در زندگی روزمره، بسیاری از زنان احساس می‌کنند باید آرامش دیگران را حفظ کنند. آن‌ها می‌کوشند ناراحتی اطرافیان را کاهش دهند، اختلاف‌ها را حل کنند و کاری کنند که کسی دلگیر نشود. این رفتار در ظاهر نشانه‌ی مهربانی و مسوولیت‌پذیری‌ست، اما اگر به‌صورت افراطی تکرار شود، می‌تواند به فرسودگی روانی و تضعیف سلامت روان منجر شود. در روان‌شناسی، از این وضعیت با عنوان «درمان‌گری هیجانی» یا «مراقبت عاطفی افراطی» یاد می‌شود؛ حالتی که در آن فرد بیش‌ازحد درگیر تنظیم احساسات دیگران می‌شود و در این میان، احساسات خود را نادیده می‌گیرد. ریشه‌ی این رفتار را باید در تربیت و فرهنگ جست‌وجو کرد. از کودکی به دختران یاد داده می‌شود مهربان، صبور و گذشت‌کار باشند. آن‌ها می‌آموزند گریه نکنند، خشم خود را فرو ببرند و به‌جای ابراز ناراحتی، سکوت کنند تا مبادا کسی را برنجانند. همین آموزش‌ها باعث می‌شود بسیاری از زنان در بزرگسالی نقش مراقبتگر عاطفی را به عهده بگیرند؛ در خانواده، محیط کار یا روابط عاطفی. همیشه آن‌ها هستند که تلاش می‌کنند فضا را آرام کنند، حرف‌ها را نرم‌تر بزنند و احساسات دیگران را مدیریت کنند – حتی اگر خودشان در درون، رنج بکشند. تفاوت مهمی میان همدلی سالم و مراقبت عاطفی افراطی وجود دارد. در همدلی، فرد احساسات دیگران را درک می‌کند اما مرزهای روانی خود را حفظ می‌نماید. اما در مراقبت افراطی، این مرزها از بین می‌رود و فرد خود را مسوول آرامش و شادی دیگران می‌داند. چنین وضعیتی باعث می‌شود که فرد به تدریج از نیازها و هیجانات خود غافل شود و در نتیجه دچار فشار روانی و فرسودگی شود. زنانی که به‌طور افراطی مراقب احساسات اطرافیان هستند، معمولاً ویژگی‌های مشترکی دارند: اگر باعث ناراحتی کسی شوند، احساس گناه می‌کنند، در گفتن «نه» دچار مشکل‌اند و برای رضایت دیگران، از خواسته‌ها و نیازهای خود می‌گذرند. تعارض برایشان دشوار است و اغلب از بحث و مخالفت پرهیز می‌کنند. در ظاهر آرام، مهربان و سازگار به نظر می‌رسند، اما در درون، با خستگی مزمن، اضطراب و احساس تهی‌شدگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این وضعیت می‌تواند پیامدهای روانی و جسمی گسترده‌ای داشته باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استرس مزمن ناشی از مراقبت افراطی از دیگران، سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را در بدن بالا نگه می‌دارد. این افزایش مداوم می‌تواند خواب را مختل کند، تمرکز را کاهش دهد، و حتی سیستم ایمنی بدن را تضعیف نماید. از نظر روانی نیز فرد ممکن است دچار خشم فروخورده، اضطراب، افسردگی خفیف یا احساس بی‌انگیزگی شود. گاه این هیجانات سرکوب‌شده به‌صورت دردهای جسمی یا اختلالات روان‌تنی بروز می‌کنند. از دیدگاه روان‌شناسی عمقی، این الگو اغلب در دوران کودکی شکل می‌گیرد. کودکانی که در خانواده‌های پرتنش یا آشفته رشد می‌کنند، یاد می‌گیرند برای جلوگیری از تنش و درگیری، احساسات خود را پنهان کنند و مسوول آرام نگه داشتن محیط باشند. این الگو در بزرگ‌سالی نیز ادامه می‌یابد و فرد ناخودآگاه نقش «مراقب عاطفی» را در روابط مختلف زندگی بر عهده می‌گیرد. همچنین بر اساس نظریه دلبستگی، افرادی با سبک دلبستگی اضطرابی بیشتر تمایل دارند احساسات خود را سرکوب کنند تا مبادا باعث ناراحتی، طرد یا فاصله گرفتن شریک عاطفی‌شان شوند. برای رهایی از این چرخه، نخستین گام آگاهی است؛ آگاهی از اینکه چنین الگویی در زندگی ما حضور دارد. بسیاری از زنان تا زمانی که دچار خستگی شدید، دل‌زدگی از روابط یا احساس تهی شدن نمی‌شوند، متوجه نمی‌شوند که سال‌هاست بار عاطفی دیگران را بر دوش کشیده‌اند. مرحله‌ی بعد، تمرین مرزگذاری است؛ یعنی پذیرفتن اینکه هرکس مسوول احساسات خودش است. می‌توان مهربان بود، بدون آنکه فراموش کرد خود نیز نیاز به آرامش و فضا داریم. «نه» گفتن، هرچند در آغاز دشوار است، اما یکی از نشانه‌های مهم احترام به خود و دیگران است. مراقبت از خود نیز نقشی کلیدی در بازسازی تعادل روانی دارد. وقت گذراندن با خود، استراحت، پرداختن به فعالیت‌های لذت‌بخش، ورزش، یا نوشتن احساسات، به بازیابی انرژی ذهنی کمک می‌کند. همچنین گفتگو با یک روان‌درمانگر می‌تواند به فرد کمک کند تا ریشه‌های این الگو را بهتر بشناسد و به‌تدریج روابطی سالم‌تر و متعادل‌تر بسازد. البته بار تغییر تنها بر دوش فرد نیست. جامعه نیز باید در بازتعریف نقش‌های عاطفی زنان سهم بگیرد. باید این باور نادرست کنار گذاشته شود که زن همیشه باید قوی، آرام و بی‌نقص باشد. زنان حق دارند خسته شوند، ناراحت باشند و احساسات خود را بدون ترس از قضاوت بیان کنند. مردان و سایر اعضای خانواده نیز باید بیاموزند که هر فرد مسوول احساسات خود است و نمی‌توان بار هیجانی را به دیگران، به‌ویژه زنان، تحمیل کرد. در نهایت، باید پذیرفت که مراقبت از دیگران رفتاری انسانی و ارزشمند است، اما اگر از حد بگذرد به خودفراموشی منجر می‌شود. زنی که همواره در تلاش است حال دیگران را خوب کند، دیر یا زود خودش از پا می‌افتد و نیازمند مراقبت می‌شود. سلامت روان واقعی در گرو یافتن تعادل است؛ تعادلی میان دلسوزی برای دیگران و شفقت به خود. زن، همان‌قدر که حق دارد دیگران را بفهمد، شایسته‌ی فهمیده شدن است. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

گاهی تصور می‌کنیم برای رسیدن به آرامش روان، باید تغییرات بزرگی در زندگی ایجاد کنیم؛ مثل عوض کردن شغل، مهاجرت یا رفتن به دوره‌های درمانی طولانی. هرچند این تغییرها در برخی شرایط ضروری‌اند، اما همیشه در دسترس ما نیستند. در مقابل، چیزی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، قدرت عادت‌های کوچک و روزمره است. همین کارهای ساده و ظاهراً کم‌اهمیت، می‌توانند تأثیر چشمگیری بر حال روحی ما بگذارند. سلامت روان، بیش از آنچه فکر می‌کنیم، تحت تأثیر همین جزئیات کوچک است. یکی از نمونه‌های مهم این عادت‌ها، مرتب کردن اتاق یا فضای اطراف بلافاصله بعد از بیدار شدن است. بسیاری این کار را بی‌اهمیت می‌دانند، اما در واقع، این کار پیامی ناخودآگاه به ذهن می‌فرستد: «روزت را با نظم شروع کرده‌ای.» وقتی اولین کار روز را با موفقیت انجام می‌دهیم، احساس کنترل بیشتری بر ادامه روز داریم. همین اقدام ساده می‌تواند حس موفقیت و رضایت کوچکی در ما ایجاد کند که در تمام طول روز همراه‌مان باشد. عادت کوچک مؤثر دیگر، نوشیدن آب کافی است. کم‌آبی نه‌تنها موجب خستگی و سردرد می‌شود، بلکه مستقیماً بر خلق‌وخو تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان داده‌اند حتی کاهش جزئی سطح آب بدن می‌تواند تمرکز را کاهش دهد، احساس تحریک‌پذیری و اضطراب را افزایش دهد. گاهی ما دلایل ناراحتی یا بی‌حوصلگی‌مان را به عوامل بیرونی نسبت می‌دهیم، در حالی‌که ممکن است تنها نیاز بدن‌مان یک لیوان آب باشد. حرکت کردن در طول روز نیز از آن عادت‌های ساده و کم‌هزینه‌ای است که اثر بزرگی بر سلامت روان دارد. این حرکت لزوماً ورزش سنگین یا رفتن به باشگاه نیست؛ حتی چند دقیقه پیاده‌روی یا انجام حرکات کششی در خانه می‌تواند جریان خون را بهبود دهد و ترشح اندورفین، ماده‌ی شیمیایی شادی‌آور مغز را افزایش دهد. این تغییرات فیزیولوژیکی، تأثیر فوری بر روحیه می‌گذارند. به همین دلیل، متخصصان توصیه می‌کنند حتی اگر زمان یا انرژی کمی دارید، همین فعالیت‌های کوتاه را نیز در برنامه‌ی روزانه‌تان بگنجانید. یکی دیگر از عادت‌های کوچک اما بسیار مؤثر برای آرامش روان، نوشتن است. منظور نوشتن ادبی یا حرفه‌ای نیست؛ بلکه صرفاً نوشتن احساسات، نگرانی‌ها یا حتی فهرست کارهای روزانه می‌تواند ذهن را سبک کند. وقتی افکار در ذهن انباشته می‌شوند، اضطراب افزایش می‌یابد. اما