نویسنده: مهدی مظفری
ممکن خیلی از ما اعم از روزه‌دار و غیر روزه‌دار فکر کنیم که روزه، عبادتی ظاهری است که با امساک از خوردن و آشامیدن در ساعات مشخصی از روز انجام می‌شود. به این معنی که اگر ما به محرمات فقهی که در کتب احکام است، عمل کردیم، در واقع روزه گرفتیم. حال آنکه این حقیقت روزه نیست؛ گرچه با ترک محرمات فقهی روزه، روزه‌دار به حساب می‌آییم. اما حقیقت و رمز روشنایی‌بخش روزه، در باطن آن و در «حضور قلب» روزه‌دار نهفته است.
معمولا حضور قلب را برای نماز توصیه می‌کنند. مثلا می‌گویند وقتی ذکرهای نماز یا سوره‌های قرآن را در نماز می‌خوانید، سعی کنید حضور قلب داشته باشید. به این معنی که فکر شما به زبان، حرکات و سکناتی باشد که در نماز انجام می‌دهید. اینطور نباشد که سر به سجده باشید ولی فکر و توجه‌تان به رؤیاهای دنیایی‌تان باشد. حضور قلب در نماز یعنی اینکه بفهمید برای کی سجده می‌کنید و چه کسی را در این سجده منزه می‌خوانید.
امّا حضور قلب در روزه و روزه‌داری با تدبر به آیات قرآنی و احادیث معصومین به‌طور غیرمستقیم نیز توصیه شده است. حضور قلب در روزه، یعنی توجه و تمرکز کامل بر فلسفه و هدف روزه داشته باشید آن هم در تمام لحظات روزه‌داری. حضور قلب در ماه مبارک رمضان به این معنی است که انسان برعلاوه اینکه مقیّد به روزۀ واجب یا مستحب است، خدا را نیز در تمام اوقات روزه‌داری ناظر بر اعمالش ببیند و فکر و ذکر و اعمالش خدایی باشد. این انسان آن‌وقت است که مقام عنداللّهی پیدا خواهد کرد و به جایگاهی می‌رسد که از غیر خدا منقطع شده، به خدا وصل می‌شود: «انقطاع عن النّاس، انقطاع الی الله». در این مقام، دیگر هیچ چیزی، هیچ کسی، در نظرش نیست جز خدا، انصافاً خیلی حال خوبی است، هیچ چیزی در توجه او نیست جز خدا، دیگر در زندگی فقط خدا را دارد، که این یک شهود است، یک حضور قلب دائمی است که اولیای خدا دارند. این همان حضور قلب است که معمولاً برای هر کسی پیدا نمی‌شود، به جز برای اولیاء خدا، کسانی که همه جا را محضر خدا می‌دانند، خود را در محضر خدا می‌یابند و ادب حضور را مراعات می‌کنند. البته روزه خیلی به روزه‌دار کمک خواهد کرد برای کسب حضور قلب، چونکه حضور قلب از روزه پیدا می‌شود؛ «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا اُجْزَی بِه.»
روزه گرفتنی که با حضور قلب همراه باشد و روزه‌دار در تمام لحظات روزه‌داری‌اش بفهمد به دستور کی و برای تقرب چه کسی روزه می‌گیرد، یقینا دریچه‌ی خودسازی و معنویت به‌روی این روزه‌دار گشوده خواهد شد و تحولی عمیق در روح و جان‌اش ایجاد خواهد کرد.
حضور قلب، چگونه روزه را روشنایی می‌بخشد؟
- روزه را از یک عادت به یک عبادت تبدیل می‌کند: حضور قلب، روزه را از یک عمل صرفاً ظاهری به یک عبادت باطنی و معنوی تبدیل می‌کند. روزه‌داری زمانی که با حضور قلب انجام می‌شود، در واقع یک تمرین برای تقرب به خداوند متعال است.
- معنای واقعی روزه را آشکار می‌کند: حضور قلب، به روزه‌دار کمک می‌کند تا فلسفه و هدف واقعی روزه را درک کند. روزه فقط تحمل تشنگی و گرسنگی نیست، بلکه برای تقویت تقوا، صبر، شکرگزاری و سایر فضایل اخلاقی است.
- حضور قلب، به روزه عمق و برکت می‌بخشد. روزه‌داری زمانی که با حضور قلب انجام می‌شود، نه تنها جسم، بلکه روح و جان انسان را نیز تعالی می‌بخشد.
- روزه را به یک تجربه لذت‌بخش تبدیل می‌کند: حضور قلب، روزه را از یک عمل طاقت‌فرسا به یک تجربه لذت‌بخش تبدیل می‌کند. روزه‌داری زمانی که با حضور قلب انجام می‌شود، به انسان احساس رضایت و آرامش می‌دهد.
چگونه حضور قلب در روزه را تقویت کنیم؟
- قبل از شروع روزه، نیت خود را خالص کنید. به یاد داشته باشید که روزه فقط تحمل تشنگی و گرسنگی نیست، بلکه برای تقرب به خداوند متعال است. این نیت به شما کمک خواهد کرد که در غیر از خوردن و آشامیدن نیز از خدا اطاعت کنید.
- در طول روز، به فلسفه و هدف روزه فکر کنید. به یاد داشته باشید که روزه برای تقویت تقوا، صبر، شکرگزاری و سایر فضایل اخلاقی است و باید در طول روز به تمام این فضایل توجه داشت.
- در هنگام اذان و هنگام افطار، دعا کنید و از خداوند متعال طلب یاری کنید.
- سعی کنید در طول روز، با قرآن کریم انس بگیرید. تلاوت قرآن، به شما کمک می‌کند تا توجه خود را به خداوند متعال معطوف کنید.
- از معاشرت با افراد غافل و بی‌توجه به معنویات و چیزهایی که شما را از یاد خدا و تقوا دور می‌کند، خودداری کنید.
حضور قلب، کلید درک حقیقت روزه است. با حضور قلب، روزه از یک عبادت ظاهری به یک تجربه معنوی عمیق تبدیل می‌شود که روح و جان انسان را تعالی می‌بخشد. با تقویت حضور قلب در روزه، می‌توانیم از این ماه پر برکت، برای تعالی روح و جان خود بهره‌مند شویم و به حقیقت و رمز روشنایی‌بخش روزه دست یابیم.
به امید آنکه در این ماه مبارک، با روزه‌ای همراه با حضور قلب، به درجات بالای معنویت و تقرب الهی نائل شویم.
