کیست‌های تخمدان (Ovarian Cysts) توده‌های شایعی هستند که روی یا داخل تخمدان ایجاد می‌شوند. انواع مختلفی از کیست تخمدان وجود دارد. معمولا علائمی ایجاد نمی‌کنند و بعضی از آن‌ها بدون درمان از بین می‌روند. انجام معاینات منظم لگن می‌تواند به کاهش شانس شما برای تجربه مشکلات مربوط به کیست کمک کند.
کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان، کیسه‌ای پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که روی یا درون یک یا هر دو تخمدان شما تشکیل می‌شود. تخمدان‌ها اندام‌های کوچکی در لگن هستند که سلول‌های تخمک را نگه می‌دارند و هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون را می‌سازند.
کیست‌های تخمدان انواع مختلفی دارند که اکثر آن‌ها بدون درد و بی‌ضرر (خوش خیم) هستند. معمولاً کیست تخمدان علائمی ایجاد نمی‌کند. احتمالاً متوجه نخواهید شد که دارید، مگر اینکه پزشک شما در طول معاینه معمول لگن یا روش تصویربرداری، آن را پیدا کند.
به ندرت، کیست تخمدان می‌تواند عوارضی ایجاد کند. برنامه ریزی منظم برای معاینات لگن و صحبت با پزشک در مورد علائمی که ممکن است تجربه کنید، می‌تواند به جلوگیری از هر گونه مشکل در کیست کمک کند.
انواع کیست تخمدان
اکثر کیست‌های تخمدان، کیست‌های عملکردی هستند. آن‌ها در پاسخ به تغییرات بدن شما در طول چرخه قاعدگی شکل می‌گیرند. به ندرت، کیست‌های تخمدان به دلایل غیر مرتبط با قاعدگی ایجاد می‌شوند.
- کیست‌های عملکردی: کیست‌های عملکردی شایع‌ترین نوع کیست تخمدان هستند و به بیماری مرتبط نیستند. آن‌ها در نتیجه تخمک گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) رخ می‌دهند. این کیست‌ها می‌تواند نشانه‌ای از عملکرد تخمدان‌های شما باشد. کیست‌های عملکردی معمولاً در طول زمان، معمولاً در عرض ۶۰ روز، بدون درمان خاصی کوچک می‌شوند.
- کیست‌های فولیکولی: یک کیسه کوچک در تخمدان، به نام فولیکول یاد می‌شود و هر ماه یک تخمک را به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی آزاد می‌کند. کیست فولیکولار زمانی تشکیل می‌شود که فولیکول تخمک را آزاد نکند. در عوض، فولیکول با مایع پر می‌شود و بزرگتر می‌شود.
- کیست جسم زرد: پس از اینکه فولیکول تخمک را آزاد می‌کند، گروهی از سلول‌های تولید کننده هورمون جسم زردی را تشکیل می‌دهد. کیست زمانی تشکیل می‌شود که مایع در جسم زرد جمع می‌شود و باعث رشد آن می‌شود. گاهی اوقات به کیست‌های عملکردی کیست ساده نیز می‌گویند.
سایر کیست‌ها: همه‌ی کیست‌های تخمدان در پاسخ به چرخه قاعدگی ایجاد نمی‌شوند. آن‌ها همیشه نشانه بیماری نیستند، اما پزشک ممکن است از شما بخواهد آن‌ها را تحت نظر داشته باشد تا مطمئن شود که عوارضی ایجاد نمی‌کنند. این نوع کیست‌ها عبارتند از:
- سیستادنوما: این کیست‌ها روی سطح تخمدان تشکیل می‌شوند. آن‌ها را می‌توان با مایعی رقیق و آبکی یا غلیظ‌تر و مخاطی پر کرد.
- کیست‌های درموئید: کیست‌های درموئید از سلول‌هایی تشکیل شده اند که انواع بافت‌های بدن انسان از پوست، مو، دندان و حتی بافت مغز را تشکیل می‌دهند.
- اندومتریوما: این نوع کیست‌ها با بافت آندومتر پر می‌شوند. همان بافتی که هر ماه در طول قاعدگی خونریزی می کنید.
- سرطان تخمدان: بر خلاف شرایط فوق، کیست‌های سرطانی تخمدان (تومورها)، توده‌های جامد سلول‌های سرطانی هستند.
چه کسانی به کیست تخمدان مبتلا می‌شوند؟
هر کسی که تخمدان دارد، ممکن است به کیست تخمدان مبتلا شود. موارد زیر فاکتورهای مهمی آمد که در ابتلا به کیست تخمدان نقش دارند:
- سن: اگر یائسگی را سپری نکرده باشید، کیست تخمدان شایع‌تر است.
- وضعیت بارداری: احتمال تشکیل و باقی ماندن کیست در دوران بارداری بیشتر است.
- سابقه کیست تخمدان: اگر قبلاً به کیست تخمدان مبتلا شده اید، احتمال ابتلا به کیست تخمدان بیشتر است.
- شرایط پزشکی فعلی در صورت داشتن موارد زیر احتمال ابتلا به کیست تخمدان در موارد زیر وجود دارد: اندومتریوز، مشکلات هورمونی یا اگر داروهایی برای کمک به تخمک گذاری مصرف می‌کنید.
چه چیزی باعث ایجاد کیست تخمدان می‌شود؟
تخمک گذاری علت اصلی کیست تخمدان است. علل دیگر عبارتند از:
- تولید مثل غیر طبیعی سلولی: تولید مثل سلول‌های غیر معمول می‌تواند باعث ایجاد کیست‌هایی مانند درموئید و سیستادنوما شود.
- اندومتریوز: این کیست‌ها اغلب در مراحل پیشرفته اندومتریوز روی تخمدان ایجاد می شوند.
- بیماری التهابی لگن (PID): عفونت‌های شدید لگن می‌تواند به تخمدان‌های شما سرایت کند و باعث ایجاد کیست شود.
علائم و نشانه‌های کیست تخمدان چیست؟
برخی از کیست‌های کوچک‌تر هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. در این موارد ممکن است حتی ندانید که کیست دارید. کیست‌های بزرگتر ممکن است باعث موارد زیر شوند:
- درد لگن یا درد مبهم در کمر و پشت
- احساس پری (نفخ) در قسمت پایین شکم شما که ممکن است در یک طرف بدن شما بیشتر احساس شود.
- درد هنگام مقاربت
- پریودهای دردناک
- اضافه وزن بدون دلیل
- تکرر ادرار
- خونریزی بدون دلیل
- در مواردی حتی حالت تهوع و اسهال
این علائمی که باقی می‌مانند می‌تواند نشان دهنده وضعیتی به نام سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) باشد. سندرم تخمدان پلی کیستیک وضعیتی است که باعث پریودهای نامنظم و سایر مشکلات مرتبط با هورمون از جمله چاقی و ناباروری می‌شود. سایر علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از (افزایش رشد موهای بدن) و مشکل در کاهش وزن.
تشخیص و درمان
کیست روی تخمدان می‌تواند در طول معاینه لگن یا در آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی لگن پیدا شود. بسته به اندازه کیست و پر شدن آن از مایع یا جامد، پزشک شما احتمالاً آزمایشاتی را برای تعیین نوع آن و اینکه آیا به درمان نیاز دارید، توصیه می‌کند. معمولاً با سنوگرافی قابل تشخیص است و به جز در موارد حاد که نیاز به جراحی می‌باشد، سایر موارد با اقدامات تسکینی و دارو قابل حل و درمان است.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
