سندروم پیش از قاعدگی یا (PMS)، موردی از تغییرات هورمونی و فیزیکی-روانی در بدن زنان می‌باشد که اکثر‌شان این تغییرات را در مقیاس‌های ضعیف‌تر و یا شدیدتر تجربه می‌کنند، حال اینکه ممکن است عدم آگاهی از این سندروم باعث شود تا علائم و اعراض آن به مسائل دیگری ارتباط داده شود و برای مدیریت و کنترل شان از مسیر و راهکارهای درست عمل صورت نگیرد.
سندروم پیش از قاعدگی علاوه بر تاثیرات جسمانی که بر بدن زنان برجای می‌گذارد، به لحاظ روانی نیز به گونه‌ی قابل ملاحظه‌ای آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد که ما در ادامه به شرح و تفصیل کلیه‌ی این مسائل می‌پردازیم.
PMS چیست؟
سندروم پیش از قاعدگی(premenstrual syndrome) به کلیه‌ی علائم جسمانی و روانی گفته می‌شود که اکثر زنان (بالغ بر ۴۸ تا ۵۰ درصد) در فاصله پنچ روز تا دو هفته پیش از شروع قاعدگی، آن‌ها را تجربه می‌کنند. شناخت این علائم برای بسیاری از خانم‌ها مهم به نظر نمی‌آید و همین موضوع ممکن است برای شان مشکلاتی را نیز به بار آورد. همه‌ی علائم دوران (PMS) در زنان به صورت مشابه و یکسان نمی‌باشد بلکه هر یک از آن‌ها می‌توانند آن را به صورت متفاوت و با شدت‌های متفاوت ازهم تجربه کنند که این نشانه‌ها بدون در نظر داشت محیط بیرونی فرد و در هر موقعیتی می‌توانند خود را نشان دهند.
تغییراتی که در این دوره بروز پیدا می‌کنند برای زنان آزار دهنده خواهند بود اما به صورت کل، مشکلی ایجاد نمی‌کنند و به همان صورتی که بوجود آمده اند ازبین خواهند رفت. اما نکتۀ مهم اینجاست که باید با آگاهی از این موضوع به تشدید نشانه‌ها دامن زده نشود زیرا افراد در این دوره بسیار تحریک پذیرتر از روزهای دیگرشان خواهند بود.
علائم PMS
با توجه به اینکه علائم این دوره برای هر زن متفاوت است اما برخی علائم مشترک نیز وجود دارد که اکثریت زنان مشترکا تجربه می‌کنند. این علائمی همچون: درد در ناحیه شکم، نفخ، گرفتگی عضلات، نوسانات خلقی و تحریک پذیری از جمله مواردی می‌باشند که در این دوره بیشتر به چشم می‌خورند البته شدت آن‌ها بستگی به شرایط زندگی افراد و حالات درونی‌شان خواهد داشت.
البته در زمینه‌ی علائم، نوعی دیگری از PMS وجود دارد که نوع شدید آن می‌باشد و به نام اختصاری (PMDD) از آن یاد می‌شود و حدود (۲ تا ۸ درصد) زنان این دوره را سپری می‌کنند. به این صورت که در (PMDD ) علائم به صورت بسیار شدیدتری خودشان را نشان می‌دهند؛ به گونه‌ای که شدت این علائم بر نحوه‌ی عملکرد روزانه‌ی زنان تاثیر گذاشته و آن‌ها را دچار اختلال می‌کند. این دوره شامل علائم زیر می‌باشد:
- افسردگی یا غم شدید
- افکار خودکشی
- حملات پانیک
- اضطراب شدید
- تحریک پذیری خلقی
- نوسانات خلقی
- عدم علاقه به فعالیت‌های روزانه
- مشکلات خواب
- مشکلات اشتها
- گرفتگی عضلات
علائم جسمانی دوره PMS:
- خستگی
- خواب آلودگی
- نفخ یا درد شکم
- سردرد
- موی چرب
- یبوست یا اسهال
- جوش و آکنه
- تیرگی رنگ پوست
- پژمردگی صورت
علائم عاطفی و رفتاری دوره PMS :
- تحریک پذیری
- مشکلات خواب
- مشکل در حافظه و تمرکز
- افسردگی
- احساس غم و اندوه
- استرس و اضطراب
- علاقه‌ی کمتر به روابط جنسی
تا کنون برای بروز PMS علت و دلیل دقیقی پیدا نشده اما وجود برخی پیش زمینه‌ها در سبک زندگی می‌تواند خانم‌ها را مستعد ابتلا به PMS کند؛ عواملی همچون:
- استعمال دخانیات
- عدم تحرک کافی
- عدم استراحت کافی
- خواب ناکافی
- سابقه افسردگی
- ضربه عاطفی
- آسیب فیزیکی
- خشونت‌های محیطی و خانوادگی
- رژیم غذایی ناسالم
- تغییرات هورمونی
چگونه از PMS جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از بروز این دوره هیچ راهکار صد در صدی وجود ندارد اما می‌توانیم با رعایت برخی نکات چه به لحاظ جسمانی و چه به لحاظ روانی و عاطفی، این دوره را بهتر مدیریت کنیم، رعایت نکاتی همچون:
- انجام فعالیت‌های ورزشی
- انجام فعالیت‌های ذهنی و تمرکز
- رعایت رژیم غذایی سالم
- کاهش مصرف کافئین در دوره
- حفظ تعادل وزن بدن و درمان‌های دارویی و خانگی
PMS را چگونه می‌توان تشخیص داد؟
تا کنون تشخیص مشخصی برای این موضوع وجود ندارد اما گمان می‌رود که تغییرات هورمونی که در بدن رخ می‌دهد باعث بروز این علائم شوند، ولی برای تشخیص اینکه آیا PMS دارید و یا خیر، می‌توانید از یک دفترچه یادداشت و یا اپ‌های ثبت دوران قاعدگی برای یادداشت حالات و شروع و پایان علائم‌تان استفاده کنید تا با استفاده از آن متوجه شوید آیا وارد این دوره شده اید و یا خیر. در صورتی که این علائم در شما با شروع قاعدگی برطرف نشوند و بیشتر ادامه پیدا کنند در این حالت شما نیاز به پیگیری بیشتری خواهید داشت و بهتر است از راهنمایی‌های یک فرد متخصص استفاده کنید.
آیا PMS با افزایش سن تغییر می‌کند؟
علائم سندروم پیش از قاعدگی می‌تواند با نزدیک شدن به سال‌های یائسگی یا پساقاعدگی شدیدتر شوند، بالخصوص در مورد کسانی که به تغییرات هورمونی حساس هستند و واکنش بیشتری نشان می‌دهند؛ با توجه به این که با نزدیک شدن به یائسگی نوسانات هورمونی در بدن زنان بسیار زیاد می‌باشد، پس تغییرات خلقی و رفتاری بیشتری را در آن‌ها شاهد خواهیم بود که در صورت وقوع یائسگی، کلیه‌ی علائم ازبین خواهند رفت.
سخن پایانی
با دانستن همه‌ی جوانب مربوط به PMS می‌توانیم با ایجاد و استفاده از راهکارهای بهتر و جلوگیری از محرکات محیطی، شرایط را برای گذر آسان‌تر از این دوره مهیا کنیم. کسانی که با تغییرات درونی‌شان در این دوران درگیر هستند نیاز به حمایت‌های روانی و عاطفی بیشتری از سوی اطرافیان دارند. پس بهتر است با افزایش اطلاعات‌مان در این مورد و سایر موارد، محیط اطراف‌مان را تبدیل به جای امن‌تری برای زنان سازیم.
نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»
