بی‌خوابی یا نداشتن خواب کافی و باکیفیت یکی از مشکلات رایجی است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد. بی‌خوابی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله استرس، اضطراب، افسردگی، تغییرات هورمونی، عادات نادرست خواب، مصرف برخی داروها یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود. این مشکل نه‌تنها بر سلامت جسمی و روحی فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه باعث کاهش تمرکز، ضعف در عملکرد روزانه و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن می‌شود. در صورتیکه با بی‌خوابی مواجه شدید، می‌توانید به دکتر روانشناس یا دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از بهترین دکترهای معرفی‌شده در شهر خود نیز از دکترتو کمک بگیرید. بی‌خوابی به انگلیسی (insomnia)، رایج‌ترین اختلال خواب است که می‌تواند مشکلاتی همچون سخت به خواب‌رفتن، سخت خوابیدن یا خیلی زود بیدار‌شدن و عدم توانایی در دوباره خوابیدن را شامل شود. در بی‌خوابی ممکن است بعد از بیدار‌شدن هنوز احساس خستگی کنید. بی‌خوابی نه تنها بر میزان انرژی و خلق‌و‌خوی شما اثر دارد، بلکه بر سلامتی، عملکرد کاری و کیفیت زندگی شما نیز موثر است. با وجود متفاوت‌بودن خواب مورد نیاز هر فرد، به طور میانگین بزرگسالان به ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. بی‌خوابی می‌تواند به صورت حاد (کوتاه‌مدت) و مزمن (بلندمدت) باشد. بی‌خوابی حاد معمولا نتیجه‌ی استرس یا حادثه‌ای آسیب‌زا است و به مدت چند روز یا چند هفته طول می‌کشد. ولی بی‌خوابی مزمن معمولا نتیجه‌ی استرس، حوادث زندگی یا عاداتی است که خواب را مختل می‌کند و یک ماه یا بیشتر طول می‌کشد. تشخیص اختلال بی‌خوابی با بررسی دو معیار زیر می‌تواند بیان شود: مشکلات خواب به مدت حداقل سه شب در هفته به مدت حداقل سه ماه اتفاق بیفتد مشکلات خواب باعث ایجاد پریشانی عمده یا مشکلات عملکردی در زندگی فرد می‌شود عامل ایجادکننده مشکل بی‌خوابی می‌تواند در افراد متفاوت باشد. به‌عنوان مثال نوشیدن و مصرف بیش از حد کافئین در طول روز و یا یک مسئله‌ی پیچیده‌تر مانند بیماری‌های زمینه‌ای و یا حتی استرس و اضطراب بیش از حد می‌تواند باعث ایجاد بی‌خوابی شود. خبر خوب این است که بسیاری از مشکلات بی‌خوابی قابل‌حل بوده و حتی اغلب با تغییر سبک زندگی نیز قابل‌حل هستند. با بررسی دلایل اساسی و ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی روزمره و تغییر محیط خواب می‌توانید بی‌خوابی را درمان کرده و به کیفیت و بهبود خوابتان کمک کنید. انواع مختلف از اختلال بی‌خوابی: بی‌خوابی حاد: به‌صورت معمول در صورت نبود عوامل بیرونی استرس‌زا خودبه‌خود برطرف می‌شود. به دلیل شرایط موقعیتی استرس‌زا مانند شغل جدید و یا استرس سایر مسائل رخ می‌دهد معمولاً تا حدود یک ماه ادامه پیدا می‌کند بی‌خوابی موقت: کمتر از یک هفته طول می‌کشد معمولاً به دلیل موجودیت اختلالات دیگر؛ تغییر در محیط خواب و استرس یا افسردگی رخ می‌دهد. بی‌خوابی مزمن: بی‌خوابی معمولاً یک اختلال کوتاه مدت و گذرا است بیش از یک ماه طول می‌کشد در مواردی می‌تواند بی‌خوابی به حالت مزمن تبدیل شود که در نتیجه‌ی یک بیماری یا اختلال روانی رخ دهد. چه عواملی افراد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به بی‌خوابی قرار می‌دهد؟ سن: بی‌خوابی در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما افراد با سن بالا بیشتر مستعد ابتلا به بی‌خوابی هستند سابقه خانوادگی و ژنتیک: ژنتیک می‌تواند بر روی بی‌خوابی تأثیرگذار باشد و البته در مقابل می‌تواند بر روی خواب‌آلودگی و خواب عمیق نیز تأثیرگذار باشد محیط زندگی و  شغل: موارد زیر می‌توانند چرخه‌ی خواب و بیداری شما را مختل کنند: شیفت کاری یا کار شبانه صدا یا نور نامناسب و زیاد گرما و سرمای کنترل نشده سفرهایی مکرر به مکان‌هایی که از نظر زمانی با هم تفاوت دارند سبک زندگی: عادت‌های غلط زندگی می‌توانند خطر ابتلا به مشکلات خواب را افزایش دهند. تغییر در روند خواب یا تغییر روال عادی می‌تواند زمان خواب شما را مختل کند. به‌عنوان‌مثال: بیدارشدن از خواب برای مراقبت از کودکتان باعث می‌شود در طول روز مرتباً چرت بزنید. مصرف کافئین، نیکوتین، الکل و دیگر مواد مخدر، تماشای تلویزیون و برنامه‌های مهیج در زمان نزدیک به آخر شب. استرس: استرس یا نگرانی در مورد تحصیل، شغل، روابط عاطفی و یا هریک از چالش‌های مربوط به زندگی‌تان باعث افزایش احتمال ابتلا به اختلال بی‌خوابی می‌شود. همچنان نگرانی در مورد این‌که آیا خوابی کافی داشته‌اید یا نه و چک کردن مدام ساعت خطر ابتلا به بی‌خوابی را نیز در شما افزایش می‌دهد. جنسیت: اختلال بی‌خوابی در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود. احساس ناراحتی و تغییرات هورمونی در طول بارداری و یائسگی نیز می‌تواند باعث بروز مشکلات خواب شود. علائم و نشانه‌های ابتلا به اختلال بی‌خوابی: حتی اگر زمان کافی و شرایط مناسب برای خوابیدن را داشته باشید علل عمده‌ی بی‌خوابی مشکل در خوابیدن و از خواب پریدن است. از نشانه‌های ابتلا به بی‌خوابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قبل از اینکه به خواب بروید مدت زیادی را در محل خوابتان بیدار می‌مانید زمان خوابتان کم باشد. ممکن است در طول شب چندین مرتبه بیدار شوید و بیشتر طول شب را بیدار بمانید صبح بسیار زود بیدار می‌شوید و دیگر خوابتان نمی‌برد کیفیت خوابتان پایین است و اکثر اوقات بعد از این‌که بیدار می‌شوید احساس بی‌رمقی و کسالت دارید و در طول روز خواب‌آلود و خسته هستید، در تمرکز بر روی کارهایتان مشکل دارید. همچنان ادامه‌ی این وضعیت می‌تواند احتمال ابتلا به حالات اضطراب، افسردگی و تحریک‌پذیری را در شما افزایش دهد. سخن پایانی: در ادامه‌ی این مقاله و نسخه‌ی آینده به شرح دلایل، عوارض و سایر توضیحات مربوط به اختلال بی‌خوابی یا اینزومنیا خواهیم پرداخت. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»

جلب توجه و تمرکز کودکان کار آسانی نیست و به نظر می‌رسد که بسیاری از والدین با آن مشکل دارند. بازی گوشی و عدم تمرکز در کودکان ممکن نگران کننده به نظر برسد اما مسئله‌ای است که تقریبا در درصد زیادی از کودکان وجود دارد. صرف نظر از اینکه دلایل زیادی در پس عدم تمرکز کودکان وجود دارد و در این مطلب به گونه‌ی مفصل به آن خواهیم پرداخت، باید بگوییم که شمار زیادی از خانواده‌ها هنگامی که کودکان آنان نمی‌توانند روی موضوعی تمرکز کنند، کودک را مورد سرزنش قرار می‌دهند و حتی دست به لت و کوب و یا تنبیه کودک می‌زنند. به طور کلی عدم تمرکز در کودکان به معنای درست فکر نکردن، تمرکز نکردن روی کارها یا توجه نکردن به آن‌هاست. البته کودکانی که به اختلال عدم تمرکز مبتلا هستند، نشانه‌ها و ویژگی‌های مشخصی دارند که شما با توجه به رفتار‌های آنان می‌توانید آن را تشخیص دهید. اختلال عدم تمرکز مشکلات زیادی را برای کودک به همراه دارد، این مشکل می‌تواند روی توانمندی‌های کودک در انجام فعالیت‌هایش در مکتب و یا فعالیت‌های ذهنی که نیاز به تمرکز دارد، تاثیر بگذارد. علائم عدم تمرکز در کودکان از مهم‌ترین علائم اختلال عدم تمرکز کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: وقتی کودک حادثه‌ای را روایت یا داستانی را تعریف می‌کند، اغلب بدون اینکه متوجه شود، رشته کلام از دستش پاره شده و به سراغ بحث غیر مرتبط دیگری می‌رود. اگر کسی حرف او را قطع کند، به سختی به یاد می‌آورد درباره چه چیزی صحبت می‌کرده است. کودک هنگام انجام فعالیت مانند تکالیف مکتب یا کارهای خانه، از پنجره به بیرون یا به آسمان نگاه می‌کند و ممکن دقایق طولانی سرگرم تماشای آسمان، اشیای داخل اتاق و یا حتی زل زدن به دیوار شود. هنگام انجام یک