سلامت و بهداشت روانی زنان به عنوان یک حق انسانی همواره یک موضوع تامل برانگیز بوده است. زیرا سلامت بخش عمده‌ی جامعه درگروه سلامت زنان است. رفتن به باشگاه، تفریح‌گاه‌ها و انجام حرکات ورزشی نه تنها یکی از نیاز‌های اساسی هر زنی‌ست بلکه یکی از الزامات بیمارانی است که حداقل با ورزش، درمان و یا بهبود نسبی بدست می‌آورند. در چند سال اخیر زنان افغانستان نیز برای حل بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی به ورزش متوسل شدند. این اتفاق خوب اما با روی کارآمدن حکومت سرپرست دوام نیافت و دروازه‌های باشگاه‌ها به روی زنان افغان مسدود شد.
در حقیقت ممنوعیت ورزش زنان نیز بخش دیگری از کارزار رو به گسترش محدودیت‌های حکومت افغانستان است که دختران و زنان را از زندگی روزمره اجتماعی حذف کرده است. شماری از زنان و دخترانی که سال‌ها تجربه‌ی رفتن به باشگاه را داشتند و اکنون خانه‌نشین شده‌اند در صحبت با رسانه گوهرشاد می‌گویند که حکومت افغانستان زنان را در کنار سایر آزادی‌های فردی و اجتماعی، از زیستن سالم نیز محروم ساخته است.
ویدا عظمیی، بانویی‌ست که به مدت دو سال به باشگاه می‌رفت. اما با محدودیت‌ها از باشگاه باز مانده است. او در صحبت با رسانه گوهرشاد گفت که باشگاه زنانه کنار خانه‌ی شان بوده و مربی با تجربه‌ای داشته و بیشتر رشته‌ی فیتنس را انجام می‌داده است.
او می‌افزاید که بیشتر حرکات ورزشی‌ای که آن‌ها انجام می‌دادند حرکات کششی و یوگا بوده که البته باشگاه نیز با دستگاه‌های زیادی مجهز بوده است.
خانم عظمیی تاکید می‌کند که موجودیت دستگاه‌های ورزشی باعث می‌شد انجام برخی حرکات ورزشی برای‌شان راحت‌تر شود و ورزش‌شان از کیفیت بالاتری برخورد دار باشد.
او در پاسخ به این پرسش که چه انگیزه‌ای باعث شد که به باشگاه برود این‌گونه پاسخ داد: «من سه سال قبل یک حادثه‌ی ترافیکی را سپری کردم. در این حادثه از نواحی دست، زانو و ستون فقرات آسیب دیدم. متخصصین ارتوپیدی برایم ورزش سبک و بخصوص حرکات کششی را توصیه کردند. اوایل دقیقا هفته‌های اول پس از حادثه هنگامی که به باشگاه رفتم قادر نبودم حتی ساده‌ترین فعالیت‌ها را انجام دهم. بدنم بشدت ضعیف بود و نیاز به تمرین داشت و زمان می‌برد تا آسیب‌های آن حادثه بهبود پیدا کند.»
خانم عظیمی افزود: «رفتن من به باشگاه و تمرین‌های خاصی که مربی‌مان در طول این دو سال داد، برایم فوق‌العاده موثر بود و من توانستم تقریبا سلامت کامل‌ام را بدست آورم.»
این بانو اما می‌گوید برای اینکه همیشه سالم باشد و از درد مفاصل و بخصوص استخوان درد درامان بماند، باید متواتر ورزش کند.
آنگونه که خانم عظیمی می‌گوید حدود سه ماه قبل در حالی که آن‌ها در باشگاه در حال تمرین بودند، ماموران امر به معروف و نهی از منکر به باشگاه آن‌ها حمله کردند و آن‌ها را از باشگاه بیرون و سپس دروازه‌ی باشگاه را نیز بستند.
اکنون او از دردهایی شکایت می‌کند که به دلیل انجام ندادن تمرین‌های ورزشی به سراغ‌اش آمده است.
