع بیماری، سرفه‌های شدید آغاز می‌شوند. این سرفه‌ها ممکن است چند دقیقه طول بکشند و در شب‌ها بیشتر بروز کنند. همچنین، سرفه‌ها معمولاً مخاط غلیظ ایجاد می‌کنند و ممکن است همراه با استفراغ باشند. بین حملات سرفه، فرد ممکن است نفس‌نفس بزند و صدای “وو” ایجاد کند. در برخی موارد، فشار سرفه باعث قرمزی صورت و خونریزی خفیف زیر پوست یا چشم‌ها می‌شود. اگر مشکل تنفسی حاد شود، پوست نوزادان و کودکان خردسال ممکن است به رنگ آبی (سیانوز) درآید.
در نوزادان بسیار کوچک، سرفه ممکن است چندان قابل‌توجه نباشد، اما ممکن است دوره‌های کوتاهی از توقف تنفس مشاهده شود. حملات سرفه به‌تدریج کمتر می‌شوند، اما بهبودی کامل ممکن است چندین ماه طول بکشد.
افراد در معرض خطر
سیاه‌سرفه می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار دهد، اما برخی گروه‌ها بیشتر در معرض خطر هستند:
- نوزادان و کودکان خردسال: نوزادان زیر ۶ ماه به دلیل واکسیناسیون ناکامل، در معرض خطر بیشتری برای عوارض شدید هستند.
- کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان: در این گروه‌ها، بیماری کمتر خطرناک است، اما همچنان می‌تواند ناخوشایند و طولانی باشد.
- افرادی که پیش‌تر مبتلا شده‌اند: ابتلا به سیاه‌سرفه به معنای مصونیت کامل نیست و احتمال ابتلای مجدد با شدت کمتر وجود دارد.
- افرادی که واکسیناسیون انجام داده‌اند: محافظت واکسن با گذر زمان کاهش می‌یابد و احتمال ابتلا وجود دارد.
عوامل خطر سیاه‌سرفه
چندین عامل می‌تواند خطر ابتلا به سیاه‌سرفه شدید را افزایش دهد:
- سن: نوزادان زیر یک سال در معرض بیشترین خطر هستند.
- شرایط پزشکی زمینه‌ای: افراد مبتلا به بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدنشان را ضعیف می‌کند یا افرادی که آسم دارند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
پیشگیری از سیاه‌سرفه
بهترین راه برای جلوگیری از سیاه‌سرفه، دریافت واکسن است. واکسن سیاه‌سرفه اغلب همراه با واکسن‌های دیفتری و کزاز به کودکان تزریق می‌شود. این واکسیناسیون معمولاً در دوران نوزادی آغاز می‌شود و پس از چند سال نیاز به تزریق مجدد دارد. همچنین توصیه می‌شود که بزرگسالانی که در تماس با نوزادان هستند، واکسیناسیون خود را تجدید کنند.
تشخیص سیاه‌سرفه
تشخیص این بیماری به‌ویژه در مراحل اولیه دشوار است، زیرا علائم آن با سایر بیماری‌های تنفسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا شباهت دارد. پزشکان معمولاً با پرسش درباره علائم و گوش دادن به صدای سرفه، به تشخیص اولیه می‌رسند. برای تأیید تشخیص، آزمایش‌های زیر انجام می‌شود:
- کشت بینی یا حلق: برای شناسایی باکتری عامل سیاه‌سرفه.
- آزمایش خون: جهت بررسی واکنش سیستم ایمنی بدن به عفونت.
- عکس‌برداری از قفسه سینه: برای ارزیابی وضعیت ریه‌ها.
درمان سیاه‌سرفه
درمان سیاه‌سرفه به عوامل مختلفی مانند سن بیمار و مدت زمان ابتلا بستگی دارد. آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور معمول برای درمان تجویز می‌شوند و باید توسط پزشک متخصص انتخاب شوند. در کودکان خردسال و نوزادان، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد تا از بروز مشکلات تنفسی جلوگیری شود. همچنین، استفاده از داروهای ضدسرفه معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا این داروها تأثیری در بهبود بیماری ندارند.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