با نوشتن، این افکار از ذهن بیرون می‌آیند و نظم می‌گیرند، و این فرآیند احساس آرامش و تمرکز بیشتر به فرد می‌دهد. تنفس عمیق نیز از آن عادت‌های ساده و کم‌هزینه‌ای‌ست که تأثیر بزرگی بر کاهش اضطراب دارد. در زندگی شلوغ امروز، اغلب بدون اینکه متوجه باشیم، تنفس‌های سطحی و کوتاه داریم. این نوع تنفس، بدن را در حالت استرس نگه می‌دارد. اما اگر روزی چند بار آگاهانه چند نفس عمیق بکشیم، پیام آرامش به مغز و بدن فرستاده می‌شود. این تمرین تنها چند ثانیه طول می‌کشد، اما تأثیر آن می‌تواند ساعت‌ها باقی بماند. داشتن ارتباط کوتاه و مثبت با دیگران نیز یکی از عادت‌های ساده‌ای‌ست که نباید دست‌کم گرفته شود. یک سلام گرم، پیام دوستانه یا چند دقیقه گفت‌وگو با کسی که دوستش داریم، می‌تواند حال و هوای‌مان را تغییر دهد. انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است و همین ارتباط‌های کوچک، موجب ترشح هورمون‌هایی می‌شوند که استرس را کاهش داده و حس تعلق و آرامش را افزایش می‌دهند. قرار گرفتن در معرض نور طبیعی هم از آن عادت‌هایی‌ست که اثر بزرگی بر سلامت روان دارد. بسیاری از ما ساعت‌های زیادی را در فضاهای بسته سپری می‌کنیم و از نور آفتاب دور مانده‌ایم. نور طبیعی نقش مهمی در تنظیم ساعت زیستی بدن، کیفیت خواب و سطح انرژی روزانه دارد. حتی ایستادن چند دقیقه در کنار پنجره یا قدم زدن کوتاه در حیاط یا بالکن می‌تواند خلق‌وخو را به‌طور ملموسی بهبود بخشد. شکرگزاری روزانه نیز از عادت‌های ساده اما بسیار تأثیرگذار بر سلامت روان است. کافی‌ست هر شب پیش از خواب، سه مورد از چیزهایی را که بابت‌شان سپاسگزاریم در ذهن مرور کنیم یا روی کاغذ بنویسیم. این تمرین دید ما را از تمرکز بر کمبودها به سمت داشته‌ها تغییر می‌دهد و ذهن را به‌تدریج مثبت‌تر می‌سازد. افرادی که شکرگزاری را به یک عادت همیشگی تبدیل می‌کنند، در بلندمدت احساس شادی و رضایت بیشتری از زندگی تجربه می‌کنند. خواب کافی نیز یکی از پایه‌های اساسی سلامت روان است. شاید عجیب به نظر برسد که خواب به‌عنوان یک عادت کوچک شناخته شود، اما کیفیت آن به رفتارهای کوچکی که پیش از خواب انجام می‌دهیم، وابسته است. خاموش کردن وسایل دیجیتال، آماده کردن محیطی آرام و خوابیدن در ساعت مشخص، به مغز این پیام را می‌دهد که وقت استراحت فرا رسیده است. همین عادت‌های ساده، نقش مهمی در کیفیت خواب و در نتیجه، حال روحی ما دارند. در نهایت، مراقبت‌های کوچک از خود در طول روز نیز نباید نادیده گرفته شوند؛ مثل نوشیدن یک فنجان چای در سکوت، گوش دادن به موسیقی دل‌نشین، یا چند دقیقه وقت گذراندن در فضای باز. این فعالیت‌های کوتاه شاید ساده به نظر برسند، اما مانند سوخت‌گیری مجدد برای ذهن و روان عمل می‌کنند. البته باید یادآور شد که عادت‌های کوچک تنها زمانی اثرگذار می‌شوند که به‌طور مداوم و پیوسته تکرار شوند. انجام یکی‌دو بار این کارها تغییر بزرگی ایجاد نمی‌کند، اما وقتی بخشی از سبک زندگی شوند، اثر جمعی و تدریجی آن‌ها بسیار عمیق و پایدار خواهد بود. درست مانند قطره‌هایی که به مرور یک ظرف را پر می‌کنند، این عادت‌ها هم به‌تدریج ذهن و روان ما را سرشار از آرامش و انرژی مثبت می‌کنند. نکته‌ی مهم دیگر این است که نیازی نیست همه‌ی عادت‌های مفید را به‌صورت هم‌زمان شروع کنیم. کافی‌ست فقط یک یا دو عادت ساده را انتخاب کرده و برای مدتی به آن‌ها متعهد بمانیم. وقتی تأثیر آن‌ها را در زندگی‌مان دیدیم، می‌توانیم به‌تدریج عادت‌های دیگری را نیز اضافه کنیم. این روش آهسته اما مداوم، کلید ایجاد تغییر پایدار در سبک زندگی است. سخن پایانی: سلامت روان، چیزی نیست که تنها در جلسات درمانی یا شرایط خاص به دست بیاید. در بسیاری از موارد، آرامش ذهن و حال خوب از دل همین کارهای ساده و کوچک بیرون می‌آید. هرکدام از ما می‌توانیم با عاداتی مثل نوشیدن آب کافی، قدم زدن کوتاه، نوشتن روزانه، تنفس آگاهانه یا حتی لبخند زدن، گامی مؤثر برای بهبود حال درونی خود برداریم. این عادت‌های کوچک شاید در لحظه بی‌اهمیت به‌نظر برسند، اما در کنار هم قدرتی دارند که می‌توانند حال و حتی مسیر زندگی ما را دگرگون کنند. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

رنگ‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما هستند. هر جا که نگاه می‌کنیم، حضوری پررنگ دارند؛ از دیوارهای خانه گرفته تا لباس‌هایی که می‌پوشیم و حتی غذایی که می‌خوریم. شاید در نگاه اول به نظر برسد که رنگ‌ها صرفاً جنبه‌ی زیبایی دارند، اما روان‌شناسی نشان داده است که آن‌ها تأثیری عمیق بر احساسات، افکار و حتی رفتارهای ما دارند. در واقع، رنگ‌ها می‌توانند حال‌و‌هوای روزانه‌مان را تغییر دهند؛ آن هم بی‌آن‌که متوجه شویم. یکی از نکات جالب درباره‌ی رنگ‌ها این است که هر کدام بار عاطفی و معنایی خاصی را با خود حمل می‌کنند. برای مثال، رنگ قرمز اغلب با هیجان، انرژی و قدرت گره خورده است. وقتی کسی لباسی قرمز می‌پوشد، معمولاً توجه بیشتری را جلب می‌کند و حتی احساس اعتماد‌به‌نفس بیشتری نیز در او ایجاد می‌شود. با این حال، همین رنگ می‌تواند حس خشم یا اضطراب را نیز تقویت کند. به همین دلیل است که در فضاهایی مانند اتاق‌های درمانی یا مکان‌های نیازمند آرامش، کمتر از رنگ قرمز استفاده می‌شود. رنگ آبی، در مقابل قرمز، اغلب نماد آرامش، خونسردی و ثبات است. بسیاری از افراد با نگاه کردن به دریا یا آسمان آبی، احساس آرامش و سبکی می‌کنند. به همین دلیل در محیط‌های کاری، آموزشی یا درمانی که نیاز به تمرکز و سکون دارند، از رنگ آبی به‌وفور استفاده می‌شود. با این حال، استفاده‌ی بیش‌از‌حد و یکنواخت از آبی ممکن است به احساس سردی، انزوا یا فاصله‌ی عاطفی منجر شود. تعادل در ترکیب رنگ‌ها بسیار مهم است. رنگ سبز نیز با طبیعت، رشد و تازگی در هم آمیخته است. نگاه به رنگ سبز می‌تواند سطح استرس را کاهش دهد و حس تعادل و هماهنگی در انسان ایجاد کند. به همین دلیل است که پارک‌ها و فضاهای سبز شهری تأثیر زیادی بر سلامت روان دارند. حتی نگهداری چند گلدان کوچک در خانه می‌تواند همین حس مثبت را به زندگی روزمره تزریق کند. زرد، رنگی است که بیشتر با شادی، انرژی و خوش‌بینی شناخته می‌شود. این رنگ می‌تواند فضای اطراف را روشن‌تر و حال‌وهوای افراد را شادتر کند. اما اگر زرد بسیار تند و پررنگ باشد، ممکن است باعث تحریک‌پذیری، بی‌قراری یا حتی اضطراب شود. به همین خاطر، در طراحی فضاهای داخلی توصیه می‌شود از رنگ زرد به‌صورت متعادل و در ترکیب با رنگ‌های ملایم‌تر استفاده شود. رنگ‌های تیره مانند مشکی و خاکستری نیز تأثیرات خاص خود را بر ذهن و احساسات ما دارند. مشکی معمولاً نماد قدرت، رسمیت و وقار است. بسیاری از افراد هنگام پوشیدن لباس مشکی، حس اعتماد‌به‌نفس و جدیت بیشتری را تجربه می‌کنند. با این حال، استفاده‌ی بیش از حد از رنگ مشکی ممکن است حس غم، انزوا یا سنگینی روانی ایجاد کند. خاکستری نیز اگرچه نشان‌دهنده‌ی تعادل، سادگی و خنثی بودن است، اما در صورت استفاده‌ی مداوم و بدون ترکیب با رنگ‌های دیگر، می‌تواند باعث ایجاد حس بی‌حسی، بی‌انگیزگی و یکنواختی شود. این رنگ بیشتر در فضاهای رسمی یا مینیمال کاربرد دارد، اما بهتر است با رنگ‌های گرم‌تر و زنده ترکیب شود تا تعادل حفظ گردد. بنفش یکی از رنگ‌هایی‌ست که همواره با خلاقیت، معنویت و خاص‌بودن پیوند خورده است. در گذشته، به‌دلیل کمیابی رنگ بنفش در تولید پارچه، تنها در اختیار پادشاهان و اشراف بود و هنوز هم باری از شکوه و اصالت را با خود دارد. این رنگ می‌تواند حس الهام، رویاپردازی و تمایل به خلاقیت را در افراد تقویت کند. نکته‌ی مهم این است که تأثیر رنگ‌ها تنها به دیدن محدود نمی‌شود، بلکه در بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره حضور دارد؛ از انتخاب لباس گرفته تا دکوراسیون خانه و حتی رنگ غذاهایی که می‌خوریم. برای مثال، پوشیدن لباس‌های روشن در روزهای ابری می‌تواند روحیه را بهتر کند. یا خوردن غذاهایی با رنگ‌های متنوع و شاد (مثل سالادهای رنگارنگ) باعث افزایش اشتها و حس سرزندگی می‌شود. جالب‌تر اینکه رنگ‌ها می‌توانند حتی بر عملکرد فیزیکی ما تأثیر بگذارند. تحقیقات نشان داده‌اند که ورزشکارانی که لباس‌های قرمز به تن دارند، معمولاً در رقابت‌ها پرانرژی‌تر ظاهر می‌شوند. همچنین، دانش‌آموزانی که در محیط‌هایی با رنگ آبی درس می‌خوانند، تمرکز بالاتری از خود نشان می‌دهند. شاید این تأثیرات در ظاهر کوچک باشند، اما در مجموع نقش قابل توجهی در بهبود کیفیت عملکرد و حال روانی ما دارند. البته باید در نظر داشت که تأثیر رنگ‌ها همیشه جهانی و یکسان نیست. تجربه‌های فردی، زمینه‌های روان‌شناختی و عوامل فرهنگی نیز نقش زیادی در برداشت ما از رنگ‌ها دارند. مثلاً در برخی فرهنگ‌ها، سفید رنگ شادی و جشن است، در حالی‌که در فرهنگ‌های دیگر، نماد غم و سوگ به شمار می‌آید. بنابراین احساس ما نسبت به رنگ‌ها، ترکیبی است از تأثیرات روانی، محیطی و فرهنگی. یکی از راه‌های استفاده‌ی آگاهانه از رنگ‌ها، انتخاب هوشمندانه‌ی آن‌ها در فضای زندگی و کار است. اگر کسی در خانه‌اش احساس خستگی، بی‌حوصلگی یا حتی افسردگی می‌کند، شاید بهتر باشد رنگ دیوارها یا وسایل را به رنگ‌های روشن‌تر و شاداب‌تر تغییر دهد. یا اگر در محل کار با استرس و فشار روانی زیادی مواجه است، استفاده از رنگ‌های آرامش‌بخش مانند آبی یا سبز می‌تواند مفید باشد. حتی تغییرات کوچک مانند اضافه کردن یک کوسن رنگی، یک گلدان یا تابلوی هنری می‌تواند فضای ذهنی را تحت تأثیر قرار دهد. در انتخاب لباس نیز توجه به اثر روانی رنگ‌ها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. اگر قرار است در روزی مهم یا موقعیتی رسمی شرکت کنیم که نیاز به اعتماد به نفس و اقتدار داریم، لباس‌های تیره مثل مشکی یا سرمه‌ای می‌توانند انتخاب خوبی باشند. در مقابل، برای موقعیت‌های دوستانه یا آرام، رنگ‌های روشن و ملایم مثل آبی آسمانی، سبز نعنایی یا صورتی کمرنگ می‌توانند فضای دل‌نشین‌تری ایجاد کنند و حتی تعاملات اجتماعی را راحت‌تر کنند. کودکان نیز به‌شدت تحت تأثیر رنگ‌ها قرار دارند. اتاق‌هایی با رنگ‌های متنوع و شاد می‌توانند خلاقیت، انگیزه و شادی آن‌ها را افزایش دهند، در حالی که محیط‌های بی‌روح و تیره ممکن است باعث بی‌حوصلگی یا حتی اضطراب شوند. به همین دلیل در طراحی مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی، بیشتر از رنگ‌های زنده و انرژی‌بخش استفاده می‌شود تا فضای یادگیری برای کودکان جذاب‌تر و مؤثرتر شود. در نهایت باید گفت که رنگ‌ها تنها عنصر زیبایی نیستند، بلکه ابزاری نیرومند برای تأثیرگذاری بر احساسات و حالات روانی انسان‌اند. اگر با آگاهی آن‌ها را انتخاب کنیم، می‌توانیم فضای زندگی‌مان را دل‌پذیرتر کرده و حتی کیفیت روانی و ذهنی خود را بهبود ببخشیم. رنگ‌ها زبانی خاموش اما پرقدرت دارند؛ زبانی که هر روز در سکوت با ما سخن می‌گوید. کافی است گوش شنوا داشته باشیم و بدانیم چگونه از آن‌ها بهره بگیریم. سخن پایانی: رنگ‌ها می‌توانند به ما انرژی ببخشند، آرامش بدهند، خلاقیت را بیدار کنند یا حتی اضطراب و خشم را برانگیزند. انتخاب آگاهانه‌ی رنگ‌ها در لباس، دکور خانه، محیط کار و حتی غذاهایی که می‌خوریم، نقش مهمی در سلامت روان و حال خوب روزمره دارد. پس دفعه‌ی بعد که رنگی را انتخاب می‌کنیم، یک لحظه تأمل کنیم: این رنگ، چه چیزی به احساسم می‌گوید؟ نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

خانواده، به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی، نقش بسیار حیاتی در شکل‌دهی شخصیت و سلامت روانی فرزندان ایفا می‌کند. اختلافات خانوادگی، از جمله درگیری‌های بین والدین، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روحیه و سلامت روان فرزندان بگذارد. این اختلافات، چه کوچک و روزمره باشند و چه مسائل جدی مانند طلاق یا خشونت خانگی، می‌توانند به مرور زمان بر روانشناسی فرزندان اثر بگذارند و منجر به مشکلاتی همچون اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس شوند. فرزندان در این فضا احساس ناامنی می‌کنند و ممکن است دچار نگرانی‌های مداوم درباره آینده خود و خانواده‌شان شوند. در بسیاری از خانواده‌ها، اختلافات به دلیل مشکلات مالی، تفاوت‌های فرهنگی یا مشکلات ارتباطی بین اعضا رخ می‌دهد. این نوع مشکلات ممکن است در ابتدا به صورت سوءتفاهم یا عدم درک متقابل بروز کنند، اما در صورت عدم مدیریت صحیح می‌توانند تبدیل به تنش‌های جدی شوند. این تنش‌ها به‌ویژه زمانی که میان والدین یا اعضای نزدیک خانواده رخ می‌دهد، می‌تواند فرزندان را به‌طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار دهد. فرزندانی که در محیط‌های خانوادگی پرتنش زندگی می‌کنند، معمولاً به‌طور ناخودآگاه این الگوهای رفتاری را جذب کرده و ممکن است خود نیز در آینده در روابطشان با دیگران دچار مشکل شوند. علاوه بر این، نوع واکنش والدین به این اختلافات و نحوه مدیریت آن‌ها نیز بسیار مهم است. والدینی که توانایی حل مشکلات خود را به‌صورت سازنده دارند، می‌توانند اثرات منفی را به حداقل برسانند. در مقابل، والدینی که از روش‌های ناسالم مانند پرخاشگری یا سرکوب احساسات استفاده می‌کنند، ممکن است به شدت فرزندان خود را تحت فشار روانی قرار دهند. در چنین شرایطی، فرزندان احساس می‌کنند که نمی‌توانند به والدین خود اعتماد کنند و این موضوع باعث می‌شود که به‌جای بیان مشکلات خود، آن‌ها را در درون خود نگه دارند. از سوی دیگر، تأثیرات کوتاه‌مدت اختلافات خانوادگی نیز می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود. بسیاری از کودکان و نوجوانان که در معرض تنش‌های خانوادگی قرار می‌گیرند، دچار اختلالات خواب، مشکلات تغذیه و کاهش تمرکز می‌شوند. این مشکلات می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. فرزندان در محیط‌های پرتنش اغلب با حس ناامنی و استرس دست‌وپنجه نرم می‌کنند که این وضعیت به‌طور مستقیم بر سلامت جسمانی و روانی آن‌ها اثر می‌گذارد. همچنین، مشاهده نزاع‌های پی‌درپی بین والدین می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و خودباوری فرزندان منجر شود. در بلندمدت، اثرات اختلافات خانوادگی می‌تواند عمیق‌تر شود و حتی تا دوران بزرگسالی ادامه یابد. فرزندانی که در محیط‌هایی بزرگ می‌شوند که در آن‌ها اختلافات حل نشده و همواره تنش وجود دارد، ممکن است در روابط آینده خود دچار مشکلات ارتباطی شوند. این افراد به دلیل تجربه‌های منفی گذشته، اغلب از برقراری روابط نزدیک و عاطفی می‌ترسند و ممکن است به دلیل ترس از تکرار الگوهای منفی گذشته، از ایجاد روابط پایدار و سالم دوری کنند. آن‌ها همچنین ممکن است در مدیریت تعارضات در محیط کار یا زندگی شخصی دچار مشکلات جدی شوند. عوامل دیگری نیز می‌تواند میزان تأثیر اختلافات خانوادگی بر فرزندان را تعیین کند. برای مثال، سن فرزندانی که در معرض این اختلافات هستند، نقش مهمی در نحوه تأثیرگذاری دارد. کودکان خردسال ممکن است درک کمتری از ماهیت اختلافات داشته باشند، اما احساسات آن‌ها به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. آن‌ها ممکن است احساس کنند که این اختلافات به نوعی به آن‌ها مرتبط است و در نتیجه دچار احساس گناه شوند. نوجوانان نیز با اینکه درک بیشتری از وضعیت دارند، اما ممکن است به دلیل حساسیت بالای دوران نوجوانی، به‌طور شدیدتری تحت تأثیر قرار بگیرند. جنسیت نیز می‌تواند نقش