خانم عظیمی می‌گوید: «از وقتی که مرا از رفتن به باشگاه منع کردند، در این مدت متاسفانه شمار زیادی از درد‌هایم برگشتند و اکنون مدتی هست که ستون فقراتم در ناحیه‌ی کمر بشدت درد می‌کند. صبح‌ها به سختی می‌توانم از بسترم بلند شوم. درد زانویم برگشته و بشدت احساس کسالت و گرفتگی عضلات دارم.»
خانم عظیمی تنها فردی نیست که از نرفتن به باشگاه متحمل آسیب‌هایی شده است. آنگونه که او می‌گوید در باشگاه آن‌ها افراد با سنین مختلف از دختر ۱۴ ساله تا خانم ۷۰ ساله ورزش می‌کردند.
هرچند او از تعداد دختران و زنانی که به باشگاه آن‌ها می‌رفتند آمار دقیقی ارائه نمی‌دهد اما می‌گوید که تعداد کمی برای تناسب اندام ورزش می‌کردند و اکثرا برای درمان یکی از بیماری‌ها رو به ورزش آورده بودند و مربی‌شان با تجربه‌ای که داشته است به تک تک افراد متناسب با مشکل‌شان تمرین خاصی را می‌داده است.
با توجه به محدودیت‌های وضع شده از سوی حکومت سرپرست، زنان حق رفتن به پارک‌ها و مراکز تفریحی را ندارند و این بدان معنی است که مجبورهستند بیشتر درفضای خانه بمانند که این خود آمار بیماری‌های روانی را به‌شدت افزایش می‌دهد. منع فعالیت زنان در موسسات و سایر بخش‌ها، ممنوعیت رفتن به دانشگاه و حتی مکتب عواملی اند که زنان را در وضعیت روحی و روانی بدی قرار داده است. به حدی که شماری دست به خودکشی زده و تلاش کردند به زندگی‌شان پایان دهند.
خانم عظیمی هرچند به شغلش اشاره نمی‌کند اما می‌گوید: «نظر به شغلی که دارم و استرس زیادی که در طول روز با آن روبرو هستم چنان وضعیت روحی مرا خراب کرده است که نمی‌توانم چگونه آن را بیان کنم. باور کنید گاهی عصر بعد از پایان روز کاریُ زمانی که به خانه بر می‌گردم چنان سردرد می‌شوم که با هیچ دارویی بهبود نمی‌یابد. این بد است. می‌ترسم به میگرن مبتلا شده باشم.»
او ورزش را یکی از فعالیت‌های حیاتی برای زنان عنوان می‌کند و بر این باور است که زنان برای اینکه بتوانند بهتر امور خانه و بیرون را مدیریت کنند، به ورزش نیاز دارند و نباید حکومت آن‌ها از این حق ابتدایی و طبیعی شان محروم سازد.
در همین حال شمار دیگری از دخترانی که پس از سال‌ها ورزش از رفتن به باشگاه‌های ورزشی منع شده اند می‌گویند که پس از مسدود شدن باشگاه‌های شان از افسردگی، اضافه وزن، درد مفاصل و مبتلا شدن به انواع بیماری‌های ویروسی رنج می‌برند.
مژگان سلجوقی، یکی از دخترانی است که پس از چهار سال ورزش از رفتن به باشگاه‌های ورزشی منع شده است.
مژگان دختر ۲۵ سالهای است که به دلیل افسردگی و درد مفاصل ورزش می‌کرد او در چند سال اخیر با ورزش توانسته بود معافیت بدن خود را افزایش دهد، اما بعد از تهدیدهای فراوان باشگاه ورزشی او مسدود شده است.
خانم سلجوقی می‌گوید، باشگاه برای او مثل یک «معجزه» عمل کرده است و او را از افسردگی همیشگی و درد مفاصل نجات داده بود اما در یک سال اخیر از بسته شدن باشگاه‌اش او دوباره به یک فرد افسرده تبدیل شده است.
