نوزاد نارس به نوزادی گفته می‌شود که حدود سه هفته قبل از زمان طبیعی تولد، یعنی در هفته ۳۷ یا زودتر، به دنیا آمده باشد. بارداری کامل معمولاً ۴۰ هفته طول می‌کشد. تولد زودرس می‌تواند خطرات جدی برای سلامت نوزاد ایجاد کند، زیرا بسیاری از اندام‌ها مانند مغز، ریه‌ها و کبد تا هفته‌های پایانی بارداری همچنان در حال رشد و تکامل هستند.
نوزاد نارس ممکن است در گرم ماندن، تغذیه یا رشد طبیعی با مشکل مواجه شود و همچنین در معرض خطر تأخیر رشد در آینده باشد. با این حال، پیشرفت‌های پزشکی احتمال بهبود نوزادان نارس را افزایش داده است و بسیاری از آن‌ها می‌توانند به کودکان سالمی تبدیل شوند.
انواع زایمان زودرس
پزشکان زمانی که زایمان در هفته ۳۹ یا پس از آن انجام شود، بارداری را کامل (ترم) می‌دانند. تحقیقات نشان می‌دهد نوزادانی که بعد از هفته ۳۹ به دنیا می‌آیند، کمتر به مراقبت‌های ویژه نیاز پیدا می‌کنند.
زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷) به چهار دسته تقسیم می‌شود:
- نارس دیررس: تولد بین هفته‌های ۳۴ تا ۳۶. این نوع زایمان شایع‌ترین حالت نارس بودن است.
- نسبتاً نارس: تولد بین هفته‌های ۳۲ تا ۳۴.
- خیلی زودرس: تولد پیش از هفته ۳۲.
- بسیار نارس: تولد پیش از هفته ۲۵.
علائم نارس بودن نوزاد
علائم نارس بودن ممکن است در هر نوزاد متفاوت باشد، اما برخی از علائم شایع عبارتند از:
- وزن کم هنگام تولد.
- مشکلات تنفسی.
- دمای پایین بدن.
- وجود موهای ظریف روی بدن.
- مشکلات تغذیه.
عوامل خطر زایمان زودرس
شما ممکن است در معرض خطر زایمان زودرس باشید اگر:
- بارداری چندقلویی (دوقلو، سه‌قلو یا بیشتر) دارید.
- سن شما کمتر از ۱۷ سال یا بیشتر از ۳۵ سال است.
- سابقه خانوادگی یا شخصی زایمان زودرس دارید.
- در دوران بارداری سیگار می‌کشید، الکل مصرف می‌کنید یا از مواد مخدر استفاده می‌کنید.
- وزن شما قبل از بارداری کم بوده یا در دوران بارداری به اندازه کافی وزن اضافه نکرده‌اید.
عوارض زایمان زودرس
نوزاد نارس زمان کافی برای رشد کامل را ندارد، به این معنا که برخی از اندام‌ها و سیستم‌های بدن او ممکن است برای زندگی خارج از رحم آماده نباشند. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. نوزادان نارس معمولاً قبل از ترک بیمارستان به مراقبت ویژه در بخش NICU نیاز دارند.
برخی از شایع‌ترین مشکلات سلامت نوزادان نارس عبارتند از:
- کم‌خونی: کمبود گلبول‌های قرمز سالم.
- آپنه نارس: وقفه‌های موقت در تنفس.
- مشکلات ریوی: شامل سندرم دیسترس تنفسی و دیسپلازی برونکوپولمونری.
- خونریزی داخل مغزی: خونریزی در مغز.
- زردی نوزاد: افزایش سطح بیلی‌روبین در خون.
- انتروکولیت نکروزان: التهاب روده.
- سپسیس نوزادی: عفونت شدید خون.
- مجرای شریانی باز: جریان خون غیرطبیعی در قلب.
- رتینوپاتی نارس: مشکلات رگ‌های خونی در چشم.
عوامل مرتبط با زایمان زودرس
زایمان زودرس ممکن است به علت‌های مختلفی رخ دهد که شامل موارد زیر است:
- عفونت یا التهاب: عفونت داخل رحمی یا کوریوآمنیونیت.
- اتساع بیش از حد رحم: مانند بارداری چندقلویی یا جفت غیرطبیعی.
- خونریزی‌های رحم: که ممکن است منجر به زایمان زودرس شود.