مهمی در نحوه واکنش به اختلافات خانوادگی ایفا کند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که دختران بیشتر به‌طور درونی و افسرده‌وار به این نوع اختلافات واکنش نشان می‌دهند، در حالی که پسران ممکن است واکنش‌های پرخاشگرانه‌تری از خود بروز دهند. البته این تفاوت‌ها به شرایط خانوادگی و فردی هر کودک نیز بستگی دارد، اما می‌تواند به‌عنوان یک الگوی کلی در نظر گرفته شود. فرزندان ممکن است با گذر زمان الگوهای رفتاری مختلفی را از والدین خود یاد بگیرند که این الگوها به‌طور مستقیم بر شیوه مدیریت مشکلات و تنش‌ها در آینده تأثیر خواهد گذاشت. یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند از بروز اثرات منفی جلوگیری کند، ایجاد محیطی امن و حمایتی برای فرزندان است. والدین باید تلاش کنند تا با مدیریت صحیح اختلافات، فضایی را فراهم کنند که فرزندان در آن احساس امنیت و آرامش کنند. حتی در مواقعی که اختلافات جدی رخ می‌دهد، والدین می‌توانند با استفاده از مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله، به فرزندان خود نشان دهند که چگونه می‌توانند با تعارضات به شکلی سازنده برخورد کنند. این رویکرد نه‌تنها اثرات منفی اختلافات را کاهش می‌دهد، بلکه به فرزندان کمک می‌کند تا در آینده نیز به‌طور مستقل و مسئولانه با مشکلات خود برخورد کنند. در نهایت، اگر اختلافات خانوادگی به مرحله‌ای برسد که بر سلامت روانی و جسمانی فرزندان تأثیر جدی بگذارد، کمک گرفتن از متخصصان می‌تواند بهترین راه‌حل باشد. مشاوره خانواده و جلسات درمانی می‌تواند به اعضای خانواده کمک کند تا به شیوه‌ای صحیح‌تر با اختلافات خود برخورد کنند و از اثرات منفی آن بر فرزندان جلوگیری کنند. در بسیاری از موارد، والدین با کمک مشاوران می‌توانند به درک بهتری از نیازها و نگرانی‌های فرزندان خود برسند و از طریق این فرآیند، روابط خود را تقویت کنند. نتیجه‌گیری اختلافات خانوادگی امری طبیعی است، اما نحوه مدیریت و برخورد با آن‌ها تأثیر عمیقی بر سلامت روان فرزندان دارد. والدین با یادگیری مهارت‌های ارتباطی و مدیریت تعارض می‌توانند به کاهش اثرات منفی اختلافات بر فرزندان کمک کنند و آن‌ها را به مسیر رشد سالم روانی هدایت کنند. حمایت از فرزندان در مواجهه با تنش‌ها و ایجاد فضایی امن و حمایتی می‌تواند بهترین راهکار برای مقابله با اثرات مخرب اختلافات خانوادگی باشد.

اختلال اضطراب اجتماعی نوعی اختلال است که موجب ترس و اضطراب در هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف می‌شود. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از قضاوت شدن یا تماشای دیگران می‌ترسند و تعاملات روزمره باعث اضطراب، خودآگاهی و خجالت قابل‌توجهی در آن‌ها می‌شود. این افراد می‌ترسند که موردبررسی دقیق یا قضاوت منفی دیگران قرار بگیرند و از همین رو در روابط استرس شدیدی را تجربه می‌کنند و این موضوع می‌تواند بر فعالیت‌ها و زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد. اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند یک بیماری مزمن سلامت روان باشد، اما یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای در روان‌درمانی و مصرف داروها می‌تواند به فرد کمک کند تا اعتمادبه‌نفس داشته باشد و توانایی خود را در تعامل با دیگران بهبود ببخشد. در مقالات پیشین توضیحاتی در رابطه به موضوع اختلال اضطراب اجتماعی داشتیم که به‌تفصیل و شرح آن پرداختیم و برخی راهکارهایی را نیز معرفی نمودیم. اما در این مقاله به معرفی راهکارهای بیشتر و جامع‌تری در زمینه‌ی مقابله با این اختلال می‌پردازیم تا با استفاده از آنها به یاری خودتان دست ببرید. افکار منفی را به چالش بکشید شاید به نظر بیاید در برابر علائم اختلال اضطراب اجتماعی یا جمع هراسی کاری از دستتان بر نمی‌اید، اما نکات بسیاری وجود دارد که ممکن است کمک‌کننده باشد. اولین قدم این است که طرز فکر خود را به چالش بکشید؛ زیرا که افراد دچار اضطراب اجتماعی افکار و اعتقاداتی منفی دارند که به ترس و اضطرابشان می‌افزاید. به‌عنوان‌ مثال: من می‌دانم که شبیه به احمق‌ها به نظر می‌رسم مردم فکر می‌کنند من چیزی را نمی‌فهمم چیزی برای گفتن ندارم؛ بنابراین از نظر آنها من نباید اینجا باشم به چالش کشیدن این افکار منفی روش مؤثری برای کاهش علائم اضطراب اجتماعی است. قدم اول: افکار منفی ناخودآگاهی که زمینه‌ساز ترس شما از موقعیت‌های اجتماعی هستند را شناسایی کنید. قدم دوم: این افکار را به چالش بکشید و تحلیل‌شان کنید و شاید اگر درمورد این افکار منفی از خودتان برخی سؤالاتی را بپرسید برایتان کمک‌کننده باشد. از طریق ارزیابی‌های منطقی افکار منفی‌تان می‌توانید به‌تدریج به آنها نگاه واقع‌گرایانه‌تری داشته باشید و دیدگاه‌های مثبت‌تری را به موقعیت‌های اجتماعی محرک اضطراب اضافه و جایگزین کنید. طرز فکرهای غیرمفیدی که اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهند: ذهن‌خوانی: فرض را بر این گذاشتن که می‌دانید مردم درباره‌تان چه فکری می‌کنند و اینکه به شیوه‌ای منفی قضاوت می‌کنند. پیشگویی: پیش‌بینی‌کردن آینده معمولاً در کنار فرض اینکه بدترین اتفاق ممکن رخ خواهد داد. فاجعه پنداری: بزرگ کردن اتفاقات ساده شخصی کردن: فرض را بر این گذاشتن که مردم به شیوه‌ای منفی روی شما تمرکز دارند یا اتفاقاتی که برای آنها رخ می‌دهد به شما ربط دارد. به‌جای تمرکز بر خود، روی دیگران تمرکز کنید وقتی در یک موقعیت اجتماعی هستیم که ما را مضطرب می‌کند بسیاری از ما اغلب در افکار و احساسات اضطراب‌آور خود گیر می‌کنیم. ممکن است با اطمینان زیادی احساس کنید که همه به شما نگاه می‌کنند و در حال قضاوت‌کردنتان هستند. تمرکز شما در آن لحظه روی احساسات بدنی شماست و امید دارید که با دقیق‌تر توجه‌کردن به آنها بهتر بتوانید مهارشان کنید. اما به این توجه افراطی صرفاً باعث می‌شود که بیشتر به میزان اضطرابتان آگاه شوید و حتی باعث افزایش اضطراب می‌شود. این وضعیت همچنان باعث می‌شود نتوانید روی مکالمه‌های اطرافتان یا عملکردتان تمرکز کنید. با ترس‌هایتان روبرو شوید یکی از بهترین راهکارهای غلبه بر اضطراب اجتماعی این است که با ترس‌هایتان روبرو شوید و از آنها اجتناب نکنید. اجتناب فقط باعث ادامه‌یافتن اضطراب شما خواهد شد. با اینکه دوری‌کردن از موقعیت‌های اضطراب‌آور ممکن است در کوتاه‌مدت احساسات بهتری به شما ارائه کند؛ اما این فرصت که در موقعیت‌های اجتماعی احساس بهتری داشته باشید و در درازمدت با آنها کنار بیایید را از بین می‌برد. در واقع هرچه بیشتر از یک موقعیت اجتماعی اجتناب کنید آن موقعیت در نظرتان ترسناک‌تر می‌شود. علاوه بر اینها اجتناب کردن باعث می‌شود از دست‌یابی و دنبال‌ کردن اهدافتان عقب بیفتید. مثلاً ترس از صحبت کردن با صدای بلند ممکن است باعث شود نتوانید در محل کارتان ایده‌هایتان را در جلسات به اشتراک بگذارید، در کلاس‌ها فعالیت کنید و یا در معاشرت‌ها دوستان جدیدی پیدا کنید. شاید غلبه بر موقعیت‌های اجتماعی به‌ظاهر ترسناک غیرممکن به نظر بیاید؛ اما با تلاش به‌تدریج موفق خواهید شد. مهم‌ترین نکته این است که با شرایطی شروع کنید که از عهده‌ی آن برمی‌آیید و رفته، رفته به سراغ شرایط چالش برانگیزتر و سخت‌تر قدم بردارید و در این حین اعتماد به نفس و مهارت‌های ارتباطی خود را نیز افزایش دهید. برای رسیدن به نتایج مطلوب نکات زیر را مدنظر قرار دهید: سعی نکنید بلافاصله با بزرگ‌ترین ترس خود روبرو شوید؛ زیرا این کار مستلزم روندی تدریجی است صبور باشید، غلبه بر اضطراب اجتماعی به تمرین و زمان نیاز دارد و فرایندی مرحله‌ای است. از مهارت‌ها و منابع خود استفاده کنید تا آرام بمانید. سبک زندگی‌تان را تغییر دهید ذهن و بدن با هم مرتبط‌اند و طبق شواهد نحوه‌ی رفتار با جسمتان ممکن است تأثیرات زیادی بر میزان اضطراب و توانایی مهار اضطراب شما و افزایش اعتماد به نفستان داشته باشد. با اینکه تغییر سبک زندگی به‌تنهایی برای غلبه بر اضطراب اجتماعی کافی نیست؛ اما می‌تواند برای پیشرفت روند درمان شما بسیار مفید باشد. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

