در محیط خانه و یا خارج از آن، ممکن است با کودکانی مواجه شده باشید که با هیچ چیزی سر سازش ندارند و پاسخ آن‌ها تقریبا در برابر همه نوع درخواست، پرسش و یا حرفی، یک «نه» مطلق است و بس. کودکانی که در اکثر مواقع مرغ‌شان یک پا دارد و گاهی هم اصلا پا ندارد و تا مرز بی‌نهایت روی اعصاب والدین‌شان راه می‌روند.
این کودکان با واژه‌ی لجباز معرفی می‌شوند و در بیشتر مواقع حتی انجام کارهای روزانه نظیر حمام کردن، خوردن غذا و یا خوابیدن نیز منتج به بحث و جدل می‌شود.
اگر کودک و یا کودکان شما لجباز هستند و از دست کارهایش کاسه صبرتان لبریز شده، باید بگوییم که شما تنها نیستید و تقریبا تمام پدر و مادرها در مواجه با کودکان شان با این مشکل مواجه هستند.
باید بدانید که لجبازی كودكان مرحله‌ی اجتناب ناپذير از رشد آن‌هاست و در کودکان نوپا به حدی شایع است که بسیاری از والدین را به دردسر می‌اندازد. کودکان لجباز اغلب رفتارهایی همچون جیغ و داد زدن و کوبیدن پا بر زمین بخصوص در محیط خارج از منزل برای قانع کردن پدر و مادر از خود نشان می‌دهند.
ابراز خشم یکی از رفتارهای شایع در کودکان لجباز است که با رشد کودک با رفتارهایی همچون نافرمانی نیز همراه می‌شود.
شروع لجبازی كودكان معمولا پس از یک سالگی بوده و در حدود سه سالگی به اوج خود می‌رسد، بطوری که اگر والدین نحوه صحیح برخورد با لجبازی در کودکان را در پیش نگیرند با مشکلات زیادی در تربیت فرزند خود روبرو می‌شوند.
متأسفانه عدم کنترل این رفتار کودک توسط والدین سبب باقی ماندن این خصیصه در کودک می‌شود که حتی تا سنین رفتن به مکتب نیز ادامه پیدا کرده و سبب بروز مشکلات تحصیلی کودک نیز می‌شود.
زمانی که والدین در مقابل رفتار نادرست کودک رفتار مناسبی از خود نشان ندهند و یا خواسته‌های کودک که با داد و فریاد از والدین همراه است، را اجابت کنند به رشد و تقویت این رفتار منفی در کودک کمک می‌کنند.
واقعیت این است که دفاع از خواسته‌های شخصی و توانایی مقابله با خواست‌های دیگران توسط کودک امری ضروی است اما آنچه که لجبازی نامیده می‌شود تداوم آن در تمام موقعیت‌ها و تشدید آن با رشد کودک است.
ابتدا نیاز است که بدانید هر کودکی که به دنبال آزادی انتخاب است، لجباز نیست. دانستن این که کودک شما لجباز است یا مصمم، برای نحوه‌ی برخورد شما با او بسیار مهم است. معمولا کودکان لجباز چند مشخصه دارند:
- بسیار نیازمند مورد توجه قرار گرفتن و شنیده شدن هستند. در نتیجه ممکن است در بسیاری اوقات به دنبال جلب توجه شما باشند.
- کودک لجباز تمایل به مستقل بودن و پرحاشیه بودن دارند.
- در مورد چیزهایی که دوست دارند مطمئن هستند و با انرژی عمل می‌کنند.
- تمامی کودکان کج خلقی می‌کنند، ولی این مساله در کودکان لجباز بیشتر است.
- رفتارهای مدیریتی زیادی از خود نشان می‌دهند؛ در واقع ممکن است در بسیاری از اوقات با دیگران به صورت دستوری رفتار کنند.
- تمایل دارند هر چیزی را زیر سوال ببرند.
- آن‌ها انتظار دارند که کارهای‌شان تایید شود، که باعث می‌شود اغلب توجه شما را جلب کنند.
- خیلی سخت می‌توان آن‌ها را به انجام کاری ترغیب کرد.
- کودکان لجباز تمایل دارند هر کاری را با شیوه خودشان انجام دهند.
دلایل لجبازی کودک
کودکان به دلایل متفاوتی دست به لجبازی می‌زنند و این رفتار را تا آن جایی ادامه می‌دهند که پدر و مادر از کوره در می‌روند و یا اجبارا تن به خواسته‌ی آنان می‌دهند و یا اقدام به تنبیه کودک می‌کنند. با این حال، عمده‌ترین دلایل لجبازی کودکان شامل موارد زیر است:
- درخواست‌های غیرمعقول
- زیاده خواهی کودک
- عدم تمایل به انجام وظایف
- بیان خواسته‌ها به صورت غیرمستقیم
نحوه مواجه با کودک لجباز
تربیت کودک لجباز کار آسانی نیست. اگر سریع مشکل را حل نکنید، هر چیز کوچکی می‌تواند تبدیل به یک تنش بزرگ شود. ممکن است در مورد نحوه برخورد رفتار لجباز کودکان با توصیه‌های زیادی مواجه شده باشید، اما هر روز زندگی با کودک لجباز یک چالش جدید دارد. اما تنبیه یک کودک لجباز در همه موارد بهترین راه نیست. بهتر است به موارد زیر به عنوان راهکار نگاهی بیندازید.
