یکی از بزرگترین مسئولیت‌های یک زن در طول زندگی‌اش، تصمیم به مادر شدن می‌باشد. اینکه او می‌خواهد فرزندی داشته باشد و انسانی را از جنس خود پرورش داده و وارد جهان کند. این تصمیم بار مسئولیتی سنگینی را به بار می‌آورد که زندگی یک زن را به دو بخش قبل و بعد از مادر شدن تبدیل می‌کند. حال اینکه با وجود همه‌ی این مسائل بازهم مادر شدن حس و حال وصف ناشدنی و زیبایی را نیز به همراه دارد.
در این مقاله سعی بر این داریم تا درمورد یکی از چالش‌های موجود پس از مادر شدن برای زنان را به بحث بگیریم، موضوع «افسردگی پس از زایمان» و بررسی کلیه‌ی جوانب، علل و چگونگی آن.
نوعی از افسردگی که گاهی ممکن است مادرها پس از تولد نوزادشان تجربه کنند، افسردگی پس از زایمان می‌باشد. این نوع از افسردگی باید توسط مداخله‌ی درمانگر تا چند ماه پس از زایمان ازبین برود اما درصورت عدم پیگیری ممکن است بیشتر دوام پیدا کند و در این حالت بهتر است تا اطرافیان به بهبود وضعیت مادر کمک کنند و از همکاری یک متخصص نیز کار بگیرند.
با در نظر داشت تحقیقاتی که تا کنون در این باره صورت گرفته است این نوع از افسردگی بیشتر به تغییرات هورمونی مادر ارتباط داده می‌شود. زیرا مادران پس از زایمان با تغییرات شدیدی در این زمینه مواجه می‌شوند و این بهم ریختگی درونی می‌تواند ازین دست عوارض را نیز به بار بیاورد. اما موضوعی که باید درنظر داشت این است که تنها مسئلۀ هورمون‌ها نمی‌باشد، بلکه عوامل دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند که هرکدام می‌توانند تاثیر کمتر یا بیشتر را در ابتلا به این حالت داشته باشند، عواملی همچون: هورمون‌ها، محیط و سبک زندگی، عواطف و ژنتیک همه‌ی آن عواملی می‌توانند باشند که ممکن است با همکاری یکدیگر و یا گاهی به تنهایی زنان را در معرض ابتلا به افسردگی پس از زایمان قراردهند.
برخی عوامل دیگر نیز هستند که می‌توانند این موضوع را در زنان شدت بخشیده و میزان ابتلا به آن را افزایش دهند، عواملی همچون:
- خستگی‌های ناشی از مراقبت از کودک
- عدم آگاهی و توانایی کافی در رشد کودک
- عدم حمایت همسر و اطرافیان
- بی‌خوابی‌های مداوم
- ناخواسته بودن بارداری
- بیماری و یا معلولیت در کودک
- بیماری در مادر
- از دست دادن شرایط مطلوب گذشته
- احساس اسارت
- استرس و اضطراب در دوران بارداری و بعد از آن
- خستگی پس از زایمان
- خلق گرفته در دوران بارداری
در رابطه به تشخیص ابتلا به افسردگی پس از زایمان بهتر است با متخصص مربوط در این زمینه مشاوره داشته باشید اما به جهت بررسی علائم رفتاری و جسمانی‌تان و اینکه آیا نیازمند کمک و راهنمایی یک روان درمانگر هستید یا نه می‌توانید با بررسی علائم زیر به مدت چند روز تا دو هفته به صورت متوالی در خودتان به نتیجه برسید. توجه داشته باشید که علائم باید در شما به صورت دائم خودشان را نشان دهند و به گونه‌ای نباشد که با وجود یک محرک محیطی در لحظه ایجاد شوند و سپس به گونه‌ی کامل از بین بروند.
