اختلال بدشکلی بدن یاBDD ( Body Dysmorphic Disorder) نوعی اختلال روانی است که فرد در آن به شدت نگران نقصی خیالی یا بسیار کوچک در بدن خود می‌شود و دائما به آن فکر می‌کند. این نقص معمولا خیالی است و یا اگر هم بصورت فیزیکی واقعا وجود داشته باشد، افراد مبتلا آن را بسیار بزرگنمایی خواهند کرد به طوری که مبدل به نوعی وسواس و ناراحتی می‌شود.
در دنیا، زنان همیشه به دلیل معیارهای تعریف شده از سوی جامعه، سعی داشته اند تا ظاهر خودشان را در بهترین حالت حفظ کنند و اغلب این حفظ آراستگی ظاهری برای‌شان فشارهای روانی و جسمی زیادی نیز به همراه داشته و وقت زیادی از آنان می‌گیرد. با این وجود زنان به این باوراند که ایده آل بودن‌شان به لحاظ ظاهری و آراستگی کامل‌شان نوعی باید و اجبار در زندگی‌شان می‌باشد و برای دستیابی به آن تلاش‌های فراوانی انجام می‌دهند.
جراحی‌های زیبایی، ویرایش تصاویر، دنیای مد و تعیین ملاک‌هایی که صورت می‌گیرد، تلقین جامعه، باورهای کلیشه‌ای به جسم و ظاهر زنان و همه‌ی این‌ها مواردی هستند که باعث شده اند زنان به شدت در مورد ظاهر خود دچار درگیری باشند و در جستجوی عیوب و ایرادات و رفع آن‌ها باشند. این باورها گاهی باعث بروز اختلال‌هایی همچون وسواس و یا بدشکلی بدن در زنان می‌تواند شود که البته این اختلال مختص زنان نبوده و نمی‌باشد؛ صرفا بنا به دلایل ذکر شده زنان در معرض ابتلای بیشتر به آن قرار دارند.
تا به حال برای‌تان پیش آمده که زمان زیادی را جلوی آینه به وارسی جزئیات بدنی خود صرف کنید؟ آیا افکار آزار دهنده و ناشی از نارضایتی به سراغ‌تان می‌آید؟ آیا این افکار تاثیر منفی بر جوانب مختلف زندگی‌تان گذاشته است؟
همه‌ی ما در زندگی‌مان روزهایی را از سرمی‌گذارنیم که ممکن است نسبت به جنبه‌های خاصی از ظاهر خود احساس ناامنی داشته باشیم یا فکر کنیم به اندازه‌ی کافی خوب نیستیم. اما اگر می‌بینید که وقت زیادی را صرف وسواس، پنهان کردن، یا اصلاح نقصی در خود می‌کنید، ممکن است به اختلال (BDD) مبتلا شده باشید.
اختلال بدشکلی بدن یا (BDD) اختلالی نسبتا شایع است و اختلالی است که شامل مشغله‌های فکری ناراحت کننده و مختل کننده است. این وضعیت مردان و زنان را در هر سنی می‌تواند درگیر کند. گرچه بیشتر موارد از همان دوران بلوغ شروع می‌شود.
اگر مبتلا به اختلال بدشکلی بدن هستید ممکن است احساس کنید که بین تصور شما از بدن و آنچه که دیگران می‌گویند شکاف غیرقابل عبوری وجود دارد. اگر چه برخی جنبه‌های ظاهری خود را زشت یا بد می‌دانید و یا احساس غیرطبیعی بودن نسبت به آن دارید. اما واقعیت این است که دیگران شما را آنگونه نمی‌بینند. در حالی که ممکن است افرادی که این را به شما می‌گویند، کاملا بنظرتان افراد معتمدی باشند اما نمی‌توانید این حرف‌های‌شان را باور کنید و از استرس و اضطراب نسبت به بدن‌تان فرار کنید. بدشکلی بدن یک اختلال روانشناسی است که می‌تواند با راهکارهای درمانی بهبود پیدا کند اما نخستین قدم شناسایی درست علائم آن می‌باشد.
