نخستین جرقه‌های برگزاری نشست دوحه و مهم‌تر به رسمیت شناختن حکومت سرپرست به عنوان حکومتی مشروع از بدو ورود امینه محمد، معاون دبیر کل سازمان ملل محمد در ۲۸ جدی سال ۱۴۰۱ به کابل کلید خورد. خانم محمد چهار روز در افغانستان ماند و بارها با افراد مختلف حکومت سرپرست دیدار کرد. در یکی از نشست‌هایی که معاون دبیر کل سازمان ملل با عبدالسلام حنفی، معاون اداری نخست وزیر حکومت سرپرست داشت، آقای حنفی گفت که این سازمان در راستای حذف نام‌های سران طالبان از لیست سیاه، به رسمیت شناختن حکومت این گروه و سپردن کُرسی نمایندگی دایمی افغانستان همکاری و توجه نکرده است.
سران حکومت دقیقا در همان نقطه از تاریخ بازی «تحت فشار قرار دادن سازمان ملل» را آغاز کردند و در سه ماه و اندی پس از آن وضع محدودیت‌های بیشتری را به عنوان حربه‌ی دیگری بر دوام این فشارها به کار بردند.
ممانعت کارمندان زن سازمان ملل در پانزدهم حمل سال۱۴۰۲ در ولایت ننگرهار، تیر خلاص دیگری بود که این سازمان را بیش از هر زمان دیگرتحت فشار قرار داد و بحث به رسمیت شناختن حکومت فعلی در بین اعضای سازمان ملل آغاز شد.
هرچند پس از آن سازمان ملل با صدور قطع‌نامه‌ای ممنوعیت کار زنان این سازمان از سوی حکومت سرپرست را نکوهش کرد و خواستار بازنگری آن شد اما حکومت قاطعانه در برابر تمام واکنش‌ها ایستاد و آن را موضع داخلی‌اش خواند و از این سازمان خواست تا در امور داخلی این کشور دخالت نکند.
این روند زمانی به بحث داغ رسانه‌ها تبدیل شد که امینه محمد در ۳۰ حمل ۱۴۰۲ دریکی از سخنرانی‌هایش گفت که سازمان ملل قرار است در آینده‌ی نزدیک کنفرانس بین‌المللی‌ای را برگزار کند که در آن وضعیت افغانستان و به رسمیت شناختن حکومت سرپرست مورد بحث قرار خواهد گرفت. و این نشست احتمالی علی‌رغم اعتراض‌های متعدد دیروز و امروز (۱ و ۲ می) در دوحه برگزار شد. نشستی که سازمان ملل زنان افغانستان را از حضور در آن محروم کرد و اجازه‌ی یک کُرسی را نیز به آنان نداد.
نشست دوحه به میزبانی سازمان ملل با حضور نمایندگان ۲۵ کشور و سازمان‌های بین‌المللی دیروز (دوشنبه، ۱۱ ثور) و امروز سه‌شنبه پشت درهای بسته برگزار شده است.
رسانه گوهرشاد همزمان با برگزاری این نشست با شماری از نمایندگان پیشین پارلمان افغانستان، اعضای اشتراک کننده‌ی نشست‌قبلی دوحه، شورای ولایتی، استادان دانشگاه و خبرنگاران مصاحبه‌ای داشته است.
نشست دوحه در قطر در حالی برگزار می‌شود که از یک سو زنان از حضور در آن محروم شدند و از جانب دیگر سران حکومت سرپرست به صراحت بیان کردند که هر گونه نشستی که آنان درآن حضور نداشته باشند قابل قبول نبوده و بی‌نتیجه خواهد بود.
همزمان با جدال قربانیان و عاملان خشونت بر زنان افغان، ناهید فرید، نماینده‌ی پیشین در پارلمان افغانستان می‌گوید که این نشست در خصوص سه موضوع برگزار شده است.
او می‌افزاید: « تاثیر بسته شدن دانشگاه‌ها و انجوها به روی زنان و فعالیت نهادهای خارجی؛ یک‌پارچگی در بین کشورها در خصوص موقفی که در قبال حکومت سرپرست اتخاذ می‌کنند و صحبت روی این‌که از چه راهکارهایی برای فشار آوردن بر سران حکومت فعلی می‌شود استفاده کرد. همه‌ی این‌ها موضوعاتی است که در این نشست روی آن صحبت می‌شود.»
