سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome) یک بیماری شایع است که بر هورمون‌ها تأثیر می‌گذارد. باعث قاعدگی نامنظم، رشد موهای زائد، آکنه و ناباروری می‌شود. درمان بمیاری با مصرف دارو، رعایت رژیم غذایی و اصطلاح سبک زندگی، ممکن می‌شود. افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در معرض خطر بیشتری برای برخی بیماری‌ها مانند دیابت و فشار خون بالا باشند.
سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک عدم تعادل هورمونی است و زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها (ارگانی که تخمک‌ها را تولید و آزاد می‌کند) هورمون‌های اضافی تولید می‌کنند. اگر به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستید، تخمدان‌های شما سطوح بالایی از هورمون‌هایی به نام آندروژن تولید می‌کنند. این باعث می‌شود که هورمون‌های تولید مثلی شما نامتعادل شوند. در نتیجه، افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک اغلب سیکل‌های قاعدگی نامنظم، پریودهای از دست رفته و تخمک گذاری غیرقابل پیش بینی دارند.
کیست‌های فولیکولی کوچک (کیسه‌های پر از مایع با تخمک‌های نابالغ) ممکن است در سونوگرافی به دلیل عدم تخمک‌گذاری روی تخمدان‌های شما قابل مشاهده باشند. تخمدان پلی کیستیک یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان است. همچنین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر را افزایش دهد. پزشک شما می‌تواند PCOS را بر اساس علائم شما و در صورت تمایل به بارداری درمان کند.
در واقع، تخمک‌گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود. زمانی که تخمک آزاد می‌شود، می‌توان آن را با یک اسپرم مرد بارور نمود. اگر تخمک بارور نشود، در طول سیکل قاعدگی شما به خارج از بدن فرستاده می‌شود. در برخی از موارد، بدن یک زن به‌اندازه کافی هورمون‌های موردنیاز برای تخمک‌گذاری را تولید نمی‌کند. وقتی تخمدان‌ها نتوانند تخمک‌گذاری را با موفقیت به انجام برسانند، کیست‌های کوچک و متعددی در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. این کیست‌ها هورمون‌هایی به نام آندروژن می‌سازند. افزایش سطح آندروژن می‌تواند مشکلات بیشتر و جدی‌تری در چرخه قاعدگی زنان ایجاد کند. همچنین با گذر زمان، کم‌کم این سندرم سبب بروز بسیاری از علائم شایع خفیف تا جدی مرتبط با PCOS می‌شود.
علائم PCOS چیست؟
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. علائم ممکن است در طول زمان تغییر کند و اغلب بدون یک محرک واضح رخ می‌دهد. با این حال، علائم معمول عبارتند از:
- دوره‌های قاعدگی سنگین، طولانی، متناوب، غیرقابل پیش بینی یا غایب
- ناباروری
- بروز آکنه روی پوست یا چرب شدن پوست
- طاسی با الگوی مردانه یا نازک شدن مو
- افزایش وزن، به خصوص در اطراف شکم
- موهای زائد روی صورت یا بدن مانند ریش، پشت لب، خط ریش، قفسه سینه، اطراف نوک سینه‌ها یا قسمت تحتانی شکم در طول خط وسط
- پوست تیره و ضخیم در ناحیه زیر بغل
افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک احتمال ابتلای بیشتری به سایر بیماری‌ها از جمله:
- دیابت نوع ۲
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- بیماری قلبی دارند
PCOS همچنین می‌تواند باعث اضطراب، افسردگی و تصویر منفی بدن شود. برخی از علائم مانند ناباروری، چاقی و رشد موهای ناخواسته می‌تواند منجر به انگ (برچسب) اجتماعی شود. این می‌تواند سایر زمینه‌های زندگی مانند خانواده، روابط، کار و مشارکت در اجتماع را تحت تاثیر قرار دهد.
عوارض PCOS چیست؟
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دچار مشکلات سلامتی جدی شوند، به خصوص اگر اضافه وزن داشته باشند:
- دیابت: بیش از نیمی از زنان مبتلا به PCOS تا سن ۴۰ سالگی به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند.
