باروری یکی از جنبه‌های مهم سلامت جسمی و روانی در زندگی زوج‌هاست. با این حال، عواملی مانند استرس، تغذیه نامناسب، سبک زندگی ناسالم و اختلالات هورمونی می‌توانند قدرت باروری را کاهش دهند. خوشبختانه، راهکارهای طبیعی و پزشکی متعددی برای افزایش شانس بارداری وجود دارد که با به‌کارگیری آن‌ها می‌توان احتمال باروری را به‌طور قابل‌توجهی بالا برد.
از هر شش زوج در سراسر جهان یک نفر در ۱۲ ماه اول بارداری خود مشکل دارد. بسیاری از افراد بر این باورند هنگامی که اقدام به بارداری کنند ، به سرعت باردار می شوند. با این حال ، هر ماه فقط یک دوره زمانی بسیار کوتاه وجود دارد.
فاکتورهای زیادی وجود دارد که هم بر قدرت باروری زنان و هم مردان تأثیر می گذارد. اکثر مردم می دانند که باروری زن با افزایش سن او کاهش می یابد اما ممکن است متوجه نشوند که حتی در باروری ترین سال های زندگی او ، انتخاب سبک زندگی و عوامل بیرونی می تواند بر احتمال باردار شدن و داشتن فرزند سالم تأثیر بگذارد.
بنابراین ناباروری به معنای ناتوانی در باردار شدن پس از یک سال تلاش مناسب است. فاکتورهای زیادی وجود دارد که می تواند بر باروری فرد تأثیر بگذارد مانند سن ، وزن ، الکل ، مواد مخدر یا سیگار کشیدن ، رژیم غذایی ، ورزش و غیره.
بخش اول: عوامل مؤثر بر باروری
باروری نتیجه‌ی عملکرد هماهنگ میان چندین عامل است، از جمله:
– سلامت سیستم تولیدمثل: عملکرد درست تخمدان‌ها، رحم، لوله‌های فالوپ و اسپرم در فرایند باروری حیاتی است.
– هورمون‌ها: هورمون‌های زنانه مانند استروژن و پروژسترون و همچنین هورمون‌های مردانه نظیر تستوسترون نقش کلیدی در تنظیم چرخه‌ی باروری دارند.
– سبک زندگی: تغذیه‌ی سالم، وزن مناسب، خواب کافی، پرهیز از مصرف سیگار، الکل و مواجهه با مواد شیمیایی، نقش مهمی در حفظ باروری دارند.
– سن: افزایش سن، به‌ویژه پس از ۳۵ سالگی در زنان، با کاهش کیفیت و تعداد تخمک‌ها همراه است که می‌تواند بارداری را دشوارتر کند.
روش‌های طبیعی برای افزایش باروری
۱. تغذیه‌ی مناسب
مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب و لبنیات طبیعی، تأثیر مثبتی بر سلامت باروری دارد.
مواد مغذی زیر به‌طور خاص اهمیت دارند:
– روی (Zinc) و ویتامین D: در بهبود کیفیت اسپرم مؤثرند.
– اسید فولیک، ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌ها: به تقویت تخمک‌گذاری و بهبود عملکرد تخمدان‌ها کمک می‌کنند.
*. کنترل وزن
چاقی یا لاغری بیش از حد می‌تواند نظم چرخه‌ی تخمک‌گذاری را بر هم بزند. حفظ وزن در محدوده‌ی نرمال بر اساس شاخص توده بدنی (BMI)، به تعادل هورمون‌ها و افزایش شانس باروری کمک می‌کند.
۳. فعالیت بدنی منظم
ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی، یوگا یا شنا، به بهبود گردش خون، تنظیم هورمون‌ها و کاهش استرس کمک می‌کنند.
توجه داشته باشید که ورزش‌های شدید و سنگین ممکن است تأثیر منفی بر تعادل هورمونی داشته باشند.
۴. کاهش استرس
استرس مزمن می‌تواند بر هورمون‌های مؤثر در باروری مانند LH و FSH تأثیر منفی بگذارد.
راهکارهایی مانند مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی آرام، تنفس عمیق و داشتن خواب کافی می‌توانند در کاهش استرس مؤثر باشند.
۵. ترک سیگار و الکل
مصرف سیگار و الکل با کاهش کیفیت تخمک و اسپرم، شانس باروری را به شدت پایین می‌آورد. ترک این مواد، یکی از اقدامات کلیدی در مسیر بهبود باروری است.
روش‌های پزشکی برای افزایش باروری
۱. مراجعه به پزشک متخصص و انجام بررسی‌های لازم
در صورت تأخیر در بارداری، لازم است زوجین تحت نظر پزشک متخصص زنان یا اورولوژی قرار گیرند.
بررسی‌هایی مانند سونوگرافی، آزمایش هورمونی، آنالیز اسپرم و بررسی سلامت رحم و تخمدان‌ها می‌تواند علت اصلی ناباروری را مشخص کرده و راه درمان مناسب را پیشنهاد دهد.
۲. درمان دارویی
در صورتی که علت ناباروری به اختلالات تخمک‌گذاری مربوط باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند کلومیفن سیترات، لتروزول یا هورمون‌های تزریقی برای تحریک تخمک‌گذاری تجویز کند. این داروها به تنظیم چرخه قاعدگی و افزایش احتمال بارداری کمک می‌کنند.
۳. جراحی و درمان‌های ساختاری
اگر مشکلاتی مانند انسداد لوله‌های فالوپ، کیست تخمدان یا واریکوسل (در مردان) وجود داشته باشد، انجام جراحی‌های محدود می‌تواند عملکرد دستگاه تولیدمثل را بهبود دهد و شانس باروری را افزایش دهد.
۴. روش‌های کمک‌باروری (ART)
– IUI (تلقیح داخل رحمی): اسپرم شسته‌شده و آماده‌شده، مستقیماً به رحم تزریق می‌شود.
– IVF (لقاح آزمایشگاهی): تخمک و اسپرم در آزمایشگاه ترکیب شده و سپس جنین به رحم منتقل می‌شود.
– ICSI: در مواردی که کیفیت یا تعداد اسپرم پایین است، یک اسپرم به طور مستقیم به داخل تخمک تزریق می‌شود.
جمع‌بندی:
زوج‌ها باید با صبر، آگاهی و برنامه‌ریزی درمان را ادامه دهند، چرا که معمولاً نتایج طی چند ماه قابل مشاهده است.
عوامل ساده‌ای مانند خواب کافی، آرامش روانی، و حفظ رابطه عاطفی سالم، نقش قابل‌توجهی در افزایش شانس باروری دارند.
پیش از مصرف هرگونه دارو یا گیاه دارویی نیز مشورت با پزشک ضروری است، تا از تداخل‌های احتمالی یا عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
در نهایت، ترکیب روش‌های طبیعی با درمان‌های علمی، بهترین مسیر برای بهبود باروری است. تغذیه سالم، ورزش ملایم و آرامش ذهنی در کنار پیگیری پزشکی، شانس بارداری را افزایش می‌دهند.
آگاهی، پیگیری، و صبر، سه کلید اصلی در این مسیر هستند.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
