نویسنده: مهدی مظفری
برای کشف نظر اسلام درباره موضوعی، از دو منبع باید کار گرفت؛ کتاب(قرآن) و سنت(حدیث و تقریر پیامبر). در شماره قبل این مقاله، نظر قرآن را در مورد تحصیل دختران بیان کردیم. در بخش قبلی استدلال شد که قرآن کریم چه در مقام تشویق و ترغیب و چه در مقام وجوب و الزام عموم انسان‌ها را (فارغ از نژاد و جنسیت) به تحصیل علم فراخوانده است. همچنین تاکید شد که بیشتر آیات مرتبط با علم، علی‌رغم اینکه با صیغه مذکر بیان شده، اما مخاطب‌شان مرد و زن است. در این بخش از مقاله، با استفاده از سخنان پیامبر عظیم‌الشأن اسلام، جایگاه تحصیل دختران در آیین مقدس اسلام را بررسی می‌کنیم.
پیامبر(ص): «تحصیل بر مرد و زن واجب است.»
پیامبر گرامی(ص) اشارات بی‌شماری به علم و عالمان نموده است. ایشان هم در مقام سخن و هم در مقام عمل، دانش و دانشمندان را تکریم نموده، از این طریق، امت خود را به علم‌آموزی فرا خوانده است.
پیامبر خدا(ص) در کشاندن انسان‌ها بسوی علم و دانش، همان شیوه قرآن را پیش گرفته است. ایشان در جایی، تمام انسان‌ها را به فراگیری دانش تشویق می‌کند و در جایی با به کار بردن واژگان دستوری امر به تحصیل علم می‌نماید.
حضرت ختمی مرتبت(ص) مکررا در جمع مسلمین با بیان اهمیت دانش و ارزش طالب علم، مشوق آنان در فراگیری علم شده است. علم را سرچشمه همه خیرات نامیده، عالمان را وارث انبیاء، قلم عالم را برتر از خون شهید و نگاه به چهره دانشمندان را عبادت خوانده است.
پیامبر اکرم (ص) بیان داشته که چگونه مَلَک، بال‌های خویش را سرشار از رضا، زیر پای طالب علم می‌گستراند و هر آنچه در جهان است، حتی ماهی در دریا، برای او طلب آمرزش از خدا می‌نماید.
پیامبر خدا (ص) در سخن گفتن درباره علم و دانش تا بدانجا می‌رود که به همه آنان که سخت در تکاپوی یافتن اثری از بهشت‌اند می‌گوید:
«مَن كانَ في طَلَبِ العِلمِ كانَتِ الجَنَّةُ في طَلَبِهِ؛ کسی که در طلب دانش باشد، بهشت در طلب او است.»
تأکید حضرت ختمی مرتبت بر دانش آموختن چنان است که همه افراد را به آن دعوت می‌کند، در هر نقطه دور و از هر نوع علم مفیدی که باشد:
اُطلُبوا العِلمَ ولَو بِالصِّينِ؛ دانش را فرا گيريد، گرچه درچين باشد.
العِلمُ أكثَرُ مِن أن يُحصى، فَخُذْ مِن كُلِّ شَيءٍ أحسَنَهُ؛ دانش بيش از آن است كه به شماره در آيد؛ بنابراين، از هر چيزى نيكوترين آن را فرا گير.
این‌ها همه تعابیر حضرت محمد (ص) در مورد دانش و دانشمندان بود که انسان با خواندن این تعابیر، حقیقتا از ارزش والای علم باخبر می‌شود و در پی کسب آن می‌کوشد.
نکته قابل تذکر اینست که در احادیث فوق و در بسیاری از سخنرانی‌هایی که پیامبر (ص) درباره دانش و دانشمندان ایراد فرموده، اطلاق وجود دارد. بدین معنی که پیامبر(ص) عموم انسان‌ها (اعم از مرد و زن) را به فراگیری علم تشویق می‌کند. البته پیامبر(ص) در شماری از سخنان‌‌اش که انسان‌ها را به علم‌آموزی دستور می‌دهد، صراحتا جنس مرد و زن را نام می‌گیرد. آنجا که می‌فرماید:
«طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ؛ تحصیل علم بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.»
این احادیث پیامبر درباره دانش و دانشمندان نشان می‌دهد که تحصیل علم، توسط دختران در اسلام از جایگاه فوق‌العاده‌ای برخوردار است و پیامبر عظیم‌الشأن اسلام صراحتا تحصیل علم را بر زن و مرد به عنوان فریضه شرعی یاد کرده و گفته که تحصیل علم نه فقط بر مردان، بلکه بر زنان و دختران نیز فرض است. چرا که زنان می‌توانند از علم خود برای رشد و پیشرفت خود و جامعه استفاده کنند.
علت وجوب تحصیل علم در اسلام، این است که علم همانند ایمان به انسان کمک می‌کند تا سعادت دنیا و آخرت خود را تأمین کند. علم چون نور پرفروغی است که انسان را از گمراهی و جهل نجات می‌دهد و به انسان کمک می‌کند تا در زندگی خود تصمیمات درستی بگیرد. علم است که فراگیری‌اش باعث مفیدیت و ارزشمندی مرد و زن در جامعه می‌شود.