- احساس ناراحتی و غم شدید
- تحریک پذیری رفتاری
- گریه کردن و یا بغض آلود بودن بی دلیل
- بی‌علاقگی به فعالیت‌های روزمره
- عدم توانایی در انجام فعالیت‌ها
- لذت نبردن از سرگرمی‌ها
- مشکلات خواب
- مشکلات در اشتها
- احساس بی ارزشی و پوچی
- احساس ناکارآمدی
- ترس از نگهداری از نوزاد
- ترس از تنها ماندن با نوزاد
- داشتن تصورات آزاردهنده درمورد نوزادتان
- ناتوانی در مراقبت از نوزاد
- بی‌علاقگی به نوزاد
- احساس خستگی شدید
- خواب آلودگی در طول روز
- انزوا طلبی
در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم فوق بهتر است همسرتان و یا خانوادتان را از احساساتی که دارید، مطلع نمایید تا بتوانید وضعیت موجود را مدیریت کرده و از وقوع هرنوع آسیبی برای خودتان و یا نوزادتان جلوگیری کنید.
بهتر است به عنوان کسانی که قصد مادر شدن را دارند از این موضوعات پیشاپیش آگاهی یافته و مسیرهای برخورد با این دست چالش‌ها را بررسی و به بهترین نحو از این دوره‌ها در زندگی مان گذر کنیم. مادرانی که خصوصا برای بار نخست، داشتن فرزند را تجربه می‌کنند طبیعتا با وضعیت جدیدی از زندگی روبرو می‌شوند و تحمل شرایط جدید و مسئولیت‌های فراوان پس از آن ممکن است برای شان ترسناک و سخت باشد. بنابراین، خانواده‌ها با توجه به این مسائل می‌توانند حامیان و همراهان بهتری برای این مادران باشند.
درمان افسردگی پس از زایمان
با درنظر داشت وضعیت کسی که تازه با شرایط جدیدی از زندگی روبرو شده و مسئولیت انسان زنده‌ی دیگری را بر عهده دارد و از طرفی دچار این نوع از افسردگی شده است، پس افسردگی می‌تواند برایش بسیار وحشتناک و مشکلی غیر قابل حل جلوه کند.
افسردگی در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض و تاثیرات مخرب بسیاری بر زندگی افراد برجای بگذارد اما درصورت پیگیری و درمان مسئله‌ی غیرقابل حلی نبوده و می‌تواند به صورت کامل از زندگی‌تان حذف و محو شود. شما با درمان این افسردگی می‌توانید ارتباط بهتری با نوزادتان برقرار کرده و از او به نحوه‌ی درست آن مراقبت کنید. پس بهتر است با مشاهده‌ی علائم دست به کار شده و در جهت درمان خود اقدام نمایید و یا اگر افرادی را در اطراف‌تان دارید که می‌توانید به آن‌ها اعتماد کنید خوب خواهد بود تا از آن‌ها نیز کمک بگیرید تا با شما در این مسیر همراه شده و قوت قلبی برایتان باشند.
درصورتی که علائم را به حالت خفیف آن داشته باشید، ممکن است درمانگر صرفا برایتان جلسات درمانی برگذار کند و ازین طریق پس از چند جلسه مشاوره بهبود پیدا کنید. اما در صورتی که علائم‌‌تان شدیدتر باشد ممکن از به تجویز متخصص با مصرف داروهای ضد افسردگی حال‌تان بهتر شده و احساس بهبود نمایید، در مورد مصرف داروهای ضد افسردگی و تاثیر آن بر نوزاد شیرخوارتان بهتر است نگرانی به خودتان راه ندهید زیرا درمانگرتان این موضوع را در نظر خواهد گرفت و داروهایی برای شما تجویز خواهد شد که خطری در این زمینه برایتان به بار نخواهد آورد. همچنین برای درمان‌تان می‌توانید از جلسات زوج درمانی نیز کار بگیرید به گونه‌ای که اگر همسرتان به قدر کافی در کنار شما و برای حمایت از شما نقش خودش را به خوبی ایفا نمی‌کند، این جلسات می‌تواند برایتان کمک کننده باشد.
نویسنده: مرضیه بهروزی «روانشناس بالینی»