در دهه‌های اخیر، تکنولوژی به‌طور گسترده‌ای در زندگی انسان‌ها نفوذ کرده و تمامی جنبه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی و حتی خانوادگی را دستخوش تغییرات بنیادین قرار داده است. امروزه تلفن‌های هوشمند، رایانه‌ها، تبلت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند و استفاده از آن‌ها تأثیرات گسترده‌ای بر روابط خانوادگی داشته است. از طرفی، تکنولوژی ارتباطات سریع‌تر و آسان‌تر را ممکن ساخته است و از طرف دیگر، گاهی باعث کاهش ارتباطات واقعی و ایجاد فاصله عاطفی میان اعضای خانواده می‌شود. در این مقاله، به بررسی تأثیرات مثبت و منفی تکنولوژی بر روابط خانوادگی پرداخته و راهکارهایی برای استفاده بهینه از آن در خانواده‌ها ارائه خواهیم کرد. تکنولوژی و تسهیل ارتباطات خانوادگی یکی از مهم‌ترین مزایای تکنولوژی، تسهیل ارتباطات میان اعضای خانواده است. با استفاده از تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی، اعضای خانواده می‌توانند به‌راحتی و در هر زمانی با یکدیگر در ارتباط باشند. این ویژگی به‌ویژه برای خانواده‌هایی که به دلایل مختلفی مانند مهاجرت، مسافرت یا کار در نقاط مختلف جهان زندگی می‌کنند، بسیار ارزشمند است. با استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی مدرن، مانند ویدیوکال‌ها و پیام‌رسان‌ها، افراد می‌توانند فاصله‌های جغرافیایی را کاهش داده و ارتباطات عاطفی خود را حفظ کنند. علاوه بر این، تکنولوژی به اعضای خانواده امکان می‌دهد که لحظات خاص و مهم زندگی خود را از طریق ارسال تصاویر و ویدیوها با یکدیگر به اشتراک بگذارند. از سوی دیگر، والدین می‌توانند با استفاده از ابزارهای تکنولوژیک مانند پیام‌رسان‌ها و برنامه‌های نظارت والدین، در هر زمانی با فرزندان خود در ارتباط باشند و از موقعیت آن‌ها آگاه شوند. این امر به والدین کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر فعالیت‌های فرزندان خود داشته باشند و از امنیت آن‌ها اطمینان حاصل کنند. برای مثال، والدین می‌توانند با استفاده از نرم‌افزارهای مکان‌یاب، موقعیت جغرافیایی فرزندان خود را در لحظه بررسی کنند و در مواقع اضطراری به آن‌ها کمک کنند. تأثیر منفی تکنولوژی بر ارتباطات خانوادگی اگرچه تکنولوژی به‌طور کلی باعث تسهیل ارتباطات شده است، اما یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های مربوط به آن، کاهش تعاملات حضوری و واقعی میان اعضای خانواده است. افزایش استفاده از تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی گاهی منجر به این می‌شود که افراد به جای صحبت کردن رودررو و تعامل عاطفی، بیشتر وقت خود را در دنیای مجازی سپری کنند. این پدیده می‌تواند به تدریج باعث کاهش کیفیت ارتباطات خانوادگی و ایجاد فاصله عاطفی میان اعضای خانواده شود. مطالعات نشان می‌دهد که استفاده بیش از حد از تکنولوژی، به‌ویژه در زمان‌هایی که اعضای خانواده در کنار یکدیگر هستند، می‌تواند به کاهش همدلی و توجه به نیازهای یکدیگر منجر شود. برای مثال، والدینی که در زمان غذا خوردن یا گذراندن وقت با فرزندان خود مشغول استفاده از تلفن همراه هستند، فرصت‌های طلایی برای برقراری ارتباط عمیق‌تر با فرزندانشان را از دست می‌دهند. این عدم توجه به نیازهای عاطفی فرزندان می‌تواند منجر به ایجاد احساس تنهایی و انزوا در آن‌ها شود و به تدریج به اختلال در روابط والدین و فرزندان منجر گردد. علاوه بر این، شبکه‌های اجتماعی نیز می‌توانند باعث ایجاد مقایسه‌های نادرست و انتظارات غیرواقعی در بین اعضای خانواده شوند. افراد با مشاهده زندگی‌های دیگران در فضای مجازی ممکن است احساس کنند که زندگی آن‌ها به اندازه کافی خوب نیست و این موضوع می‌تواند منجر به نارضایتی و کاهش رضایت از زندگی خانوادگی شود. این نوع مقایسه‌ها به‌ویژه در نوجوانان و جوانان تأثیرات مخربی دارد و می‌تواند به اضطراب و افسردگی منجر شود. نقش تکنولوژی در تربیت فرزندان تکنولوژی نه تنها بر روابط میان والدین و فرزندان تأثیر می‌گذارد، بلکه نقش مهمی در تربیت فرزندان نیز دارد. در دنیای امروز، کودکان و نوجوانان به‌طور روزافزونی با تکنولوژی در تعامل هستند و بخش بزرگی از زمان خود را در فضای مجازی و با استفاده از تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها می‌گذرانند. این پدیده چالش‌های جدیدی را برای والدین در زمینه تربیت فرزندان به وجود آورده است. والدین باید علاوه بر کنترل زمان استفاده از تکنولوژی، به محتواهایی که فرزندانشان در معرض آن‌ها قرار می‌گیرند نیز توجه کنند. از سوی دیگر، تکنولوژی می‌تواند ابزاری مفید در فرآیند تربیتی باشد. والدین می‌توانند از برنامه‌های آموزشی و اپلیکیشن‌های مناسب برای تقویت مهارت‌های فرزندان خود استفاده کنند. برای مثال، اپلیکیشن‌های آموزشی و بازی‌های تعاملی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های علمی و هنری خود را بهبود بخشند. همچنین، والدین می‌توانند با استفاده از ابزارهای کنترل والدین، فعالیت‌های آنلاین فرزندان خود را مدیریت کرده و از آن‌ها در برابر خطرات فضای مجازی محافظت کنند. راهکارهایی برای مدیریت استفاده از تکنولوژی در خانواده برای بهره‌گیری از مزایای تکنولوژی و در عین حال جلوگیری از تأثیرات منفی آن بر روابط خانوادگی، نیاز است که خانواده‌ها از رویکردی متعادل استفاده کنند. اولین قدم در این راستا، تعیین زمان‌های مشخصی برای استفاده از تکنولوژی است. خانواده‌ها می‌توانند زمان‌هایی را مانند زمان صرف غذا، تماشای فیلم یا انجام فعالیت‌های خانوادگی، بدون تلفن همراه و وسایل تکنولوژیک سپری کنند تا فرصت برقراری ارتباطات عمیق‌تر و افزایش تعاملات حضوری فراهم شود. یکی دیگر از راهکارهای مهم، آموزش فرزندان درباره استفاده صحیح از تکنولوژی و فضای مجازی است. والدین باید به فرزندان خود توضیح دهند که چگونه می‌توانند از اینترنت به‌عنوان یک ابزار مفید و آموزشی استفاده کنند و در عین حال از محتواهای مخرب دوری کنند. همچنین، آموزش مهارت‌های انتقادی به فرزندان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا محتواهایی که در فضای مجازی با آن مواجه می‌شوند را بهتر تحلیل کرده و از اطلاعات نادرست و خطرناک پرهیز کنند. از سوی دیگر، والدین باید خود به‌عنوان الگو در استفاده از تکنولوژی عمل کنند. اگر والدین زمان زیادی را در فضای مجازی سپری کنند، احتمالاً فرزندان نیز از آن‌ها الگوبرداری خواهند کرد. بنابراین، والدین باید سعی کنند تا با مدیریت زمان استفاده از تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی، فرهنگ صحیح استفاده از تکنولوژی را به فرزندان خود منتقل کنند. تکنولوژی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌های بشری، تأثیرات مثبت و منفی فراوانی بر زندگی خانوادگی داشته است. اگرچه استفاده از تکنولوژی می‌تواند به تسهیل ارتباطات میان اعضای خانواده کمک کند و امکانات جدیدی برای یادگیری و آموزش فراهم آورد، اما استفاده نادرست و بیش از حد از آن می‌تواند باعث کاهش تعاملات واقعی و ایجاد فاصله عاطفی در خانواده‌ها شود. بنابراین، ضروری است که خانواده‌ها با استفاده از راهکارهای مدیریت صحیح تکنولوژی، از مزایای آن بهره‌مند شوند و از تأثیرات منفی آن جلوگیری کنند.