کار، اگر کودک حواسش پرت شود، باید بارها و بارها به او یادآوری کنید که باید چکار کند. هنگام صحبت کردن، به نظر می‌رسد کودک به چیزهای دیگری نگاه می‌کند و به آنچه شما می‌گویید واکنش نشان نمی‌دهد. کودک به سه برابر معمول زمان بیشتر برای انجام یک کار نیاز دارد. زمانی که فرزند شما سعی دارد چندین کار را در یک زمان انجام دهد، اما قادر به انجام یک کار هم نیست. حتی نمی‌تواند یک کار را در یک زمان مشخص انجام دهد. زیرا بار بار تمرکزش را از دست می‌دهد. هنگامی که تکالیف مکتب را انجام می‌دهد و یا کتابی را مطالعه می‌کند، اصلا یک جا نمی‌نشیند و بی‌قرار است. چه مواردی سبب عدم تمرکز در کودک می‌شود؟ موارد زیادی وجود دارد که می‌تواند ذهن کودک شما را تحریک کرده و تمرکز را از او بگیرد. اما هرچه زودتر شما علت عدم تمرکز کودک‌تان را بفهمید، سریع‌تر به نتیجه می‌رسید و می‌توانید با استفاده از راه‌کارهای موجود، تمرکز را به کودکان باز گردانید. درصورتی‌که وظایف فرزند شما برایش بسیار سخت یا چالش برانگیز باشد، نمی‌تواند به خوبی روی آن‌ها تمرکز کند. کارهای بزرگ را به کارهای کوچک‌تر تقسیم کنید که برای فرزندتان ساده‌تر به نظر برسد و مطمئن شوید که مناسب سن او هست. ضمنا نباید از کودک‌تان توقع زیاد از حد توانش داشته باشید. رفتارهای منفی روشی رایج بین کودکان است تا بتوانند توجه والدین‌شان را جلب کنند. انجام ندادن درست کارها و عدم تمرکز آن‌ها اغلب راهی برای جلب توجه والدین است. بهتر است به فرزندتان وقت بگذارید تا او برای جلب توجه شما دست به دامن روش‌های نامناسب نشود. تغذیه نامناسب و حذف صبحانه می‌تواند علت عدم تمرکز در کودکان باشد. آنچه شما می‌توانید در این زمینه انجام دهید. یک رژیم غذایی متعادل را به صورت روزانه برای آن‌ها در نظر بگیرید که صبحانه به‌عنوان یک وعده غذایی در آن جای بگیرد. بهترین حالت برای کودکان این است که حداقل هشت تا دوازده ساعت در شب بخوابند. کسانی خواب کافی را دریافت نمی کنند، طبیعتاً نمی‌توانند به خوبی روی کارهای‌شان تمرکز کنند. خواب کافی و مناسب کودک از اصول اولیه و مهم جهت درمان عدم تمرکز در کودکان است. اطمینان حاصل کنید که کودک شما روال خواب خوبی دارد و اجازه ندهید شب‌ها تا دیروقت بیدار بماند. وقتی بچه‌ها به چیزی علاقه‌مند نباشند، در تمرکز روی آن مشکل خواهند داشت. اگر موضوعی هست که کودک شما باید آن را بیاموزد، تلاش کنید راهی برای حفظ انگیزه و علاقه فرزندتان به موضوع مورد نظر پیدا کنید. اگر کودک شما به‌قدر کافی تمرین بدنی نداشته باشد، کودک شما احتمالاً تنبل، بی‌حوصله و بی‌حال می‌شود و قدرت تمرکز او نیز کاهش می‌یابد. نگذارید که تمام سرگرمی فرزند شما استفاده از گوشی‌های هوشمند و یا نشستن پای تلویزیون باشد و هیچ گونه تحرک بدنی نداشته باشد. اگر اتفاق ناخوشایندی مانند مرگ یکی از عزیزان در خانواده رخ داده، می‌تواند باعث افسردگی شده و بر تمرکز فرزند‌تان تاثیر منفی بگذارد. بنابراین، بیشتر مراقب روحیه او باشید. گاه جنگ و دعوای والدین و یا محیط پر تنش خانه سبب می‌شود تا کودکان اغلب ذهن‌شان درگیر این موارد باشند و نتوانند روی موارد ضروری تمرکز لازم را داشته باشند. بهتر است کودکان را در زمان دعوا، مشاجره از محیط خانه دور نگه دارید و یا زمانی که آنان به خانه برگشتند، به گونه‌ای رفتار نکنید که اتفاق بزرگی افتاده است. اجازه دهید که کودکان، غرق در دنیای کودکانه خودشان باشند و آن‌ها را درگیر موضوعات بزرگ‌سالان نسازید. شماری از کودکان در محیط خانه، مکتب یا در مسیر راه، مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و این سبب می‌شود اکثر اوقات ذهن‌شان درگیر ترسی باشند که متواتر از سوی افراد بدست می‌آورند. سعی کنید در هر حالت امنیت لازم را برای کودکان‌تان فراهم کنید. در مطلب بعدی به راه‌حل‌هایی خواهیم پرداخت که سبب افزایش تمرکز در کودکان می‌شود.