نویسنده: مهدی مظفری
حکومت سرپرست در تازه‌ترین اقدام محدودکننده خود علیه زنان، آموزش دختران در آموزشگاه‌های طبی افغانستان را «تا اطلاع ثانوی» ممنوع کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری‌های افغانستان، مسئولان انیستیتوت‌های طبی در کابل و دیگر ولایات تایید کرده‌اند که وزارت صحت عامه کشور، این دستور را هفته گذشته به تمامی این مراکز ابلاغ کرده است. بر اساس اطلاعات موجود، این ممنوعیت مستقیماً به دستور هبت‌الله آخوندزاده، رهبر حکومت که در قندهار مستقر است، صادر شده و وزارت صحت عامه مسئولیت اجرای آن را بر عهده گرفته است.
یکی از مسئولان انیستیتوت‌های طبی در کابل در گفت‌وگو با برخی خبرنگارها تأکید کرد که این دستور با نظارت مستقیم رهبر حکومت ابلاغ شده و شامل تمامی آموزشگاه‌های طبی خصوصی و دولتی می‌شود. در همین راستا، پیامی صوتی منتسب به یکی از مسئولین دولتی خطاب به مسئولین آموزشگاه‌های طبی منتشر شده است که در آن، آموزش دانشجویان دختر تا اطلاع ثانی ممنوع اعلام شده است. این پیام همچنین هشدار می‌دهد که نیروهای استخبارات حکومت پس از این، آموزشگاه‌های طبی را به طور دقیق بررسی خواهند کرد و در صورت مشاهده حضور دختران در این مراکز، آن‌ها را تعطیل خواهند کرد. این پیام که به سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، موجب نگرانی‌های جدی شده است.
شماری از دانشجویان دختر در کابل نیز این ممنوعیت را تأیید کرده‌اند و گفته اند که به آن‌ها دستور داده شده تا از حضور در کلاس‌های درس خودداری کنند. این اقدام حاکمان فعلی در ادامه محدودیت‌های گسترده‌ای است که آنان علیه زنان و دختران در افغانستان اعمال کرده و باعث نگرانی عمیق در میان جامعه داخلی و نهادهای حقوق بشری بین‌المللی شده است. بسیاری از ناظران معتقدند که این تصمیم به طور مستقیم فرصت‌های آموزشی و شغلی زنان را محدود کرده و پیامدهای منفی جبران‌ناپذیری بر سیستم بهداشت و سلامت کشور خواهد گذاشت.
حذف کامل زنان و دختران از چرخه آموزش در افغانستان
حکومت فعلی با ممنوعیت آموزش دختران در آموزشگاه‌های طبی، گام نهایی در جهت حذف کامل زنان و دختران از چرخه آموزش در افغانستان را برداشتند. پیش از این، آموزشگاه‌های طبی دولتی و خصوصی به‌عنوان تنها فرصت آموزشی باقی‌مانده برای دختران افغان، به زنان اجازه می‌دادند تا به تحصیلات دو ساله در این مراکز ادامه دهند و بسیاری از دختران از این مسیر برای بهبود وضعیت حرفه‌ای و معیشتی خود استفاده می‌کردند. اکنون، با اعمال این ممنوعیت، حاکمان آخرین امیدهای آموزشی زنان را نیز از میان برداشته‌اند و آنان را به‌طور کامل از دسترسی به آموزش محروم کرده‌اند.
این ممنوعیت در ادامه سیاست‌های سیستماتیک حکومت برای حذف زنان از عرصه آموزش و اشتغال در افغانستان است. این گروه پس از به‌دست گرفتن قدرت، در نخستین اقدام خود، تمامی دختران بالاتر از صنوف ششم را از رفتن به مکتب منع کردند. بیش از سه سال است که این محدودیت اعمال شده و اکنون حدود یک و نیم میلیون دختر نوجوان از حق تحصیل در مدارس محروم هستند. در مرحله بعد، حکومت سرپرست با تصمیمی دیگر، تحصیل زنان در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را ممنوع کردند و این تصمیم هزاران دانشجوی دختر، از جمله دانشجویان سال آخر، را از ادامه تحصیل بازداشت.
این اقدامات که با استراتژی تدریجی اما هدفمند انجام شد، در نهایت به حذف کامل زنان و دختران از سیستم آموزشی کشور منجر شده است. سیاست‌های حکومت نه تنها به انزوای زنان و دختران از آموزش ختم می‌شود، بلکه جامعه افغانستان را از مشارکت فعال نیمی از جمعیت خود در امور آموزشی، بهداشتی، و اجتماعی محروم می‌کند. این رویکرد واپس‌گرایانه که همواره با عناوینی چون «تا اطلاع ثانی» توجیه شده، در عمل به چرخه‌ی از نابرابری، فقر و وابستگی برای زنان افغان دامن زده و انتقادات گسترده‌ای از سوی جامعه بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری به همراه داشته است.
آخرین روزنه امید نیز بسته شد
شماری از دانشجویان دختر در کابل که در آموزشگاه‌های طبی خصوصی تحصیل می‌کردند، از ممنوعیت تحصیل در این مراکز ابراز «ناامیدی عمیق» و «نگرانی شدید» کرده‌اند. این دانشجویان در گفت‌وگو با خبرنگاران داخلی اعلام کردند که آموزش در این مراکز، آخرین امید آنان برای دست‌یابی به آینده‌ای روشن بود. با مسدود شدن این روزنه، آنان اکنون تمام فرصت‌های آموزشی خود را از دست رفته می‌بینند و با آینده‌ای مبهم و بی‌سرانجام مواجه شده‌اند. این ممنوعیت ضربه‌ای دیگر بر پیکره امیدهای دخترانی است که سال‌ها برای رسیدن به جایگاه علمی و حرفه‌ای تلاش کرده‌اند.