- دیابت بارداری که بارداری و جنین را در معرض خطر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به دیابت نوع ۲ در مراحل بعدی زندگی برای مادر و کودک شود.
- بیماری قلبی: زنان مبتلا به PCOS در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری‌های قلبی قرار دارند و با افزایش سن خطر افزایش می‌یابد.
- فشار خون بالا که می‌تواند به قلب، مغز و کلیه‌ها آسیب برساند.
- خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می دهد.
- آپنه خواب: اختلالی که باعث توقف تنفس در طول خواب می‌شود و خطر ابتلا به بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک همچنین با افسردگی و اضطراب مرتبط است، و باعث افزایش هورمون‌های مردانه و ناباروی و یا سقط جنین نیز می‌شود.
چه چیزی باعث PCOS می‌شود؟
علل دقیق این بیماری تاکنون شناخته نشده است، اما سطوح آندروژن که بالاتر از حد طبیعی باشد، نقش مهمی ایفا می‌کند. اضافه وزن و نداشتن یک رژیم غذایی سالم، ژنتیک و سابقه خانوادگی که به نوبه خود با مقاومت به انسولین مرتبط هستند، نیز می‌توانند در این امر نقش داشته باشند.
نام «سندرم تخمدان پلی کیستیک» نشان می‌دهد که مشکل عمدتاً مربوط به تخمدان‌ها است و ممکن است چندین کیست روی تخمدان‌های خود داشته باشید. اما آن‌ها کیست نیستند، آن‌ها تخمک‌هایی هستند که به درستی رشد نکرده اند.
وزن: آیا اضافه وزن باعث PCOS می شود؟ آیا PCOS باعث اضافه وزن شما می‌شود؟ این رابطه پیچیده است و به خوبی درک نشده است. اضافه وزن با سندرم تخمدان پلی کیستیک مرتبط است، اما بسیاری از زنان با وزن طبیعی به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند و بسیاری از زنان دارای اضافه وزن اینگونه نیستند.
- سابقه خانوادگی: زنانی که مادر یا خواهرشان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا دیابت نوع ۲ اند، بیشتر در معرض ابتلا به PCOS هستند.
- مقاومت به انسولین: سبک زندگی می‌تواند تأثیر زیادی بر مقاومت به انسولین داشته باشد، به خصوص اگر یک زن به دلیل رژیم غذایی ناسالم و عدم فعالیت بدنی اضافه وزن داشته باشد. مقاومت به انسولین نیز در خانواده‌ها وجود دارد. کاهش وزن اغلب به بهبود علائم کمک می‌کند. بدون توجه به اینکه چه چیزی باعث مقاومت به انسولین شده است.
چگونه PCOS تشخیص می‌شود؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک با وجود حداقل دو مورد از موارد زیر تشخیص داده می‌شود:
- علائم آندروژن بالا (موهای ناخواسته صورت یا بدن، ریزش مو از سر، آکنه یا افزایش سطح تستوسترون خون)
- دوره‌های قاعدگی نامنظم یا غایب
- سونوگرافی
- چند آزمایش برای بررسی قند خون، انسولین و سایر سطوح هورمونی
هنگام تشخیص، پزشکان همچنین در نظر می‌گیرند که قاعدگی نامنظم و تخمک‌گذاری می‌تواند بخش طبیعی از بلوغ یا یائسگی باشد، داشتن تخمدان پلی کیستیک ممکن است در خانواده‌ها وجود داشته باشد و زنان با سابقه خانوادگی PCOS یا دیابت نوع ۲ در معرض خطر بیشتری هستند.
PCOS چگونه درمان می‌شود؟
ورزش منظم، غذاهای سالم و کنترل وزن، درمان‌های کلیدی برای PCOS هستند. پزشک شما ممکن است داروهایی را برای کاهش علائم و کمک به تنظیم قاعدگی یا داروهای باروری برای مشکلات باردار شدن تجویز کند. درمان می‌تواند علائم را کاهش دهد و به جلوگیری از مشکلات سلامتی طولانی مدت کمک کند.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
