نویسنده: مهدی مظفری
بدون شک، کرامت زنان در اسلام یکی از موضوعات پربار و الهام‌بخش است که با توجه به آیات قرآن و روایات پیامبر اسلام (ص)، به وضوح نشان دهنده ارزش بالای زنان در جامعه اسلامی می‌باشد. این ارزش حاصل سیاق و تعالیم اسلامی است که زمینه مناسبی برای بررسی راهکارها و جلوه‌های کرامت زنان فراهم آورده است. در شماره پیشین این مقاله، راهکارهای اسلام در تحقق و حفظ کرامت زنان را در خانواده بیان داشتیم. آنجا سخن رفت که اسلام با سفارش به مردان در تکریم و محبت به زنان و… کرامت زن را در کانون خانواده تحقق بخشید. در این شماره، راهکارهای عملی اسلام در تحقق و حفظ کرامت زن در اجتماع را نام می‌گیریم.
راهکارهای اسلام برای تحقق کرامت زن در اجتماع:
۱. اعلام برابری مرد و زن در ارزش انسانی:
از منظر اسلام، زن و مرد، در ذات و طبیعت بشری مساویند؛ به این معنا که هیچ یک را بر دیگری از حیث عناصر سازنده ماهیت انسانی و خلقت بشری، رجحانی نیست؛ بلکه هر آنچه که موجب برتری هر مرد یا زنی بر دیگری می‌شود، اموری خارج از ماهیت و حقیقت مشترک میان آن دو است؛ اموری که آن را باید در توانمندی، علم، اخلاق و غیره جستوجو کرد. آنچه که از متون اسلامی برداشت می‌شود این است که زن و مرد از هوش و خرد و توانایی انسانی مشابهی برخوردار اند و هر دو جنس بشری از سرشت واحد خلق شده‌اند. «َلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا»(اعراف، ۱۸۹).
۲. اعطای حقوق انسانی:
اسلام حقوق متعددی برای زن در نظر گرفته است؛ از جمله حق مالکیت، حق انتخاب همسر، حق حضانت فرزند، حق تحصیل و اشتغال، حق طلاق و… . این حقوق، زن را در جامعه توانمند می‌سازد و به او در حفظ کرامت‌اش کمک می‌کند.
۳. تأکید بر نقش‌آفرینی اجتماعی:
اسلام زن را فقط به نقش مادری و همسری محدود نمی‌کند، بلکه او را به حضور در اجتماع نیز تشویق می‌کند. اسلام تأکید فراوانی بر نقش‌آفرینی اجتماعی زنان در کنار حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی ایشان دارد. در اینجا به چند نمونه از این تأکیدات اشاره می‌کنیم:
آیات متعددی به مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی مانند جهاد، تجارت، تعلیم و تعلم و امر به معروف و نهی از منکر اشاره دارند. به عنوان مثال، در سوره توبه آیه (۷۱) آمده است: «مردان و زنان مؤمن، یار و یاور یکدیگرند، به نیکوکاری و تقوا امر می‌کنند و از منکر نهی می‌کنند…»
مطالعه تاریخ صدر اسلام نیز نشان می‌دهد که زنان دوشادوش مردان در کارهای اجتماعی آن زمان (مانند جهاد) فعالیت می‌کردند و پیامبر اکرم اذن چنین فعالیت‌هایی را به آنان داده بود.
فق‌های اسلام با برداشتی که از متون آیات و روایات اسلامی دارند، حقوق اجتماعی زنان مانند حق تحصیل، حق کار و… را جزء حقوق اولی آنان می‌دانند و از منظر ایشان، زنان می‌توانند در مناصب مختلف اجتماعی مانند قضاوت، وکالت و طبابت فعالیت کنند.
۴. ترویج فرهنگ احترام:
اسلام از زمانی که ظهور کرد، تلاش و تقلاهای بسیاری به خرج داد تا کرامت زن را در اجتماع تحقق بخشد. علاوه بر اینکه مردان را به پایبندی به حقوق زنان دستور داد، به صراحت، آنان (مردان) را امر کرد که به زنان احترام بگذارند و او را گرامی بدارند. رسول اکرم (ص) فرمودند: «هر کس به زنش احترام بگذارد، مانند آن است که به خدا و رسولش احترام گذاشته است.»
۵. مبارزه علیه خشونت:
اسلام اکیدا خشونت علیه بشریت به ویژه زنان را منع کرده است. در حدیث قدسی آمده است: «لیاذن یجربٍ منی من آذی عبدی المومن؛ کسی که بنده مؤمن مرا بیازارد با من به جنگ برخاسته.» در این حدیث، به نقل از پیامبر (ص)، خداوند بزرگ صراحتا خشونت علیه بشریت و زنان را محکوم کرده است. از سوی دیگر، زن را مخلوق لطیف خداوند می‌داند که باید با او با ملایمت و نرمی برخورد کرد. در این‌باره از پیغمبر گرامی نقل شده است: «انّ الله تبارک و تعالى على الاناث ارأف منه على الذكور و ما من رجل يدخل فرحةً على امرأة بينه و بينها حرمة الاً فرحه الله تعالى يوم القيامة؛ رأفت و رحمت خدا بر زنان بیش از مردان است و مردی که زنی از محارم خویش را شاد سازد خداوند او را در قیامت شادمان خواهد کرد.» در جای دیگری ایشان می‌فرماید: «هر چه آدمی ایمانش افزایش یابد، علاقه و محبتش به زنان بیشتر گردد.» اسلام با راهکار منع خشونت علیه زنان و سفارش به محبت به آنان توانست کرامت زن در اجتماع را تحقق بخشد.
زنان در اسلام همواره به عنوان نیروی پویا و موثر در جامعه شناخته شده‌اند. آن‌ها دارای حقوق و مسئولیت‌های متعددی هستند که آن‌ها را قادر می‌سازد تا با عزت و احترام در جامعه زندگی کنند و به توسعه و پیشرفت آن کمک کنند. اسلام به زنان نه تنها حقوق اساسی بلکه ارزش‌های بالای اخلاقی و اجتماعی نیز داده است تا آن‌ها را در راه رشد و تکامل فردی و جمعی یاری دهد. با این وجود، اهالی کشور اسلامی افغانستان به خصوص صاحبان فعلی مناصب قدرت، در تکریم زنان در اجتماع از آموزه‌های وحیانی این دین شریف هیچ کار نگرفته‌اند و حتی می‌توان گفت که برخلاف این معارف رحمانی مشی کرده‌اند.
