وقتی دوره‌ای از زندگی‌یک جامعه با رویدادهای دشوار و ویرانگر سپری می‌‌شود که اثرات بد آن برای کل آن نسل برجای می‌‌ماند، به آن تروما‌یا آسیب جمعی ( به عبارت دیگر ترومای مشترک) می‌گویند. ما انسان‌ها وقتی رویدادهای مثبت‌یا منفی را با هم تجربه می‌کنیم با خاطرات مشترک آن  تجربه به‌یکدیگر متصل می‌شویم. برای مثال زندگی همه‌ی ما تحت تاثیر جنگ‌ها، انفجارات، ویروس کرونا و سایر مواردی که به خاطر می‌آورید تغییر کرده است. مهم نیست که چه کسی و در چه جایگاهی بوده اید، در هر صورت نمی‌توانستید از تاثیرات بد این اتفاقات کاملا ایمن باشید. با درک واکنش هر جامعه نسبت به تجربیات تلخ گذشته می‌فهمیم که طرز فکر و زندگی ما چگونه ممکن است در نتیجه‌ی رویدادهای گوناگون تغییر کند. تروما‌یا آسیب جمعی به معنای شرایط بد روحی و روانی در گروهی از انسان‌هاست که در پاسخ به حادثه‌ی تلخ مشترکی رخ می‌دهد. با استناد به تحقیقی که در 2018 در نشریه‌ی پیشگامان روانشناسی به چاپ رسید: ” ترومای جمعی فرایندی روانشناختی، اجتماعی و پویا می‌باشد که در درجه‌ی اول به ساخت مفهومی‌ جدید منجر می‌‌شود”. به عبارت دیگر ترومای جمعی رویدادی است که باعث می‌‌شود افراد گروه به درک و تصوری مشترک از رویداد آسیب‌زا برسند. آثار ترومای جمعی بر سلامت روان: پریشانی روانی: در بیشتر موارد افرادی که رویداد آسیب‌زای بزرگی را تجربه کرده‌اند نشانه‌های از اختلال اضطراب پس از سانحه یا PTSD را از خودشان بروز می‌دهند. بسیاری از آنها همچنین علائمی مانند کاهش سطح سلامت، احساس نا امنی و اضطراب بالا را نشان می‌دهند. اختلالات اضطرابی: ترومای جمعی مانند هر ترومای دیگری برای سیستم عصبی انسان مشکل‌ساز است. پی تی اس دی ناشی از آن ممکن است باعث حملات پنیک و اضطراب فلج‌کننده هنگام انجام کار‌های باشد که ترومای گذشته را برای فرد یادآوری می‌کند، مانند سوار شدن به هواپیما پس از یک حادثه‌ی هوایی. مهم نیست که اضطراب چگونه ایجاد می‌شود مهم این است که آن را بشناسید و یاد بگیرید با آن کنار بیایید. اگر این علائم در روند عادی و کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارد زمان آن رسیده که به آن توجه کنید تا علائم بهبود یابند. عزت‌نفس پائین: اگر بی‌توجه به نکات مثبتی که عزیزانتان درمورد شما می‌گویند با عزت‌نفس پائین دست‌وپنجه نرم می‌کنید احتمالاً علت این عزت‌نفس پائین ترومای جمعی می‌تواند باشد. بسیاری از مطالعات ارتباط بین تروما و عزت‌نفس پائین را نشان داده‌اند. بحران موجودیت: وقتی اتفاقات بد رخ می‌دهند، درک آن‌ها یا فهمیدن اینکه با وجودشان چگونه ادامه بدهیم همیشه آسان نیست. این ممکن است باعث بحران موجودیت شود. به این دلیل مردم یا کل جامعه ممکن است احساس دورافتادگی کنند و به باور‌های خود شک کنند و یا حتی ممکن است به جایگاه خود در جهان هستی تردید پیدا کنند. ترومای جمعی چگونه بر جوامع تأثیر می‌گذارد؟ ماهیت آسیب‌های جمعی این است که کل گروه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اکنون به راه‌های که ترومای جمعی با آن‌ها در جوامع تأثیر می‌گذارد نگاهی می‌اندازیم: بیگانه هراسی: تروما و ترس ناشی از آن باعث می‌شود که در حضور افراد خارج از گروه آَشنای خود احساس ناامنی کنیم. این امر به‌ویژه در خصوص مشکلاتی شناخته شده مانند خشونت‌های نظامی، خشونت‌های جنسیتی و جنایات ناشی از خصومت‌های شخصی صادق است. مردم ممکن است از گروهی که با این رویداد‌ها مرتبط‌اند بترسند یا احساس بدی به آن‌ها داشته باشند. ترومای نسلی: هنگامی که افراد ضربۀ روحی‌ای را تجربه می‌کنند یاد می‌گیرند سازگار شوند، رشد می‌کنند و این تجربیات را به فرزندان خود منتقل می‌کنند، اما همه‌ی تجربیاتی که منتقل می‌شوند سازنده نیستند. درحالی‌که فرزندانشان از دانش مفید آن‌ها سود می‌برند با تأثیرات منفی آن‌ها نیز در جدال خواهند بود. این تأثیرات به افزایش احساس اضطراب و دور افتادگی در افراد می‌انجامد. بی‌اعتمادی و خشونت: تحقیقات نشان داده که تروما گاهی به افزایش بی‌اعتمادی و احساس تهدید از سوی دیگران می‌انجامد. این امر بخصوص در مورد افرادی که در کودکی در معرض سوءاستفاده قرار گرفته‌اند شدیدتر است. چگونه گروه‌های انسانی از آسیب‌های جمعی معنا می‌سازند: رویداد‌های که باعث ترومای جمعی می‌شوند اغلب کوتاه‌اند و اما چیزی که مهم است تأثیری است که از آن‌ها باقی می‌ماند؛ یعنی درک انسان‌ها از آنچه اتفاق افتاده میزان و مدت اثر تروما را تعیین می‌کند. گیلاد هیرشبرگر در مقاله‌اش به نام "ترومای اجتماعی و ساخت اجتماعی" معنا توضیح می‌دهد گروه‌های که در معرض ترومای جمعی قرار گرفته‌اند چگونه از تجربهٔ تروما معنای می‌سازند. یافته‌ها پیچیده‌اند؛ اما به زبان ساده او دریافت که انتقال آگاهی در مقایسه با تهدیدات باعث ایمنی گروه اجتماعی می‌شود. با گذشت زمان داشتن شناخت جمعی از تهدید به بخشی از ناخودآگاه گروه تبدیل می‌شود و جداسازی خاطره‌ی آسیب از هویت گروه را دشوار می‌کند. این ویژگی از یک طرف در حفاظت از گروه اجتماعی مؤثر است؛ اما از سوی دیگر گروه را در حالت قربانی بودن نگه می‌دارد. تغییر کردن هر فرد ممکن است به معنی جدا شدن او از گروه باشد و این اتفاق یعنی تهدیدی اجتماعی به معنی از دست دادن بخشی از هویت فرد. پس چرا برخی از انسان‌ها باید به گذشته‌ی دردناک خود بچسبند؟ به این دلیل که گروه ناخودآگاه می‌ترسد که فراموش کردن تجربه‌ی قبلی به معنای قرار گرفتن در معرض آسیب‌های دوباره است. افراط در رویکرد از یک سوراخ دوبار گزیده نشدن اعضای جامعه را در حالتی قرار می‌دهد که همیشه مراقب باشند. این اضطراب مزمن و فعال بودن مدام پاسخ فیزیولوژیک ستیز و گریز در بدن ممکن است احساس ایمنی ضعیف به همراه داشته باشد و بهای سنگینی دارد. چگونه ترومای جمعی را درمان کنیم؟ اتفاقاتی که باعث ترومای جمعی می‌شوند دردناک و سنگین‌اند. سرکوب احساسات و نادیده گرفتن تجربیات فردی اولین گزینه‌ای است که افراد ناخواسته انجام می‌دهند. اگر مستقیماً تحت‌تأثیر آسیب قرار نگرفته‌اید ممکن است برای شناخت ترومایی که در شما شکل گرفته است زمان کافی نگذارید و این می‌تواند خطرناک باشد؛ سرکوب تروما ممکن است عواقب منفی در سلامت روح و جسم شما داشته باشد. در اینجا چند راه برای بهبود وضعیت روحی و جسمی شما معرفی می‌کنیم: افزایش پیوند با دوستان و خانواده فعالیت‌های خیریه و داوطلبانه از دیگران کمک بخواهید پیگیری بیش از حد اخبار را متوقف کنید نیمه‌ی پر لیوان را ببینید سخن پایانی: در جایگاه یک فرد از جامعه مواجه شدن با آسیب اجتماعی ممکن است دشوار باشد؛ اما اگر بتوانیم انعطاف‌پذیر بودن را بیاموزیم از مزایای غلبه بر بحران‌ها بهره‌مند خواهیم شد. نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»