تشخیص و مدیریت پرخاشگری در نوجوانان یکی از چالش‌های بسیار مهم در مسئله‌ی تربیت و آموزش آنها به شمار می‌رود. در دوره‌ی نوجوانی تغییرات جسمانی و روانی متعددی رخ می‌دهد که ممکن است به بروز رفتارهای پرخاشگرانه منجر شود. این رفتارها می‌توانند به دلیل فشارهای اجتماعی، تغییرات هورمونی یا مشکلات در روابط بین‌فردی و خانوادگی رخ دهد. شناسایی نشانه‌های اولیه پرخاشگری مانند عصبانیت‌های مکرر، تحریک‌پذیری زیاد و رفتارهای تهاجمی به والدین و مربیان کمک می‌کند تا به‌موقع و به‌درستی به این مشکلات واکنش نشان دهند. مدیریت مؤثر این رفتارها نیازمند ایجاد محیطی حمایتی و درک عمیق از نیازهای نوجوانان است. استفاده از تکنیک‌های مشاوره‌ی، گفتگوهای سازنده و ارائه‌ی الگوهای مثبت رفتاری می‌تواند در کاهش و کنترل پرخاشگری مؤثر باشد و به نوجوانان کمک کند تا با چالش‌های خود به شکل سالم‌تری مقابله و برخورد کنند. طبق تعریف پرخاشگری در نوجوانان این موضوع یکی از رفتارهای پیچیده و شایع است که می‌تواند بنا به دلایل مختلفی بروز کند. در دوره‌ی نوجوانی هورمون‌ها و تغییرات فیزیکی می‌توانند بر روی خلق‌وخوی فرد تأثیر بگذارند و او را به سمت رفتارهای پرخاشگرانه سوق دهند. همچنین فشار اجتماعی از جمله فشارهای همسالان و انتظارات خانواده می‌تواند موجب بروز حس ناامنی و استرس در نوجوانان شده که در نهایت به پرخاشگری منجر می‌شود. برخورد مناسب با پرخاشگری در نوجوانان نیازمند ایجاد محیطی حمایتگر و درک‌کننده است که در آن نوجوان بتواند احساسات و مشکلات خود را بدون اینکه ترس از قضاوت‌شدن یا طرد شدن داشته باشد به‌راحتی بیان کند. کمک به این افراد جهت یادگیری مهارت‌های مدیریت هیجان و حل مسئله می‌تواند به کاهش رفتارهای پرخاشگرانه‌شان کمک کند. نحوه‌ی برخورد با نوجوانان پرخاشگر: یکی از موارد مهم در بهبود رفتار نوجوانان پرخاشگر نحوه‌ی برخورد شما با آنها می‌باشد. در این زمینه می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید: گوش‌دادن فعال: بادقت به نگرانی‌‌ها و مشکلات نوجوان گوش دهید. این کار نشان می‌دهد که به احساسات و نیازهای او اهمیت می‌دهید و این می‌تواند به کاهش پرخاشگری کمک کند. برقراری ارتباط غیرتنبیهی: از روش‌‌های تنبیهی کمتر استفاده کنید و به‌جای آن به دنبال گفتگو و مشاوره‌‌های  سازنده باشید. برقراری روابط حمایوی و مثبت می‌تواند به کاهش پرخاشگری کمک کند. مدیریت احساسات: به نوجوان کمک کنید تا احساسات خود را به روش‌‌های سالم و سازنده بیان کنند. آموزش روش‌‌های  مدیریت استرس و هیجان می‌تواند مفید باشد. یک الگوی مثبت و کارآمد باشید: رفتارهای خودتان را به‌عنوان الگویی برای نوجوان در نظر بگیرید. نشان دادن احترام و کنترل بر رفتارهای خودتان می‌تواند به نوجوان در یادگیری رفتار مناسب کمک کند. تنظیم قوانین و محدودیت‌ها: قوانینی واضح و معقول برای رفتارها و موقعیت‌‌ها وضع کنید و عواقب مناسبی برای نقض این قوانین مشخص کنید. این قوانین باید منطقی و عادلانه باشد و هیچ نوع عقده و رفتار اضافه‌ی از شما سر نزند. تقویت رفتارهای مثبت: رفتارهای مثبت و تلاش‌‌های خوب نوجوان را تشویق کنید و ببینید. پاداش دادن به‌صورت کنترل شده می‌تواند انگیزه‌ی باشد تا رفتارها ادامه پیدا کنند و تثبیت شوند. درمان پرخاشگری در نوجوانان: روش‌‌های  درمانی متنوعی برای پرخاشگری در افراد نوجوان وجود دارد و شما می‌توانید با توجه به نوع مشکل، وضعیت موجود و میزان دسترسی به منابع محیطتان از موارد پیشنهادی زیر استفاده کنید: مشاوره‌ی فردی یا خانوادگی: مشاوره با روان‌شناس یا مشاور می‌تواند به نوجوان کمک کند تا احساسات و رفتارهای خود را بهتر درک کند و نادرستی رفتارهای خود را از زبان فردی بی‌طرف (به‌جز اعضای خانواده یا والدین) بشوند و بپذیرد و همچنان بتواند برخی راهکارها را برای بهبود و کنترل رفتار خود در پیش بگیرد. آموزش مهارت‌‌های اجتماعی: یادگیری مهارت‌‌های  ارتباطی  و اجتماعی می‌تواند به نوجوان کمک کند تا به شیوه‌ای مناسب‌تر با دیگران تعامل داشته باشد و مشکلاتشان را حل کنند. مدیریت و کنترل خشم: تکنیک‌‌های مثل تنفس عمیق، آرام‌سازی عضلات و استفاده از روش‌‌های  حل مسئله می‌توانند به کاهش بروز خشم در شرایط غیرضروری و کنترل پرخاشگری کمک کنند. تغییر محیط: ایجاد یک محیط حمایتی از سوی خانواده و دوستان می‌تواند تأثیر زیادی بر رفتار نوجوان بگذارد به گونه‌ی که اعضای خانواده و جامعه را نه در مقابل خود بلکه در کنار خود احساس کند و دست از مقاومت و جدال‌‌های واهی با آنها بردارد. فعالیت‌‌های بدنی: ورزش منظم می‌تواند به تخلیه و کاهش انرژی‌‌های  منفی درون ذهن و بدن نوجوانتان کمک کند. دارو درمانی: در برخی موارد که وضعیت فرد غیر قابل کنترل و شدید باشد استفاده از برخی داروها زیر نظر و به تجویز پزشک می‌تواند عامل بهبود و مورد نیاز باشند. برخی توصیه‌‌ها در زمینه‌ی مقابله با نوجوانان پرخاشگر: به آنها فضا و زمان بدهید تا خودشان را آرام کنند و با تنش‌‌های  درونی‌شان کنار بیایند. با آنها درباره‌ی اتفاقاتی که افتاده صحبت کنید. از آنها اجازه بگیرید تا کمکشان کنید و تجربیاتتان را با آنها در میان بگذارید و در صورت لزوم در مورد دوران نوجوانی خودتان و اینکه شرایطی مشابه را پشت سر گذاشته‌اید و درک خوبی از شرایط آنها دارید خود افشایی کنید. خط قرمز‌‌ها و مرزهایتان را به‌وضوح برایشان واضح کنید و در مقابل به حساسیت‌‌ها و مواردی که برای او عامل خشم‌‌های غیر قابل کنترل هستند توجه داشته باشید و یک فضای مراعات کننده‌ی متقابل بین خودتان و او بسازید. با مکتب و فضاهایی که او در آنجاها حضور دارد در ارتباط باشید و در رابطه با بهبود و یا بدتر شدن وضعیت رفتاری نوجوان آگاه شوید. از اعمال هرگونه خشونت علیه نوجوان خودداری کنید؛ زیرا این روش کاملاً نتیجه‌ی منفی به بار خواهد آورد. اگر نوجوانتان با خواست خودش از شما درخواست کمک کرد با نشان دادن اشتیاق برای کمک و ایجاد یک فضای همدلانه بدون درنگ به او کمک کنید و برای انجام کمک‌‌های حرفه‌ای‌تر از یک مشاور وقت بگیرید. پیامد‌‌های  عدم کنترل و درمان پرخاشگری نوجوانان: اختلالات رفتاری و اجتماعی مشکلات تحصیلی مشکلات قانونی و حقوقی مشکلات سلامت روان مشکلات ارتباطی خانوادگی سخن پایانی: تشخیص نشانه‌‌های  پرخاشگری نوجوانان نیازمند دقت و آگاهی است. این نشانه‌‌ها می‌توانند تغییرات در رفتار، روابط اجتماعی و عملکرد تحصیلی باشند. نوجوانانی که به طور مداوم عصبانیت، خشونت‌‌های  کلامی و یا رفتاری از خودشان نشان می‌دهند ممکن است با مشکلات روانی و عاطفی درگیر باشند که شناسایی زودهنگام و اقدام برای بهبود این نشانه‌‌ها می‌تواند اقدامی مؤثر برای پیشگیری از مشکلات در آینده باشد. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

