پس از تسلط حکومت سرپرست بر افغانستان، محدودیت‌های گسترده‌ای بر حضور زنان در اجتماع و فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و آموزشی آنان اعمال شده است. این سیاست‌ها، کشور را از بهره‌برداری از توانایی‌های بالقوه و بالفعل نیمی از نیروی انسانی‌اش محروم کرده است.
با این وجود، زنان افغانستان تسلیم این محدودیت‌ها نشده و از فرصت‌های مختلف برای کار و کارآفرینی بهره برده‌اند. به گزارش خبرگزاری‌های افغانستان، سازمان ملل متحد اخیراً اعلام کرده است که در حال حاضر ۸۰ هزار تجارت کوچک در افغانستان تحت مدیریت زنان قرار دارد.
برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) نیز اعلام کرده که از این زنان و تجارت‌هایشان در افغانستان حمایت کرده است. این نهاد بیان داشته که این تجارت‌های کوچک باعث ایجاد شغل برای ۹۰۰ هزار نفر شده و ۴.۵ میلیون نفر از مزایای آن بهره‌مند شده‌اند.
با وجود سنگ‌اندازی‌های بی‌شمار دولت و دیگر چالش‌های موجود، زنان افغان با پشتکار و اراده قوی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا می‌کنند. آن‌ها با ایجاد و مدیریت تجارت‌های کوچک، نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌های خود کمک می‌کنند، بلکه به توسعه پایدار و کاهش فقر در جامعه نیز یاری می‌رسانند.
حمایت‌های بین‌المللی، به‌ویژه از سوی سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته، در تقویت و توسعه این تجارت‌ها نقش بسزای داشته است. این حمایت‌ها شامل ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، دسترسی به منابع مالی و ایجاد شبکه‌های ارتباطی برای تبادل تجربیات و اطلاعات می‌شود.
با این حال، چالش‌های متعددی همچنان پیشروی زنان کارآفرین افغان قرار دارد. محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، نبود دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر، کمبود سرمایه و منابع مالی، و عدم حمایت‌های قانونی و دولتی از جمله موانعی هستند که این زنان با آن‌ها مواجه‌اند.
«ممنوعیت کار زنان»
پس از تغییر رژیم در افغانستان و روی کار آمدن حکومت سرپرست در اوت ۲۰۲۱، محدودیت‌های شدیدی بر فعالیت‌های زنان اعمال شد. در نخستین گام، کارمندان زن از ادارات دولتی اخراج و مجبور به خانه‌نشینی شدند. سپس، حاکمان فعلی، فعالیت زنان در مؤسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی را ممنوع کردند. در ادامه، حتی کار زنان افغان در دفاتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) و سایر آژانس‌های این سازمان نیز ممنوع اعلام شد.
علاوه بر این، حکومت برخی از کسب‌وکارهای تحت مدیریت زنان را نیز تعطیل کردند. به‌عنوان مثال، آرایشگاه‌های زنانه در سراسر افغانستان بسته شدند که منجر به بیکاری بیش از ۶۰ هزار زن گردید. این اقدامات، تأثیرات منفی گسترده‌ای بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان افغان داشته و آن‌ها را از مشارکت در توسعه کشور بازداشته است.
با وجود این محدودیت‌ها، زنان افغان همچنان به تلاش‌های خود برای مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی ادامه می‌دهند. بر اساس گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، بیش از ۸۰ هزار تجارت کوچک تحت رهبری زنان در افغانستان فعال است که برای ۹۰۰ هزار نفر فرصت شغلی ایجاد کرده و زندگی ۴.۵ میلیون نفر را تحت تأثیر قرار داده است.
«تجارت آنلاین و صنایع دستی: مسیر امید زنان افغان»
با وجود تلاش‌های حکومت سرپرست برای حذف زنان از چرخه اشتغال و اقتصاد افغانستان، زنان کارآفرین با استفاده از اندک‌ترین فرصت‌ها همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. رشد تکنولوژی و دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، فضای جدیدی برای تجارت و کسب درآمد فراهم کرده است. صدها زن و دختر جوان در افغانستان با بهره‌گیری از این امکانات، تجارت آنلاین خود را راه‌اندازی کرده‌اند. این تجارت‌ها که اغلب در زمینه‌های فروش محصولات محلی، ارائه خدمات آموزشی، و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی چون یوتیوب انجام می‌شود، به این زنان امکان می‌دهد که درآمدی پایدار داشته باشند. برخی از آنان با ایجاد کانال‌های آموزشی در حوزه‌هایی چون آشپزی، زندگی روستایی و صنایع دستی به جذب مخاطب و کسب درآمد پرداخته‌اند.
صنایع دستی یکی دیگر از عرصه‌های پررونق فعالیت زنان افغان است. زنان با مهارت‌های سنتی خود، تجارت‌های کوچک مرتبط با صنایع دستی راه‌اندازی کرده و محصولات خود را نه تنها در داخل کشور بلکه به بازارهای بین‌المللی نیز صادر می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی نقشی کلیدی در معرفی و فروش این محصولات ایفا می‌کنند و به زنان این امکان را می‌دهند تا به مخاطبانی گسترده‌تر دسترسی پیدا کنند. این فعالیت‌ها نه تنها اقتصاد محلی را تقویت کرده؛ بلکه میراث فرهنگی افغانستان را نیز به جهانیان معرفی کرده است.
با این حال، زنان افغان همچنان با چالش‌های بزرگی مواجه هستند. بحران اقتصادی ناشی از تسلط دولت سرپرست و محدودیت‌های اعمال‌شده بر زنان، فشارهای بی‌سابقه‌ای را بر آنان وارد کرده است. بنا بر گزارش‌های سازمان ملل متحد، میلیون‌ها زن و کودک افغان در شرایط بحرانی از نظر تغذیه و دسترسی به خدمات اولیه زندگی قرار دارند. با این وجود، زنان افغان با روحیه‌ای قوی و مقاوم، در تلاش‌اند تا نقش خود را در جامعه و اقتصاد حفظ کنند. این مقاومت، هرچند امیدوارکننده است، اما پیامدهای مخرب محدودیت‌های حکومت بر زندگی این زنان همچنان پابرجاست و نیازمند توجه و حمایت بیشتر جامعه بین‌المللی است.
نویسنده: مهدی مظفری