با این حال او تاکید می‌کند که اگر حکومت سرپرست به رسمیت شناخته شود، تروریسم و بنیادگرایی رسمیت خواهد یافت و پول جهان و مردم افغانستان در مسیر آجندای بنیادگرایی و تروریسم حهانی مصرف خواهد شد.
این عضو پیشین پارلمان می‌گوید از زمان سقوط تا کنون بارها علیه سیاست‌های حکومت سرپرست در نهادهای زیادی به شمول سازمان ملل متحد، کانگرس آمریکا و نهادهای امنیتی و اقتصادی متفاوت که در عرصه افغانستان فعال هستند در خصوص نگرانی‌های تعامل با سران حکومت فعلی دادخواهی و صحبت کرده است.
او می‌گوید: «موقف من همواره همان خواهد بود که سران حکومت سرپرست غیر قابل تعامل هستند و جایگزین‌شان را باید از بین نسل جوان افغانستان جستجو کنیم و تا حال به بهای بزرگ، سر این موقف خود ایستاده هستم. باورم این است که راه راست زوالی ندارد و شاید سال‌ها بعد، اما بالاخره حامیان سران حکومت هم به نظر من خواهند رسید و دود سرمایه گذاری روی یک گروه تروریست به چشم شان خواهد رفت.»
همزمان سارا یوسف‌زی، استاد دانشگاه بر این باور است که نتایج حاصله از این نشست کاملا یک جانبه و به نفع سران حکومت سرپرست خواهد بود.
او می‌افزاید: «هدف سران حکومت این است که از طریق سازمان ملل به رسمیت شناخته شوند. و اگر این کار انجام شود دیگر زنان باید با نیم بند حقوقی که باقی مانده به شکل کامل خداحافظی کنند. خشونت‌ها و بحران‌ها تشدید خواهد یافت و در این راستا سازمان ملل به عنوان نماینده‌ی جامعه جهانی کاملا مقصر خواهد بود.»
انیسه شهید، روزنامه‌نگار اما می‌گوید که هر نوع تصمیمی که پشت درهای بسته‌ی سازمان ملل گرفته شود، نمی‌تواند یک شبه سرنوشت افغانستان را تغییر دهد.
او می‌افزاید: «در نشست دوحه هیچ نماینده‌ای از افغانستان نیست، نه مرد و نه زن. انتظار نداشته باشیم، آن‌جا تصمیم بزرگی گرفته شود اما می‌توانم بگویم به هر هدفی که این نشست برگزار شده، اعتراضات گسترده در برابر به رسمیت شناختن سران حکومت فعلی در این نشست نتیجه بخش بوده و سازمان ملل نمی‌تواند به حکومت فعلی رسمیت ببخشد. رسمیت بخشیدن به سران حکومت فعلی یک شرم بزرگ است.»
با این‌که نتایج این نشست هنوز مشخص نیست اما صحبت‌های پیشین امینه محمد، معاون دبیر سازمان ملل مبنی بر به رسمیت شناختن حکومت فعلی، منجر به خشم و ناامیدی زیادی از کنش‌گران مدنی و مدافعان حقوق بشر در سراسر دنیا شده است.
سمیه ولی‌زاد، روزنامه‌نگار می‌گوید که انتطار می‌رفت تا سازمان ملل با مشاهده‌ی نقض فاحش حقوق بشری زنان افغانستان توسط سران حکومت فعلی، دست به اقدام عملی می‌زد اما این سازمان جز صدور اعلامیه و محکوم کردن عاملان خشونت هیچ اقدامی عملی‌ای انجام نداد.
او تاکید می‌کند که: «حقوق سازمان ملل در افغانستان نقض نشده است بنابراین طبیعی است که نتوانند درک‌ی از شکنجه‌ای که زنان افغان آن را تجربه کردند، داشته باشد. این سازمان با دیدن تمام خشونت‌ها حتی یکبار کنار زنان افغان نایستاد.»
جای خالی قربانیان خشونت در نشست دوحه
زنان به عنوان قربانیان اصلی خشونت‌ها در افغانستان از حضور در نشست دوحه محروم شدند. زنانی که می‌توانستند حضور یابند و از سیاست‌های سختگیرانه‌ی حکومت فعلی، سختی‌ها و رنج‌هایی که تاکنون متحمل شدند حرف بزنند. فرصتی که علی‌رغم درخواست مکرر حتی یک کُرسی برای زنان در این نشست از سوی سازمان ملل؛ میزبان این نشست پذیرفته نشد.