طبق تحقیقات انجام شده مرد هم به‌اندازه‌ی زن دارای احساسات پیچیده‌ی است. اما آنها را به طور پنهان نگاه می‌دارد. با اینکه احساسات همیشه از خصوصیات زنانه به شمار می‌رود؛ اما مردان نیز به اندازه‌ی زنان درگیر احساسات می‌شوند و تجربیات عاطفی مشابهی را توصیف می‌کنند. در یک بررسی دررابطه‌با هوش عاطفی 500 هزار فرد بالغ، ثابت شد که هوش عاطفی مردان به اندازه‌ی زنان می‌باشد. مطالعاتی که بر روی زوج ها صورت گرفته نشان ‌می‌دهد که مردان هم به اندازه‌ی زنان با میزان استرس همسرشان هماهنگ‌اند و به همان اندازه قادر به حمایت از آنها هستند. دکتر کلمن، روان‌شناس و نویسنده می‌گوید: احساسات در زندگی مردان در پشت سر و در زندگی زنان در پیشرو قرار دارند. هورمون تستوسترون بر احساسات مردان تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود آنها بیشتر به طبقه‌بندی و تفکر منطقی بپردازند. به‌ نظر می‌رسد زنان طبیعتاً با عواطف خود بیشتر در تماس هستند درحالی‌که مردان باید روی این قضیه کار کنند و اگر این کار را بکنند شرایط کاملاً برابر می‌شود و همچنان روابط بین آنها شادتر و برای طرفین قابل‌فهم‌تر خواهد بود. چرا به نظر می‌رسد مردان از نظر احساسات ضعیف‌تر هستند؟ این موضوع به مغز مردانه برمی‌گردد. دکتر دیوید پاول رئیس مرکز بین‌المللی مطالعات سلامت می‌گوید: سیم‌کشی مغز مردان متفاوت است. او توضیح ‌می‌دهد که ارتباط بین نیم کره چپ، جایگاه منطق و  نیم کره راست، محل عواطف و احساسات در زنان قوی‌تر است. ارتباط بین دونیم کره در زنان شبیه به یک شاهراه است؛ بنابراین می‌توانند به‌آسانی بین این دو نیمکره حرکت کنند؛ اما در مردان این مسیر مشابه به یک راه باریک است که باعث می‌شود حرکت در آن سخت باشد و دسترسی به احساسات را برای مردان دشوار می‌کند. نتایج 125 مورد مطالعه در فرهنگ های مختلف نشان ‌می‌دهد که مردها و پسرها همواره در تفسیر پیام های غیرکلامی نهفته در ژست بدن، حالت صورت و لحن صدا دقت کمتری دارند. همچنین واکنش مردان نسبت به احساسات ضعیف تر بوده و زودتر نیز آن را فراموش میکنند. در آزمایشی که در دانشگاه استنفورد انجام شد، عکس‌هایی از حوادث تکان‌دهنده یا ناراحت‌کننده باعث تحریک بخش گسترده‌تری از مغز زنان شد. پس از سه هفته زنان در مقایسه با مردان جزئیات بیشتری از این تصاویر را به‌خاطر داشتند. به همین صورت محققان گمان می‌کنند که یک زن ممکن است به‌خاطر جدال یا بی‌اعتنایی کوچکی از سوی همسرش که او مدت‌هاست فراموش کرده همچنان ناراحت و عصبانی باشد. پسرها در سن یک‌سالگی ارتباط چشمی کمتری نسبت به دختران برقرار می‌کنند و به اشیای متحرک مثل ماشین توجه بیشتری نشان می‌دهند تا چهره‌ی انسان‌ها. والدین نیز کمتر با فرزند پسر درمورد احساسات و عواطف صحبت می‌کنند و دایره‌ی لغات پسران شامل واژه‌های عاطفی کمتری می‌شود. در سنین بزرگسالی مردان از کلمات کمتری استفاده می‌کنند و صحبت‌کردن را در جمع ابزاری برای ارتقای موقعیت خود می‌دانند، برعکس زنان که از صحبت‌کردن و ارتباط کلامی برای نزدیکی و بروز صمیمیت با دیگران استفاده می‌کنند. چرا مردان به یکباره خشم‌شان را بروز می‌دهند؟ اگرچه زنان نیز به اندازه‌ی مردان عصبانی می‌شوند؛ اما خشم همچنان یک ویژگی مردانه به‌حساب می‌آید. دکتر کنت دیلیو کریستین، روان‌شناس و نویسنده می‌گوید: خشم به‌این‌علت به وجود می‌آید که شخص به علت سرکوب‌کردن احساسات خودش دچار سرخوردگی شدید می‌شود بااین‌وجود این کاری است که مردان زیادتر انجام می‌دهند؛ چون اغلب نگران این موضوع هستند که اگر به احساساتشان بها بدهند مبادا کنترل آن از دستشان خارج شود. برخلاف باور عموم، زنان از مردان احساساتی‌تر نیستند! اینکه کسی را " احساساتی" خطاب کنیم در واقع به منزله‌ی توهین یا تحقیر او نیست. در حقیقت ما به‌اشتباه احساسات را متضاد تفکر عقلانی یا مؤثر می‌دانیم. اگرچه دانشمندان علوم اعصاب مدت‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند که احساسات همان چیزی است که افکار هوشمندانه‌ی ما را شکل می‌دهند. دانشمندان همچنان به‌تازگی با کشف جدیدی در حوزه‌ی شناخت احساسات مواجه شده‌اند که تمام باورهای کلیشه‌ای قبل را به چالش می‌کشد. علی‌رغم تمام باورهای کلیشه‌ای قبلی نتایج این را نشان ‌می‌دهد که زنان و مردان به یک اندازه احساساتی هستند. در حقیقت مردان هم همانند زنان فراز و نشیب‌های احساساتی مشابهی را تجربه می‌کنند. احساساتی مانند اشتیاق، عصبی بودن یا حس قدرت اغلب به جنسیت شخصی که آنها را تجربه می‌کند متفاوت تفسیر می‌شود؛ اما نتایج مطالعات جدید این سوگیری‌های شناختی را زیر سؤال می‌برد. به‌عنوان‌مثال نوسان احساسات یک مرد در جریان تماشای بازی فوتبال شور و اشتیاق تفسیر می‌شود اما زنی که احساساتش را به دلیل هر رویدادی بروز دهد غیرمنطقی و احساساتی تلقی می‌شود. در واقع تحقیقات این را نشان ‌می‌دهد که تفاوت در بیان احساسی زنان و مردان بیشتر از اینکه یک واقعیت علمی و مستدل باشد نوعی سوگیری شناختی و کلیشه‌ی بوده که افراد در جهت هم راستایی با این کلیشه‌های نادرست گاهی احساسات خودشان را سرکوب می‌کند تا از سوی جامعه برچسب زده نشوند. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

انگیزه‌ها به‌طور کلی به دو دسته اصلی درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند و این دو دسته تمام محرک‌های انگیزشی را در بر می‌گیرند. انگیزه درونی یعنی هر انگیزه‌ای که محرک آن نوعی پاداش درونی است و هر انگیزه‌ای که محرک آن نوعی پاداش بیرونی باشد، انگیزه بیرونی نام می‌گیرد. هریک از این دو دسته وسیع به شاخه‌های متعدد ریزانگیزه تجزیه می‌شوند که عوامل انگیزشی خاصی را مشخص می‌کنند. خیلی مهم است که پاداش‌های کلی درونی و بیرونی را بشناسیم، اما شناخت انواع انگیزشی‌ای که زیرمجموعه این دو گروه وسیع درونی و بیرونی قرار می‌گیرند، پاداش‌ها و مشوق‌های ایجادکننده انگیزه را بهتر مشخص می‌کنند. بنابراین در ابتدا به دسته‌های اصلی انواع انگیزه می‌پردازیم و سپس به‌سراغ انواع مختلف آن می‌رویم. انواع اصلی انگیزه ۱. انگیزه درونی هر چیزی که بر اساس پاداش‌های درونی مانند رشد فردی یا کمک به دوستی نیازمند به شما انگیزه بدهد، انگیزه‌ای درونی است. مثلاً ممکن است مهارت‌های ارزشمندی یاد بگیرید و این مهارت‌ها انگیزه‌ای باشند برای اینکه بخواهید به ترفیع رتبه فکر بکنید. برعکس ممکن است هدفتان این باشد که روی زندگی اطرافیانتان اثر مثبت بگذارید و این هدف به شما انگیزه‌ای برای موفق‌شدن بدهد. محرک‌های انگیزه درونی همیشه مثبت نیستند و گاهی هم منفی‌اند. مثلاً به خودتان انگیزه می‌دهید که چیز‌های جدیدی یاد بگیرید، چون در غیر این صورت احساس ناکامی می‌کنید. در این حالت، نتیجه اقداماتتان مثبت است اما آن انگیزه خاصی که از آن استفاده کرده‌اید، به‌جای تمرکز بر ایجاد نتیجه‌ای مثبت، روی متوقف‌کردن نتیجه‌ای منفی تأکید داشته است. از‌این‌رو کم نیستند انگیزه‌های درونی‌ای که به پاداش یا محرک انگیزشی خاصی وابسته‌اند. انگیزه درونی، چه مثبت باشد و چه منفی، معمولاً از انگیزه بیرونی پایدارتر است زیرا بیشتر روی محرک‌های مثبت و نوع‌دوستانه‌ای متمرکز است که در حیطه اختیار شما قرار دارند. از طرف دیگر، انگیزه بیرونی اغلب به محرک‌هایی وابسته است که آن‌ها را از شخص دیگری گرفته‌اید، بنابراین کنترل مستقیمی روی این انگیزه ندارید. ۲. انگیزه بیرونی هر چیزی که بر اساس پاداش‌هایی بیرونی مانند پول یا تمجید به شما انگیزه بدهد، انگیزه‌ای بیرونی است. انگیزه‌های بیرونی در مقایسه با انگیزه‌های درونی رایج‌ترند و اغلب به عاملی بیرونی مانند یک مشوق، ترس یا انتظار وابسته‌اند. مثلاً فرد به‌امید افزایش حقوق تلاش می‌کند که ترفیع بگیرد. انگیزه بیرونی نیز مانند انگیزه درونی گاهی منفی است. مثلاً ترس از اخراج‌شدن انگیزه‌ای است برای اینکه کار خود را بهتر انجام بدهید. پس می‌توان گفت که انگیزه بیرونی، همچون انگیزه درونی، انواع انگیزشی متعددی دارد که به محرک انگیزشی بیرونی خاصی وابسته است، محرکی که نقش مهمی در آن انگیزش دارد. همان‌طور که می‌بینید، انگیزه خیلی پیچیده‌تر از آن است که بخواهیم آن را صرفاً به دو دسته انگیزه درونی و بیرونی تقسیم کنیم. بنابراین در ادامه، انواع دیگری از آن را نیز معرفی می‌کنیم. انواع انگیزش درونی ۱. انگیزه شایستگی یا آموختن انگیزه شایستگی یا انگیزش آموختن یعنی فرد انگیزه اصلی را از فرایند انجام کار به دست می‌آورد، نه از پاداش پایان کار. دلیلش این است که افرادی که تحت‌تأثیر انگیزه شایستگی هستند، در طول مسیر دستیابی به اهدافشان، به‌جای