ویژگی افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن
در این اختلال هربخشی از صورت یا بدن‌تان می‌تواند شما را به بازی «من نقص دارم.» بکشاند و باورهای شما را نسبت به خود واقعی‌تان به چالش بکشد، اما با توجه به آمارها، بیشترین مواردی که مردم با آن درگیر هستند موارد زیر می‌باشد:
- ویژگی‌های صورت و جزئیات آن (اندازه‌ی لب، بینی، چشم‌ها و…)
- حساس بودن به پوست (رنگ پوست، جوش یا آکنه، خال و…)
- اندازه‌ی عضلات بدن
- اندازه و شکل دستگاه تناسلی و پستان‌ها
- مو ( موهای بدن و صورت)
ممکن است این حس را داشته باشید که نسبت به نواقصی (نواقص فرضی خودتان) هیچ کاری از دست‌تان برنمی‌آید تا برطرف‌شان کنید و احساس بهتری داشته باشید؛ گاهی فکر می‌کنید یک عمل جراحی شاید بتواند مشکلات را حل کند یا به طرز معجزه آسایی ظاهرتان دگرگون شود اما بدانید با به کار گیری تکنیک‌هایی از جمله؛ کنار آمدن با خودتان، تماشای خودتان از بیرون و تغییر زاویه‌ی دیدتان و با مشاهده‌ی کلی‌تری از خودتان می‌توانید به نتایج بهتری دست یابید.
اینکه به صورت کلی با جوش‌های صورت‌مان یا اندازه‌ی پاهای‌مان مشکل داشته باشیم، موضوع نگران کننده‌ای نیست؛ اما اگر این مسائل بصورت یک پریشانی قابل توجه در زندگی روزمره تاثیر بگذارد، نشان می‌دهد که با مشکل بزرگتری روبرو هستیم.
موارد زیر را در خودتان بررسی کنید:
- بصورت افراطی و مکرر از آینه استفاده می‌کنید و یا از آن دوری می‌کنید؟ نگاه به آینه برای‌تان حالت اجبار دارد؟ یا آن سر قضیه قرار دارید و از آینه‌ها دوری می‌کنید تا از رویارویی با نقص‌های احتمالی‌تان سر باز زنید؟
- خودتان را در انزوا قرار می‌دهید تا دیگران از نقص‌های بدنی‌تان مطلع نشوند؟
- از رفتن به مکان‌های اجتماعی به خاطر ترس از دیده شدن اجتناب می‌کنید؟
- برای انجام امور، ساعات خلوت و مکان‌های خلوت را ترجیح می‌دهید؟
- وقت و انرژی زیادی را صرف پوشاندن نقص‌های درک شده از سوی خودتان صرف می‌کنید؟
- لباس و آرایش‌های خاصی را برای پوشاندن ناحیه‌ی مورد نظرتان استفاده می‌کنید؟
- وقتی در عکس‌های دسته جمعی قرار می‌گیرید زمان زیادی را صرف آماده شدن می‌کنید تا جا بمانید و حضور نداشته باشید؟
- آیا عکس‌های‌تان را مدام ویرایش می‌کنید و باز هم احساس نارضایتی دارید؟
- برای رفع نقص درک شده توسط خودتان گاهی بیش از یکبار تحت عمل جراحی قرار گرفته اید؟
البته باید توجه داشته باشیم که موارد ذکر شده صرفا با موضوع اختلال (BDD) مدنظر قرار داده شوند زیرا اگر احتمالات دیگری را در نظر بگیریم ممکن است رفتار معقولی باشند به عنوان مثال اگر فردی برای انجام امورش ساعات خلوتی از روز را انتخاب می‌کند ممکن است به دلیل داشتن تمرکز بیشتر باشد و نمی‌توان صرف در نظرداشت همین مورد به او برچسب ابتلا به اختلال بدشکلی بدن را زد.
در بخش دوم این مقاله به توضیح دلایل ابتلا به اختلال بدشکلی بدن و معرفی راهکارهای درمانی آن خواهیم پرداخت.
نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»