ناهید فرید در این مورد می‌گوید: «به باور من نقش زنان، حضور زنان و دیدگاه زنان دریچه‌ای کاملا متفاوت را به هر گونه تصمیم جهانی باز می‌کند. بدون حضور و نقش و نظر زنان نشست‌های جهانی در خصوص افغانستان که زنان اولین قربانی پالیسی‌های نادرست سران حکومت فعلی هستند، مشروعیت کافی ندارد.»
او می‌افزاید که جهت حضور زنان افغان در این نشست با شماری از نمایندگان ویژه‌ی کشورها دیدار کرده است.
محمد ناطقی، عضو اشتراک کننده در نشست قبلی دوحه بر این باور است که حضور زنان در نشست دوحه تاثیر خوبی می‌داشت. او می‌گوید: «همین‌که حکومت سرپرست تاکنون مشروعیت بدست نیاورده است نتیجه‌ی مبارزات زنان و تلاش آن‌ها بوده است.»
او می‌افزاید در صورتی که این حکومت از سوی سازمان ملل به رسمیت شناخته شود، افغانستان در یک فاجعه‌ای قرار خواهد گرفت که مردم آن شاهد حکومتی ضد زن خواهد بود و تمام آزادی‌های مدنی، دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان دیگر نخواهد بود.
خانم ولی‌زاده نیز به حضور زنان در این نشست تاکید دارد. او بر این باور است که نشستی که زنان در آن حضور نداشته باشند، مردان هستند که برای زنان تصمیم می‌گیرند. مردانی که درک‌ی از میزان رنج و درد زنانی که هم اکنون در افغانستان زیر تسلط حکومت سرپرست زندگی می‌کنند، ندارند.
در حالی که قریب به اتفاق؛ همه از عدم حضور نمایندگان زنان افغانستان در نشست دوحه به میزبانی سازمان ملل انتقاد می‌کنند، شماری از استادان دانشگاه می‌گویند که زنان افغان در هر نشستی که تاکنون شرکت کرده‌اند نتوانسته اند به شکل باید آن نمایندگی کنند و بیشتر نقش سمبولیک یا نمایشی را داشته اند.
خانم یوسف‌زی از فوزیه کوفی به عنوان نماینده‌ی زنان افغان در نشست‌های قبلی دوحه یادآوری می‌کند که نتوانسته تغییری در وضعیت زنان ایجاد کند.
او می‌گوید: «در اکثر نشست‌هایی که زنان به عنوان نماینده انتخاب می‌شدند، اکثرا آدم‌های ضعیف بودند و اگر باز هم اشتراک می‌کردند باز هم چیزی عوض نمی‌شد. این استاد دانشگاه تاکید می کند که بحران‌های امروزی حاصل همان کم کاری‌هایی است که زنان و مردان در نشست‌های قبلی دوحه شرکت کردند و کم گذاشتند و اگر در این نشست هم زنانی انتخاب می‌شدند این زنان بیشتر به نفع سران حکومت فعلی حرف می‌زدند تا زنان افغانستان.»
زنان در افغانستان چه در نشست‌های داخلی و چه بین‌المللی همواره نقش نمایشی داشتند اند. و تصمیم گیرنده افرادی بوده اند که در پس پرده حضور داشتند و یا مردانی که شرایط را از لنز مردانه و افکار مردسالانه سنجیدند و تصمیم گرفتند.
این موضوع حتی سبب شده است که زنان در تمام دادخواهی‌های شان تنها گذاشته شوند و مردان به عوض حمایت و دادخواهی، زنان را به سخره گرفته و از شرایط کنونی و حضور دایمی آنان در خانه استقبال نیز کنند.
با این وجود خانم یوسف‌زی تاکید می‌کند که زنان نباید خاموش بمانند. به دادخواهی‌های شان ادامه دهند. با زنان خارج از کشور و سایر سازمان‌ها ارتباط موثری برقرار کنند. تلاش کنند تا حمایت مردان را نیز در کنار خود داشته باشند.
او بر این باور است که تا زمانی که مردان در کنار زنان دست به اعتراض نزنند و دادخواهی نکنند، این اعتراض‌ها نتیجه‌ی ملموسی در پی نخواهد داشت.
این در حالی است که نشست دو روزه‌ی دوحه امروز به پایان خواهد رسید و قرار است که آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل طی یک کانفرانس مطبوعاتی نتایج این نشست را با رسانه‌ها شریک کند. دیده شود که نتایج حاصله از این نشست چه دورنمایی را برای مردم افغانستان، وضعیت حقوق بشری زنان و مشروعیت سران حکومت ترسیم خواهد کرد.
گزارشگر: عاطفه علیزاده