مژگان می‌گوید: «من سال‌هاست در حین قاعدگی به مدت ۱۰ روز در هر ماه، درد طاقت‌فرسایی را تحمل می‌کنم، اما ورزش باعث شده بود تا شدت درد ام کاهش پیدا کند و این معجزه بود زیرا با خوردن داروهای مختلف درد مفاصل و عظلات من همچنان پایدار بود.»
خانم سلجوقی می‌گوید، در باشگاه ورزشی‌شان زنان زیادی در سنین متفاوت حضور داشت که هر یک از آن‌ها نظر به نیاز روح و جسم‌شان ورزش می‌کردند. «اما تهدیدهای هر روزه‌ی نیروهای حکومت فعلی باعث محرومیت ما از ورزش شد. یادم است روزی که نیروهای حکومت به باشگاه ما آمدند و گفتند: زنان از دستگاه‌های ورزشی مشترک با مردان در تایم متفاوت استفاده نکنند چون حرام است و پس از آن روز باشگاه ما با این منطق پلمپ شد.»
زنان ورزشکار با خطر کمتر افسردگی مواجه اند
تحقیقات نشان داده زنانی که بیشترین زمان خود را در خانه و بدور از هر گونه تعامل با اجتماع بیرون سپری می‌کنند، به مراتب از زنانی که در جامعه فعال بوده و با گروه‌های اجتماعی بیشتری در ارتباط هستند، از سلامت روانی کمتری برخوردارند. از سویی صرفا فعالیت در خانه و مهم‌تر سروکله زدن با فرزندان و باقی اعضای خانواده آن هم روز‌ها و ساعات طولانی سبب می‌شود تا ذهن زنان بیشتر درگیر فعالیت‌های دیگران شود و کمتر به سلامت روحی خود بیاندیشند.
روان‌شناسان بر این باورند که زنانی که برای سلامت جسمی و روحی‌شان بها می‌دهند و در کنار سایر فعالیت‌ها زمان مشخصی را به خود اختصاص می‌دهند از روحیه‌ی بهتری برخوردار بوده و در مدیریت کارها خوب‌تر عمل می‌کنند.
معصومه عادل، روانشناس به رسانه گوهرشاد می‌گوید که ورزش خود به تنهایی می‌تواند درمان افسردگی، کم توجهی و اضطراب باشد.
او می‌گوید تحقیقات نشان داده است، انجام انواع مختلف ورزش علاوه بر فواید جسمی فراوان در مقابله با مشکلات عصبی و روانی نیز تاثیرات مفیدی بر بدن دارد.
او می‌افزاید اگر به زنان و دخترانی که در عرصه ورزش پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته‌اند توجه شود، مشخص می‌شود که تقریبا تمام آن‌ها از موقعیت‌های خوب اجتماعی برخوردار بودند. این بدان معنی است که افتخاراتی که آن‌ها از این راه بدست می‌آوردند تحولات بزرگی را روی روان و موقعیت اجتماعی‌شان می‌گذاشت.
خانم عادل شرایط و روش زندگی در افغانستان را دشوار توصیف می‌کند و بر این باور است که زنان افغانستان برای اینکه از پس تمام این چالش‌ها برآیند، باید ورزش کنند. او ورزش را یک نیاز اساسی می‌داند.
چند دهه جنگ در افغانستان آسیب‌های روانی عمیقی را بر افغان‌ها بر جای گذاشته است. آسیب‌هایی که ترمیم آن نیاز به زمان و بهبود شرایط زندگی دارد. حال آنکه این شرایط نه تنها بهبود نیافته که با گذشت هر روز و وضع محدودیت دیگری از سوی حکومت سرپرست تشدید یافته است.