- عصبی نشوید: یک نفس عمیق بکشید، یک یا دو دقیقه به اتاق دیگری بروید یا تا ده بشمارید، هر کاری لازم است انجام دهید تا آرام شوید. در غیر این صورت وضعیت وخیم‌تر می‌شود.
- بحث نکنید در عوض گوش دهید: کودکان لجباز همیشه آماده رویارویی یا مشاجره با شما هستند. بنابراین، این فرصت را به آن‌ها ندهید. در عوض، به حرف‌های فرزندتان گوش فرا دهید و بحث و جدل را به یک گفتگو تبدیل کنید. وقتی نشان می‌دهید که آماده گوش دادن به داستان آن‌ها هستید، این باعث می‌شود که آن‌ها نیز به آنچه شما برای گفتن دارید گوش دهند.
- با کودک لجباز ارتباط برقرار کنید: لطفا فرزندتان را به انجام کاری که نمی‌خواهد، مجبور نکنید. این کار فقط آن‌ها را سرکش‌تر می‌کند و بعد آن‌ها دقیقاً کاری را انجام می‌دهند که نباید انجام دهند. بنابراین، اگر می‌خواهید فرزندتان تلویزیون تماشا نکند و به جای آن کارخانگی (تکالیف) خود را انجام دهد، سعی کنید مدتی با او تلویزیون تماشا کنید. این باعث ایجاد رفاقت بین شما می‌شود و پس از مدت کوتاهی، می‌توانید از فرزندتان بپرسید که آیا می‌خواهد تکالیف خود را انجام دهد.
- چند گزینه برای انتخاب ارائه دهید: دستور دادن به یک کودک لجباز، راهی برای شعله ور کردن گستاخی و سرکشی اوست. در عوض، بیایید گزینه‌هایی را به آن‌ها پیشنهاد دهید تا از بین آن‌ها یکی را انتخاب کنند، زیرا این باعث می‌شود آن‌ها احساس کنند که بر زندگی خود کنترل دارند و می‌توانند به طور مستقل تصمیم بگیرند که دوست دارند چه کار بکنند یا نکنند. اما به یاد داشته باشید که انتخاب‌ها را محدود نگه دارید تا فرزندتان گیج نشود و فقط دو یا سه گزینه ارائه دهید.
- قوانین پاداش و تنبیه وضع کنید: کودکان لجباز برای رشد به قوانین و مقررات نیاز دارند. بنابراین، مرزهای دقیقی را تعیین کنید و انتظارات خود را از او روشن کنید. از فرزندتان بخواهید که در مورد آن‌ها، نظرات خود را ارائه دهد و بعد حتما از آن‌ها پیروی کند. البته این مهم است که در مواقعی انعطاف پذیر باشید، مانند زمانی که در تعطیلات هستید یا در مواقعی که فرزندتان رفتاری مثبت و خوبی از خود نشان می دهد.
- عملی کردن خواسته‌های منطقی کودک: برای کنترل و کاهش لجبازی کودک بهتر است که خواسته‌های منطقی او را با مهربانی و عطوفت و در زمان مناسب عملی کنید تا کودک نیازی به خواهش و یا نق زدن برای رسیدن به خواسته‌اش نداشته باشد.
- در برابر لجبازی بچه‌ها تسلیم نشوید: تسلیم شدن در ذهن کودک به این معناست که کلید حل تمام قفل‌ها، لجبازی است. بهتر است در این مواقع قوانین خود را مجددا به او یادآوری کنید.
- به آن چه که به فرزندتان می‌گویید خودتان هم عمل کنید. کودکان با مهارت اجتماعی متولد نمی‌شوند. آن‌ها همه‌چیز را از محیط و در درجه اول خانواده تقلید می‌کنند. بنابراین، اگر از لجبازی کودک خود شکایت دارید، شاید مسئول این رفتار او، شما یا دیگر اعضای خانواده باشید. سعی کنید رفتارهای خود را اصلاح کنید زیرا بهترین راه برای آموزش به کودکان این است که الگوی خوبی برای آن‌ها باشید. والدین باید به آنچه که درباره‌اش به فرزندشان موعظه می‌کنند، خودشان هم عمل کنند. بچه‌ها با مشاهده رفتارشان و تقلید از آن‌ها بهتر یاد می‌گیرند. بنابراین، اگر می‌خواهید کودکتان مهربان باشد، باید به او اجازه دهید که مهربان بودن شما را ببینند. اگر می‌خواهید فریاد نزنند، ابتدا باید مراقب لحن خود باشید. همچنین اگر می‌خواهید او در انجام کارها لجاجت به خرج ندهد نیاز است در روابط با همسرتان و سایر اطرافیان لجبازی نشان ندهید.