مقصد، از فرایند یادگیری یا بهتر‌شدن انگیزه می‌گیرند. اگر با هدف یادگیری مهارت‌های ارزشمند و نه افزایش دستمزد برای گرفتن ترفیع تلاش می‌کنید، انگیزه شما از نوع انگیزه شایستگی است. این نوع محرک بسیار کارساز است و باید از آن در همه راهبرد‌های انگیزشی استفاده شود، چراکه مهارت‌های جدید و باارزش اغلب حتی از پول هم مهم‌ترند و برخلاف چیز‌های مادی، دارایی‌هایی هستند که هیچ‌کس نمی‌تواند آن‌ها را از شما بگیرد. ۲. انگیزش نگرش این نوع انگیزش از تمایل شما به تغییر نگرش یا احساستان نشئت می‌گیرد و تا حدی شبیه انگیزه اجتماعی بیرونی است. افرادی که از این انگیزه نیرو می‌گیرند، در کنش‌ها و تعاملاتشان آشکارا خواستار این هستند که حال خود و اطرافیانشان را به شیوه‌ای مثبت و شوق‌انگیز بهتر کنند. مثلاً اگر علاقه‌مند به کار‌کردن در یک مؤسسه خیریه یا نوانخانه هستید و دلیلتان از انجام این کار این است که دادن حال خوب به دیگران حال خودتان را بهتر می‌کند، این تمایل به تغییر نگرش است که به شما انگیزه داده است. یا اگر مدیر شرکتی هستید و از اینکه به رشد و پیشرفت زیردستان خود کمک کنید احساس رضایت می‌کنید، تحت‌تأثیر انگیزه نگرش هستید. ۳. انگیزش دستیابی در این انگیزش، محرک اصلی فرد تمایل او به دنبال‌کردن و دستیابی به اهدافش است. کسانی که چنین انگیزه‌ای دارند معمولاً روی خودِ کار یا هدفشان متمرکزند، نه پاداش مربوط به آن. مثلاً کارآفرینی را در نظر بگیرید که کسب‌و‌کارش را با هدف ایجاد یک شرکت جهانی راه‌اندازی می‌کند نه لزوماً به این دلیل که پول خوبی در این کار است. اگر نیروی محرکه شما انگیزه دستیابی است، شما فردی خودانگیخته و فرایند‌گرا هستید، یعنی فرایند بهتر‌شدن بیشتر از نتیجه نهایی برایتان ارزش دارد. شاید دستیابی به هدف مانند پاداشی بیرونی به نظر برسد، اما این انگیزه تا حد زیادی درونی است. دلیل این امر این است که شما شیفته زرق‌و‌برق پاداشی مانند پول نیستید، بلکه بیشتر عاشق احساس موفقیت برخاسته از به پایان‌رساندن کاری ارزشمندید. ۴. انگیزه خلاق گاهی آنچه فرد را به حرکت وامی‌دارد، خلاقیت یا محرکی درونی برای ابراز خلاقانه است. وقتی دلتان می‌خواهد خودتان را ابراز کنید، تحت‌تأثیر انگیزه خلاق قرار دارید. مثل وقت‌هایی که احساس می‌کنید باید چیزی خلق کنید. انگیزه نوشتن کتاب، بازی در فیلم، نواختن گیتار، ساخت یک محصول یا راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار همگی از نوع انگیزه خلاق‌اند. وقتی در درون خود احساس می‌کنید که حرفی برای گفتن دارید و باید آن را ابراز کنید، این انگیزه خلاق است که شما را ترغیب می‌کند. هر اثری که خلق می‌کنید، چه عده معدودی آن را ببینند چه تمام جهان، تلاشی برای ابراز خود است که از انگیزه خلاق نیرو می‌گیرد؛ حال فرقی نمی‌کند چیزی که خلق کرده‌اید ملموس باشد یا ناملموس و زودگذر. ۵. انگیزه فیزیولوژیکی گاهی احساس می‌کنید که نوعی نیروی درونی وصف‌ناپذیر شما را هدایت می‌کند. مثل وقت‌هایی که نیروی عشق شما را به‌سوی کسی یا چیزی می‌کشاند. هرقدر هم که مقاومت کنیم، اعمال ما تحت‌تأثیر احساسات عمیق فیزیولوژیکی قرار دارند، احساساتی که بنیادین و انکارناپذیرند. این احساسات همان عوامل انگیزشی فیزیولوژیکی هستند که هم درونی‌اند و هم مهارنشدنی. هرم سلسله‌مراتب نیاز‌های مازلو را در نظر بگیرید. انگیزه نیاز‌های اساسی مانند غذا و سرپناه و همچنین نیاز‌های والاتر روان‌شناختی و نیاز به خودشکوفایی همواره ترغیب‌کننده همه انسان‌ها بوده‌اند. این نیاز‌ها در درون همه ما وجود دارند و ما از درون ترغیب می‌شویم که برای دستیابی به آن‌ها هر کاری انجام دهیم. انواع انگیزه بیرونی ۱. انگیزه پاداش در انگیزه پاداش، برخلاف انگیزه دستیابی، نیروی محرکه فرد بیشتر پاداش عمل است نه دستیابی به هدفی خاص. کسانی که علاقه‌مند به پاداش‌ها هستند با انگیزه رسیدن به پاداش مدنظرشان (که اغلب پاداشی خاص است) دست به عمل می‌زنند. مثلاً اگر هدفتان از ترفیع شغلی افزایش حقوق و دستمزد است و نه احساس رضایت ناشی از مسئولیتی جدید، انگیزه شما بیشتر از نوع پاداش است تا دستیابی. با وجود این، انگیزه پاداش چیز بدی نیست. درست است که این انگیزه نقطه مقابل انگیزه دستیابی است، اما ممکن است هر دو با هم استفاده شوند. بیایید فرض کنیم که می‌خواهید ترفیع شغلی بگیرید. حال انگیزه شما از این ترفیع ممکن است هم حقوق بیشتر باشد و هم وظیفه‌ای پیچیده‌تر و رضایت‌بخش‌تر. چنین سناریویی دو سر برد است، چون علاوه‌بر پاداش بیرونی، از احساس رضایت درونی نیز برخوردار می‌شوید. بنابراین پیرو اهداف یا وظایفی باشید که هم پاداش دارند و هم عناصر انگیزه دستیابی. ۲. انگیزه ترس انگیزه ترس انگیزه‌ای است که فرد را با استفاده از عواقب و پیامد‌ها به انجام کاری ترغیب می‌کند. می‌توان گفت که این انگیزه نوعی محرک منفی است، چون این بار آنچه به شما انگیزه می‌دهد، به‌جای پاداش، اجتناب از درد یا عواقب ناگوار است. انگیزه ترس کاری با محرک‌های مثبت ندارد و ابزارش تنبیه و محرک‌های منفی است مثل ترس از اخراج‌شدن. در واقع انگیزه ترس با استفاده از محرک‌های منفی شما را به‌سوی اهداف یا وظایف خاصی سوق می‌دهد. انگیزه ترس بد به نظر می‌رسد، اما می‌توان از آن استفاده مثبت کرد. مثلاً اگر می‌خواهید خوش‌اندام‌تر باشید، می‌توانید ترسِ بدهیکل به‌نظررسیدن در مهمانی‌ها را بهانه‌ای برای پایبند‌بودن به باشگاه و رژیم غذایی‌تان قرار بدهید. انگیزه ترس را نوعی عامل استرس‌زای مثبت یا محدودیتی مثبت در نظیر بگیرید و به‌کمک آن خودتان را بالا ببرید، بر عادات بدتان غلبه کنید و همان‌طوری زندگی کنید که می‌خواهید. ۳. انگیزه قدرت انگیزه قدرت نوعی عامل انگیزشی است که به‌سبب آن فرد تمایل دارد زندگی خود و دیگران را کنترل کند. هیچ‌کس از انتخاب‌های فراوان بدش نمی‌آید و مردم اغلب انگیزه دارند که انتخاب‌های کلی زندگی‌شان را افزایش بدهند و محیط اطرافشان را کنترل کنند. به همین دلیل انگیزه قدرت در تمایل به تأثیرگذاری بر مسیر زندگی خود و اطرافیانمان ظاهر می‌شود. وحشت‌های دنیای واقعی مانند آلمان نازی و دیگر سناریو‌هایی که در آن‌ها عطش کنترل دیگران از هر اصول و الزام اخلاقی‌ای پیشی می‌گیرد، تجلی‌ای از انگیزه قدرت هستند؛ انگیزه‌ای که امروزه به اوج خودش رسیده است. با‌این‌حال اگر این انگیزه در حد اعتدال باشد، مثبت است. مثلاً کنترل‌کردن دیگران کار خوبی نیست، اما تلاش برای کنترل‌کردن زندگی خود خیلی هم خوب است. بنابراین این انگیزه شما را ترغیب می‌کند که به اعمال و افکارتان آگاه باشید تا بتوانید به زندگی‌ای دست یابید که آرزویش را دارید. ۴. انگیزه اجتماعی یا انگیزه وابستگی انسان‌ها موجوداتی اجتماعی‌اند و طبق انگیزه اجتماعی که انگیزه وابستگی نیز نامیده می‌شود، این تعلق و پذیرش است که انسان‌ها را به برقراری ارتباط ترغیب می‌کند. انسان‌ها ذاتاً تمایل دارند که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و انگیزه اجتماعی سبب می‌شود که این ارتباط را با پیوستن به گروه‌های اجتماعی جست‌و‌جو کنند. این انگیزه شاید درونی به نظر برسد، اما عامل انگیزشی پذیرش چیزی نیست که شما بتوانید آن را با پیوستن به یک گروه اجتماعی در اختیار خودتان قرار بدهید. بر اساس روان‌شناسی تکاملی، این عوامل اجتماعی نیروی محرکه همه انسان‌ها هستند. از این رو مهم است که فرد علاوه‌بر تقویت ارتباطات فعلی‌اش، مایل به ایجاد روابط جدید باشد. اگر با کسانی ارتباط برقرار کنید که دوستتان دارند و شما را همان‌طور که هستید می‌پذیرند، این انگیزه را پیدا می‌کنید که به قله‌های بلندتری برسید و شادی واقعی را احساس کنید. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»