شهرنوش پارسی‌پور، روز بیست‌وهشتم بهمن‌ماه سال ۱۳۲۴، در شهر تهران و در خانواده‌ای فرهیخته زاده شد. پدرش علی پارسی‌پور، به قضاوت در دادگستری مشغول بود و مادرش، فخرالملوک والا، با وجود اینکه خانه‌دار بود، در دوران جوانی دست به قلم بوده و خانواده و آشنایانش نیز از استعداد شاعری برخوردار بودند. از همین‌رو مادر وی به مشوق اصلی دخترش در زمینه‌ی مطالعه و نوشتن بدل شد. شهرنوش پارسی‌پور بخشی از دوران تحصیلات خود را در تهران سپری کرد، اما به‌دلیل مأموریت پدرش در خوزستان، ادامه‌ی مسیر تحصیلی‌اش را در مدارس خرمشهر گذراند. او که در دوران مدرسه خوب انشا می‌نوشت، از همان زمان نویسندگی را آغاز کرد. پارسی پور در این سن‌وسال، بسیار کتاب می‌خواند و در دل آرزوی نویسنده شدن را می‌پروراند.
هفده‌ساله بود که تلفن‌چیِ سازمان آب و برق خوزستان شد. سپس در سن بیست‌ویک‌سالگی دوباره به شهر تهران بازگشت. با ورود به پایتخت ابتدا در یک کارخانه‌ی داروسازی مشغول به کار شد و پس از آن به رادیو-تلویزیون ملی ایران راه یافت. شهرنوش پارسی پور در این سازمان، کارهای مختلفی مانند ماشین‌نویسی و تصدی‌گری دبیرخانه‌ی گروه روستایی را تجربه کرد و پس از گذشت چهار سال از ورودش به آن‌جا، تهیه‌کننده‌ی برنامه‌ی «زنان روستایی» شد. فعالیتی که در سال ۱۳۴۶، آشنایی او با ناصر تقوایی، کارگردان بزرگ سینمای ایران و ازدواجشان در آینده را رقم زد. شهرنوش پارسی پور به موازات کار در تلویزیون، به تحصیل در رشته‌ی علوم اجتماعی نیز پرداخت و موفق به دریافت مدرک لیسانس این رشته از دانشگاه تهران شد.
شهرنوش پارسی پور در سال ۱۳۵۳، بعد از اعدام خسرو گلسرخی و کرامت‌الله دانشیان، از رادیو – تلویزیون ملی استعفا داد. پس از آن به دلایل ناواضحی در حدود دو ماه در بازداشت به‌سر برد. او که در سال ۱۳۵۲ از همسرش جدا شده بود، در سال ۱۳۵۵ به‌همراه پسرش علی، رهسپار فرانسه شد و در دانشگاه سوربن به تحصیل در رشته‌ی زبان و ادبیات فرانسه و همین‌طور زبان و تمدن چین پرداخت. پس از بازگشت به ایران دوباره طعم زندان را چشید و بیش از چهار سال از عمر خود را در حبس گذراند. در نهایت شهرنوش پارسی پور پس از تجربه‌ی فرازونشیب‌های بسیار و همچنین عدم موفقیتش در به‌راه انداختن کتاب‌فروشی و درآمدزایی، در سال ۱۳۷۳ برای همیشه ایران را ترک کرد.
سال ۱۳۴۱ اولین اثر داستانی شهرنوش پارسی پور در مجله‌ی هفتگی «اطلاعات بانوان» به چاپ رسید و تبدیل به نقطه‌ی آغازی بر انتشار دیگر آثار او در مجله‌های مختلف مانند «فردوسی»، «جنگ اصفهان»، «کیهان سال»، «کتاب جمعه» و… گشت. در سال ۱۳۵۱ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، داستان تازه‌ای از شهرنوش پارسی پور تحت عنوان «توپک قرمز» را منتشر کرد. سرانجام در سال ۱۳۵۵، اولین رمان این نویسنده با نام «سگ و زمستان بلند» منتشر شده و مدتی بعد از آن، از مجموعه داستان‌های «تجربه‌های آزاد» و «آویزهای بلور» او رونمایی شد.
در سال ۱۳۶۲، هنگامی که پارسی پور در زندان به سر می‌برد، نوشتن رمان «طوبا و معنای شب» را آغاز کرد. مدتی بعد از آزادی از زندان، او دست‌نوشته‌های خود از این رمان را به آتش کشید، اما دوباره تغییر عقیده داد و نوشتن آن را از سر گرفت. رمان طوبا و معنی شب برای اولین‌بار در خردادماه سال ۱۳۶۸ چاپ شد و با چنان استقبالی مواجه گشت که طی شش‌ماه به چاپ سوم رسید. یکی دیگر از بهترین کتاب‌های شهرنوش پارسی پور، مجموعه داستان «زنان بدون مردان» است که وی داستان‌های آن را در طی سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ به نگارش درآورده بود؛ اما به‌سبب رویدادهای اجتماعی و تاریخی کشور، چاپ آن تا مدت‌ها به تعویق افتاده بود. تا اینکه نهایتاً در سال ۱۳۶۹ منتشر شد.