- فعالیت‌های زودرس غدد جنین: که به فرآیند زایمان سرعت می‌بخشد.
تشخیص دقیق علت زایمان زودرس در بسیاری از موارد دشوار است، زیرا عوامل مختلف می‌توانند به طور هم‌زمان نقش داشته باشند.
علائم زایمان زودرس
برخی از علائم هشداردهنده زایمان زودرس عبارتند از:
- چهار یا بیشتر انقباض رحمی در یک ساعت.
- اتساع دهانه رحم همراه با افاسمان.
- خونریزی واژینال در سه‌ماهه سوم بارداری.
- درد شدید در لگن یا کمر.
- ترشحات آبکی از واژن (نشان‌دهنده پارگی زودرس غشاها).
مراقبت‌های پزشکی و پیشگیری
معاینات دوران بارداری: پزشک در طول بارداری با انجام معاینات لازم، سلامت مادر و جنین را تحت نظر می‌گیرد. شرکت در تمام معاینات دوران بارداری و انجام به‌موقع آزمایش‌ها بسیار مهم است.
پیشگیری:
- ترک سیگار، الکل و مواد مخدر در دوران بارداری.
- حفظ وزن مناسب پیش از بارداری و افزایش وزن کافی در دوران بارداری.
- مشورت با پزشک برای مدیریت عوامل خطر.
دسته بندی اصلی علل زایمان زودرس عبارتند از القای زایمان زودرس و زایمان زودرس خود به خود.
تعیین علت دقیق زایمان زودرس خود به خودی دشوار است و ممکن است در همان زمان توسط عوامل مختلف ایجاد شود. تحقیقات موجود در مورد دهانه رحم محدود است و بنابراین در تشخیص اینکه چه چیزی طبیعی است یا نیست محدود است. چهار مسیر مختلف شناسایی شده‌اند که می‌توانند منجر به زایمان زودرس شوند و شواهد قابل‌توجهی دارند که شامل فعال شدن زودرس غدد درون ریز جنین، اتساع بیش از حد رحم (جفت شدن جفت)، خونریزی دسیدوال و التهاب یا عفونت داخل رحمی می‌شوند.
شناسایی زنانی که در معرض خطر بالای زایمان زودرس هستند، خدمات بهداشتی را قادر می‌سازد تا مراقبت‌های تخصصی را برای این زنان و نوزادانشان ارائه دهند، برای مثال بیمارستانی با بخش مراقبت ویژه نوزاد مانند بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU). در برخی موارد، ممکن است به تعویق انداختن زایمان. سیستم های رتبه بندی خطر به عنوان رویکردی برای شناسایی افراد در معرض خطر پیشنهاد شده است، با این حال، هیچ تحقیق قوی در این زمینه وجود ندارد، بنابراین مشخص نیست که آیا استفاده از سیستم های امتیازدهی خطر برای شناسایی مادران باعث طولانی شدن بارداری و کاهش تعداد زایمان های زودرس می شود یا خیر. یا نه.
علائم و نشانه های زایمان زودرس شامل چهار یا بیشتر انقباضات رحمی در یک ساعت است. در مقایسه با زایمان کاذب، زایمان واقعی با اتساع دهانه رحم و افاسمان همراه است. همچنین، خونریزی واژینال در سه ماهه سوم، فشار زیاد در لگن، یا درد شکم یا کمر می‌تواند نشانه‌هایی از تولد زودرس باشد. ترشح آبکی از واژن ممکن است نشان دهنده پارگی زودرس غشاهایی باشد که نوزاد را احاطه کرده است. در حالی که ممکن است پارگی پرده ها با زایمان همراه نباشد، معمولاً زایمان به عنوان عفونت (کوریوآمنیونیت) یک تهدید جدی برای جنین و مادر نشان داده می شود. در برخی موارد، دهانه رحم بدون درد یا انقباضات احساسی زودرس گشاد می شود، به طوری که ممکن است مادر تا اواخر مراحل زایمان علائم هشدار دهنده نداشته باشد.
مراقبت‌های پزشکی دوران بارداری: پزشک شما در طول بارداری با انجام معاینات لازم، سلامت شما و کودکتان را تحت نظر می‌گیرد. پس فراموش نکنید که در تمام معاینات دوران بارداری حضور داشته باشید و آزمایش های دوران بارداری را به موقع انجام دهید.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