یکی از دانشجویان گفت که خانواده‌اش با وجود مشکلات اقتصادی فراوان، هزینه تحصیل او را در یک آموزشگاه طبی خصوصی تأمین می‌کردند. او تنها یک سمستر با فارغ‌التحصیلی فاصله داشت و به گفته خودش، تمام تلاشش برای کسب تخصص در زمینه‌ی که به آن علاقه داشت، اکنون بی‌ثمر مانده است. دانشجوی دیگری که پیش‌تر در دانشگاه دولتی کابل رشته اقتصاد می‌خواند، توضیح داد که پس از ممنوعیت تحصیل دختران در دانشگاه‌ها، مجبور به ترک تحصیل شد و دو سال در خانه ماند. او از افسردگی و فشار روانی ناشی از محرومیت از تحصیل رنج می‌برد، اما سرانجام تصمیم گرفت در یک آموزشگاه طبی خصوصی ثبت‌نام کند و در یک رشته دو‌ساله ادامه تحصیل دهد. او گفت که تنها یک ترم را گذرانده بود که حاکمان فعلی کشور بار دیگر تحصیل او را متوقف کردند.
بسیاری از دانشجویان دیگر نیز احساس یأس و بی‌انگیزگی مشابهی دارند. آن‌ها معتقدند که تمامی تلاش‌های‌شان بی‌نتیجه بوده و آینده خود را از دست داده‌اند. این دانشجویان می‌گویند که هر بار با امید به آغاز دوباره، به دنبال راه‌های جایگزین رفته‌اند، اما حکومت هر بار با یک تصمیم جدید، تمام مسیرهای باقی‌مانده را مسدود کرده‌اند. این اقدامات نه تنها تأثیرات روانی و اجتماعی شدیدی بر این دختران داشته، بلکه جامعه افغانستان را نیز از ظرفیت‌های علمی و حرفه‌ای آنان محروم کرده است. در حالی که جامعه جهانی این اقدامات را محکوم می‌کند، زندگی دختران افغان همچنان در سایه محدودیت‌ها و سرکوب‌ها در حال نابودی است.
عواقب و پیامدهای حذف زنان از چرخه آموزش
پیامدهای روانی و اجتماعی
ممنوعیت کامل دختران افغان از آموزش، پیامدهای روانی عمیق و گسترده‌ی بر این قشر از جامعه به جا گذاشته است. بسیاری از دختران که رویاهای خود را در عرصه‌های علمی و حرفه‌ای جست‌وجو می‌کردند، اکنون با احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این محرومیت به شکل سیستماتیک، آنان را از جامعه منزوی کرده و حس بی‌هویتی را در میان دختران افغان گسترش داده است. علاوه بر آن، این تصمیم تأثیرات منفی گسترده‌ای بر خانواده‌ها نیز داشته است، چرا که بسیاری از والدین که برای آموزش فرزندان خود تلاش کرده‌اند، اکنون امید خود را به آینده فرزندانشان از دست داده‌اند. این شرایط می‌تواند به افزایش مشکلات خانوادگی، از جمله تنش‌های روانی و اقتصادی، منجر شود و انسجام اجتماعی را به شدت تضعیف کند.
پیامدهای اقتصادی و حرفه‌ای
ممنوعیت آموزش دختران همچنین تأثیرات مخربی بر توسعه اقتصادی و نیروی کار افغانستان خواهد داشت. با حذف نیمی از جمعیت از چرخه آموزش، افغانستان در آینده با کمبود شدید نیروهای متخصص در حوزه‌های کلیدی مانند طبی، آموزش، و مدیریت مواجه خواهد شد. این وضعیت نه تنها فرصت‌های اقتصادی زنان را از بین می‌برد، بلکه کشور را نیز از مشارکت موثر و سازنده این قشر محروم می‌کند. به‌ویژه در بخش بهداشت و درمان، زنان به‌عنوان پرستار، دایه و پزشک نقش حیاتی ایفا می‌کنند و محرومیت آنان از تحصیل می‌تواند سیستم سلامت کشور را فلج کند. این کمبود نیروی متخصص، وابستگی افغانستان به کمک‌های خارجی را افزایش داده و مانع رشد اقتصادی پایدار خواهد شد.
پیامدهای فرهنگی و نسل‌های آینده
محرومیت دختران از آموزش تأثیری مخرب بر آینده فرهنگی افغانستان خواهد گذاشت. آموزش، عامل کلیدی در تربیت نسل‌های آگاه و توانمند است، و با حذف این فرصت، خطر بازتولید چرخه‌های فقر، جهل و افراط‌گرایی افزایش می‌یابد. در غیاب دختران تحصیل‌کرده، نقش‌های سنتی و محدودکننده برای زنان بیشتر تثبیت می‌شود و جامعه از بهره‌مندی از توانایی‌های زنان در حوزه‌های تصمیم‌گیری و رهبری محروم می‌ماند. علاوه بر این، کودکانی که در آینده در خانواده‌هایی رشد می‌کنند که مادران‌شان از آموزش محروم بوده‌اند، شانس کمتری برای برخورداری از محیط آموزشی و فرهنگی مناسب خواهند داشت. این ممنوعیت در بلندمدت، آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و علمی افغانستان وارد خواهد کرد و این کشور را در مسیر عقب‌ماندگی قرار خواهد داد.
