ولایت هرات واقع در غرب افغانستان از ۱۵ میزان الی امروز (۲۶ میزان) شاهد زلزله‌ي دوام‌دار بوده که از اثر این حادثه‌ی طبیعی مردم هرات خسارات جانی و مالی هنگفتی را متقبل شده است.
این حادثه‌ي طبیعی در صد سال اخیر در هرات سابقه نداشته و مردم هرات می‌گویند که این واقعه در یک قرن اخیر بی‌سابقه بوده است. زلزله‌ی که در ۱۵ میزان ولایت هرات را تکان داد، از اثر آن هزاران انسان ساکنِ هرات متضرر، ۲۷۲۱ نفر کشته و بیش از ۲۰۰۰ نفر مجروح شدند.
متاسفانه این زلزله به حد دور از تصور دوام‌دار بوده که روزانه چند مرتبه ولایت هرات را تکان می‌دهد. در ادامه به علاوه پس‌لرزه‌های که زلزله‌ی ۱۵ میزان داشت، دو پس لرزه‌ی شدید آن نیز باعث تخریب منازل مسکونی ساکنین هرات گردیده و ۴ کشته و نزدیک به ۲۰۰ نفر مجروح برجای گذاشت. گفتنی است که زلزله‌ی اول ولسوالی زنده‌جان واقع شمال‌غربی هرات را ویران نموده و پس لرزه‌های آن مردم ولسوالی‌های غوریان، گلران، کشک رباط سنگی و انجیل را متضرر نموده است.
این در حالی است که با دوام‌دار شدن زلزله، مردم خانه‌های‌شان را ترک نموده و در دشت‌ها، باغ‌ها و مکان‌های تفریحی زیر خیمه و چادر زنده‌گی می‌نماید. زهرا غلامی می‌گوید: « در روز اول زلزله ما در خانه بودیم و تلویزیون نگاه می‌کردیم. ناگهان با یک صدایی مهیب، ساختمان به لرزه در آمده و سروصدایی همسایه برآمد. همه‌ي ما بدون کفش به طرف بیرون دویده و از دروازه بیرون شدیم، دیدم همه‌ی همسایه‌های ما از خانه‌های شان برآمده و سراسیمه هستند.»
تداوم زلزله در شهر هرات برای مردم کسالت‌کاری به بار آورده و اکثریت با وضعیت بدی اقتصادی روزگار شان را می‌گذراند که در این باره نیز زهرا غلامی چنین می‌گوید: « متاسفانه با دوام‌دار شدن زلزله، مردم هرات سراسیمه هستند و نمی‌توانند این خطر را قبول کنند که با چنین اوضاع نامناسب منطقه‌ی به خانه‌های شان برگردند. مردم در این وضعیت اضطراری برای نجات جان شان خانه‌های‌شان را ترک نموده و در مکان‌های دور از ساختمان‌ها زندگی میکند. متاسفانه در این وضعیت بحرانی اکثریت مردم بنا به مشکلات اقتصادی، درست تغذیه نشده و امکان مریض‌شدن‌شان زیاد است.»
با وقوع زمین‌لرزه و تداوم آن بازار خیمه‌فروشان در هرات پر رونق شده، اکثریت آنان از این وضعیت استفاده‌ی سو نموده و درآمد شان را چند برابر نموده‌اند. کریمه ظفری یکی از شهروندان هرات که موجب بی‌عدالتی خیمه‌فروشان قرار گرفته است، می‌گوید: «متاسفانه کسبه‌کاران و دکان‌داران ولایت هرات در این برهه زمانی ناهنجار هم‌کاری لازم را با مردم نداشته و بیشتر به سودجویی شخصی فکر نموده است. خیمه‌ی که قبلا ۸۰۰ افغانی فروخته می‌شد، در ۱۶ میزان به سه هزار افغانی خریدیم. این ظلم بزرگی است که کسبه‌کاران و دکان‌داران شهر هرات در حق هم‌شهریان خودشان می‌کنند. عده‌ی که وضعیت اقتصادی‌شان خوب بوده و توانایی خرید اجناس را به قیمت دوبرابر داشته، برای آنان مشکلی نیست. ولی کسانی‌که توانایی خرید را به قیمت اصلی آن نداشتند؛ مطمیناً ظلم بزرگی در حق‌شان شده است.»