این روانشناس در پاسخ به این پرسش که زنان با مسدود شدن باشگاه‌ها و تفریگاه‌ها چگونه کنار بیایند گفته است که: «همه ما دوره‌ی سختِ، مبارزه و مقاومت در برابر کرونا را تجربه کردیم. در آن دوره، بهترین توصیه برای افراد، ورزش بود. دختران و زنان می‌توانند ورزش و تمرینات خود را در خانه ادامه دهند و در گروه‌های چند نفری به تمرینات بپردازند.»
او تاکید کرد که دختران ورزشکار تلاش کنند آمادگی جسمانی خود را حفظ کنند و روحیه‌ی خود را قوی نگه دارند.
همچنان او از خانواده‌ها خواست تا در چنین برهه‌ی زمانی که زنان از تمام فعالیت‌های اجتماعی و انجام حرکات ورزشی منع شده‌اند، بیشترمتوجه روحیه‌ی آن‌ها باشند.
تابوشکنی دو دهه، یک شبه نابود شد
در عین حال، مصطفی نظری، مربی رشته والیبال در صحبت با رسانه گوهرشاد گفت که او سالهای زیادی مربی ورزشی دختران و پسران بوده است. او تا قبل از سقوط جمهوریت ۴۱ والیبالیست دختر و ۱۶ پسر را تمرین می‌داده است.
او می‌گوید که ورزش کردن و فعالیت بدنی یکی از فاکتورهای حیاتی یک انسان سالم است. زیرا با ورزش کردن انسان‌ها می‌توانند عمر بیشتر داشته باشند.
همچنین وی تاکید کرد که انجام فعالیت‌های ورزشی از بیماری‌های زیادی جلوگیری می‌کند و «ما با ورزش کردن به تناسب وزن، خواب مطلوب، مفاصل سالم و تناسب اندام دست پیدا خواهیم کرد. چرا که با بالا رفتن سن و انجام فعالیت‌های روزمره، نیازمندِ بدن سالم و قوی هستیم که با ورزش کردن می‌توانیم از لحاظ روحی و جسمی صحتمند باقی بمانیم.»
آقای نظری در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «از اثرات منع ورزش زنان نمی‌توانیم چشم‌پوشی کنیم، زیرا ما تلاش می‌کردیم تا شروع یک تابوشکنی را به فرجام برسانیم و زنان و دختران وطن خود را شجاع‌تر و استوارتر از قبل در جامعه معرفی کنیم، یعنی در واقع تلاش می‌کردیم تا یک جامعه سالم و دور از تک جنسیتی داشته باشیم.»
این مربی رشته والیبال گفت که در شروع این کار با مشکلات و موانع زیادی روبرو بوده است، ورزش کردن زنان، آن‌ها را دچار مشکلات جدی ساخته بود و حتی در بعضی مواقع با خطر مرگ نیز مواجه کرده است.
او افزود، با منع شدن ورزش زنان خیلی از استعدادهای ورزشی پس از سال‌ها تلاش و دستاورد خانه‌نشین شدند و اکنون توان افتخارآفرینی را برای کشور شان ندارند.
قابل ذکر است که حتی پیش از روی کار آمدن دوباره‌ی حکومت فعلی، ورزش زنان با مخالفت‌های بسیاری در جامعه‌ی محافظه‌کار افغانستان روبرو بوده است، اما زنان با آن هم در دو دهه‌ی اخیر با تابو شکنی و مبارزه همواره برای افغانستان افتخارآفرینی می‌کردند. زنان در زیر پرچم حکومت جمهوریت از حمایت‌های بین‌المللی برخوردار بودند، آن‌ها با آموزش رشته‌های مختلف در سطح جهان موفقانه افتخار کسب می‌کردند.
بعد از سقوط جمهوریت و روی کار آمدن حکومت سرپرست فعلی، زنان در سراسر افغانستان از رفتن به باشگاه‌های ورزشی منع شدند و در حال حاضر حتی اکثریت زنان ورزشکار بخاطر تهدیدهای امنیتی در خفا زندگی می‌کنند.
گزارش: رسانه گوهرشاد