شهرنوش پارسی پور در کتاب طوبا و معنای شب، از زندگی دختری به اسم طوبا می‌گوید که در اواخر دوران قاجار و اوایل حکومت پهلوی زندگی می‌کند. پدر طوبا مردی فرهیخته است و برخلاف رسم آن دوران، دخترش را اهل دانش و ادب بار می‌آورد. اما طوبا خیلی زود پدر خود را از دست می‌دهد و بعد از آن، زندگی‌اش دست‌خوش تغییرات بسیاری می‌شود.
کتاب زنان بدون مردان شهرنوش پارسی پور، پنج داستان از زندگی پنج زن متفاوت را در روزهای بعد از کودتای ۲۸ مرداد روایت می‌کند. روایت‌هایی که علاوه‌بر شرح اوضاع سیاسی جامعه، شرایط زیستی و جایگاه اجتماعی زنان در آن دوران را نیز به تصویر می‌کشند.
کتاب آویزهای بلور که از بهترین کتاب‌های شهرنوش پارسی پور محسوب می‌شود، دوازده داستان کوتاه را در خود جای داده است. تمامی این داستان‌ها از یک زاویه دید برخوردارند و مسیر و تکنیک روایی مشابهی دارند. پارسی پور با انتخاب پایان‌هایی غافلگیرکننده برای هر کدام از این داستان‌ها، به جذابیت بیشتر آن‌ها و اثرگذاری روایت‌هایشان کمک کرده است.
شهرنوش پارسی پور در آمریکا، طی هجدهمین همایش پژوهش‌های زنان، به‌عنوان زن برتر سال معرفی شد.
در سال ۲۰۱۶ مرکز مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد، جایزه‌ی بیتا را به شهرنوش پارسی پور اعطا کرد.
در سال ۲۰۱۰ شیرین نشاط (Shirin Neshat)، عکاس و فیلم‌ساز ایرانی، با اقتباس از کتاب «زنان بدون مردان» به قلم پارسی پور، یک فیلم سینمایی را با همین عنوان (Women Without Men) ساخت.
در زیر، فهرستی از آثار برجسته و فعالیت‌های او را ارائه می‌دهیم:
رمان‌ها
سگ و زمستان بلند (۱۳۵۵)
طوبا و معنای شب (۱۳۶۸)
عقل آبی (۱۳۷۱)
ماجرای ساده و کوچک روح درخت (۱۳۷۸)
شیوا (۱۳۷۸)
بر بال باد نشستن (۱۳۸۱)
کمی بهار (۱۳۹۸)
مجموعه داستان
تجربه‌های آزاد (۱۳۵۷، بازچاپ در ۱۳۷۱)
آویزه‌های بلور (مجموعه داستان، ۱۳۵۶)
زنان بدون مردان (۱۳۶۸)
آداب صرف چای در حضور گرگ (۱۳۷۲)
سایر تألیفات
توپک قرمز (داستان کوتاه، ۱۳۴۸)
ماجراهای کوچک
خاطرات زندان
گرما در سال صفر (۱۳۸۲)
ترجمه‌ها
شکار جادوگران در دهکده سلیم (شرلی جکسن)
پیراروانشناسی
رازهای اخترگویی، ئی چینگ (ایو تیفری، ۱۳۷۲)
از کنفسیوس تا راه‌پیمایی دراز (دلفین دولرس)
تاریخ چین (چهار جلد)
سیر باختر
لائودزه و مرشدان دائویی (ماکس کالتن مارک)
داستان‌های مردان تمدن‌های مختلف
صخره تانیوس (امین معلوف)
درخواست کمک مردمی (۱۳۹۷)
شهرنوش پارسی‌پور، با زندگی پرفراز و نشیب و آثار ماندگارش، به‌عنوان یکی از نویسندگان برجسته معاصر شناخته می‌شود. از فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی گرفته تا دستاوردهای ادبی و ترجمه‌های متعدد، او تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر فرهنگ و ادبیات جهانی گذاشته است. آثار او، به‌ویژه در ایران، نشان‌دهنده توانایی‌های برجسته ادبی و تحلیل‌های عمیق اوست. زندگی و فعالیت‌های او، نمونه‌ای از پایداری و تعهد به فرهنگ و ادبیات است که برای نسل‌های آینده الهام‌بخش خواهد بود.