زینب حسینی شهروند دیگر هراتی چنین می‌گوید: « بازار خیمه‌فروشان در این روزها رونق گرفته و آن‌ها به سودجویی بزرگی بااستفاده از وضعیت کنونی مردم دست‌یافته است. هرچند که آنان از این وضعیت خیلی استفاده نتوانستند، باز هم به رقم بزرگی از مفاد دست یافته‌اند. نیروهای حکومت سرپرست در این مورد به موقع عمل نموده و کسانی‌که می‌خواستند از وضعیت اضطراری کام‌یابی کند، زودتر جلوی‌شان گرفته‌شده و دروازه‌های دکاکین آنان مهرولاک شدند که این کار نیروهای حکومت سرپرست به نفع مردم بی‌بضاعت هرات تمام شد.»
با وجود بازارهای بزرگ در شهر هرات، این بازارها در این وضعیت بحرانی کفاف مردم را ننموده و اکثر مردم مجبور شده‌اند که با استفاده از بوجی‌های آرد، فراشوت، پارچه‌های مقاوم و چوب‌های راست برای خودشان خیمه بسازند تا از سرمای شبانه و گرد و خاک روزانه در امان باشد. زینب براتی می‌گوید: « ما وقتی به بازار خیمه فروشان در عقب مسجد جامع رجوع کردیم، با نصف روز پرس‌وجو، نتوانستیم خیمه‌ی بیابیم که بخریم. اکثر مردم که رجوع می‌کردند در نبود خیمه، پشه‌خانه‌های بهاری خریداری می‌نمودند. ما دست‌خالی به برگشته و از نانوایی محل‌مان ۳۰ عدد بوجی آرد خریدیم، سپس آن‌ها را با یکی‌دیگری‌شان دوختیم و با نصب چند شاخه چوب به زمین؛ بوجی‌های دوخته‌شده را روی آن کشیدیم و یک خیمه ساختیم تا از سرما و گرد و خاک در امان باشیم.»
در ادامه‌ی سخنان زینب براتی، شگوفه عباسی گفت: « متاسفانه نبود خیمه یک مشکل بزرگ است. ما کسی را نداشتیم که برای‌مان رهنمایی کند تا خیمه‌ی بسازیم. بازار را نیز زیاد گشتم ولی خیمه‌ی نیافتم. آخر مجبور شدم پشه‌خانه‌ی بهاری بی‌خرم و روی آن‌را پارچه‌ي فراشوت پوشانده و از آن به‌عنوان خیمه استفاده نمایم.»
از سویی هم زلزله در فصل خزان اتفاق افتاده است که هوا روز به روز سردتر شده و این وضعیت اضطراری آسیب جدی را به صحت مردم رسانده است، بصیره غلامی چنین عنوان میکند: « زلزله‌ی که ولایت هرات را تکان داد بی‌سابقه بوده و مردم از خانه‌های‌شان بیرون شده‌اند کسی به خانه‌های‌شان نمی‌روند. هوای هرات از طرف شب بسیار سرد است و مردم نیاز به محیط گرم داشته و خواهان کمک‌های بشردوستانه‌ی ملت‌های دیگر استند. با وضعیت حاکم در ولایت هرات و زندگی زیر خیمه و چادرها، وضعیت صحی مردم مخصوصاً اطفال و سال‌مندان بدتر شده و مریض می‌شوند که زیان بزرگی را به مردم می‌رسانند. نظر به نفوس هرات بنگریم، حداقل یک‌سوم این نفوس در این شرایط اضطراری، مضطرب و مریض شده‌اند. اگر هزینه‌ی تداوی هر نفر را حداقل پنج‌صد افغانی در نظر بگیریم؛ می‌بینیم که رقمِ هنگفتی می‌شود. این ضرر برای مردم هرات قابل جبران نبوده و از نهادهای ملی و بین‌المللی خواهان توجه به مردم هرات هستیم.»
برعلاوه‌ی دشت‌ها، باغ‌ها و مکان‌های تفریحی مردم در سرک‌های عمومی روی بلوار نیز خیمه‌زده و زندگی‌شان را در این دنیایی کوچک از این مکان‌ها برای فردای بهتر دنبال میکند. نصیراحمد مدنی می‌گوید: « برای مردم هرات صحت‌مندی و عافیتِ خوب می‌خواهم و آرزو دارم که هرچه زودتر زلزله تمام شود و شهر هرات به حالت عادی برگردد.»
وی در ادامه افزود که این وضعیت بسیار نگران‌کننده بوده و برای مردم از تمام جوانب آسیب زده است. بعضی‌ها بی‌کار شدند، بعضی‌ها مریض شدند، بعضی‌ها زیر آوار شدند و بعضی‌ها مجروح در شفاخانه‌ها به‌سر می‌برد. از همه بدتر این‌که فامیل‌های که دز مرکز زلزله زندگی می‌کردند، از هم‌پاشیده و این نسل‌شان برای همیشه داغ‌دار است. این زلزله یک حادثه بسیار تلخ و بی‌پیشنه در ولایت هرات بوده که باعث شده است مردم منازل‌شان را ترک و روی سرک‌ها کنار بلوارها، مکان‌های تفریحی و باغ‌ها زندگی کنند. این حادثه زمانی اتفاق افتاده است که فصل خزان بوده و هوا روز به روز سرد می‌شود. این وضعیت طوری رقم خورده که اکثر مردم به وسایل اولیه بهداشتی و صحی دست‌رسی نداشته که این به نوعی به صحت مردم آسیب می‌رسانند. از سویی هم مردم ما بدون تعقل و پیامد حرف‌های‌شان، شایعاتِ در مورد زلزله راه‌اندازی میکند که مردم را بسیار نگران می‌کنند. شایعه‌پراگن‌ها با شایعات عجیب و غریب و تحلیل‌های شکمبه‌ی مردم را بیشتر از هر چیزی دیگری دچار به توهم و مریضی روانی میکند که پیامد این شایعه‌ها بدتر از زندگی در کنار بلوار، دشت‌ها، باغ‌ها و مکان‌های تفریحی است.»
هم‌چنان محبوبه گلستانی می‌گوید: «هم‌شهریان ما در این عرصه کمی بی‌توجه به وضعیت مردم است. آنان که وسیله دارند همواره باایجاد سروصدا خواب‌های خرابِ مردم را خراب‌تر می‌کنند. خواهش ما از عموم مردم این است که شبانه کمی آرام‌تر با وسایل‌شان گشت‌و‌گذار نمایند. زیرا آن‌ها می‌دانند که مردم خانه‌های‌شان را ترک نموده و در کنار سرک‌ها، کوچه‌ها، دشت‌ها و… خوابیده‌اند. این خانواده‌ها اطفال کوچک دارند و نگهداری از اطفال کوچک آسان نبوده و مراقبت از صحت و تغذیه‌ي آن‌ها در این شرایط سخت است.»
زلزله و به‌وجود آمدن وضعیت ناهنجار در حالی تداوم در ولایت هرات بوده که ولایت‌های دیگر افغانستان – بادغیس، کابل، بغلان و بدخشان- نیز شاهد زلزله‌های خفیف بوده است. زمین‌لرزه‌ی چند روز اخیر در هرات به قدری هراس‌افگن و قوی بوده که در بعضی از شهرهای ایران نیز حس شده است.
گزارش‌گر: محمدرضا رامز
