هپاتیت یکی از بیماری‌های شایع است که افراد به دلیل نداشتن اطلاعات کافی و درست، دچار اضطراب و رنج بسیاری می‌شوند و متاسفانه اغلب به این فکر هستند که هپاتیت یک بیماری سخت است که در نهایت منجر به مرگ آن‌ها می‌شود.
هپاتیت یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف التهاب کبد استفاده می‌شود. التهاب کبد می‌تواند توسط چندین ویروس (هپاتیت ویروسی)، مواد شیمیایی، داروها، الکل، برخی اختلالات ژنتیکی یا سیستم ایمنی بیش فعال که به اشتباه به کبد حمله می‌کند، ایجاد شود که هپاتیت خود ایمنی نامیده می‌شود. بسته به دوره آن، هپاتیت می‌تواند حاد باشد که ناگهان شعله‌ور می‌شود و سپس ازبین می‌رود، یا مزمن که یک بیماری طولانی مدت است که معمولاً علائم ظریف‌تر و آسیب کبدی پیشرونده ایجاد می‌کند.
انواع هپاتیت
پنج ویروس وجود دارد که باعث ایجاد اشکال مختلف هپاتیت ویروسی می‌شوند: هپاتیت ( A، B، C، D وE ).
- هپاتیت نوع (A)، عمدتاً یک بیماری منتقله از طریق غذا است و می‌تواند از طریق آب آلوده، غذای آلوده و سبزیجات شسته نشده، سرایت کند. این نوع هپاتیت در کودکان بیشتر شایع است، اما کمترین احتمال آسیب به کبد را نیز دارد و معمولاً خفیف است و در عرض شش ماه ممکن است برطرف شود.
- هپاتیت نوع (B)، می‌تواند از طریق قرار گرفتن در معرض خون آلوده، سوزن، سرنگ یا مایعات بدن و از مادر به نوزاد نیز می‌تواند منتقل شود. این یک اختلال مزمن است و در برخی موارد ممکن است منجر به آسیب طولانی مدت کبد، سرطان کبد و سیروز کبدی پس از سال‌ها انتقال ویروس شود.
- هپاتیت نوع (C)، فقط از طریق خون آلوده یا از مادر به نوزاد در هنگام زایمان منتقل می‌شود. همچنین می‌تواند در دراز مدت، منجر به سرطان کبد و سیروز کبدی شود و شایع‌ترین نوع هپاتیت می‌باشد.
- هپاتیت نوع (D)، فقط در افرادی یافت می‌شود که به هپاتیت B نیز مبتلا هستند.
- هپاتیت نوع (E)، عمدتاً در مدفوع یک شخص آلوده شده پیدا می‌شود و یا غذای آلوده به ویروس, آب آلوده، گوشت خام یا نیم پز و… یافت می‌شود.
باید توجه داشت که برخی از داروهای به طور کلی بی‌خطر، می‌تواند برای کبد سمی باشند و در صورت مصرف بیش از حد یا در دوزهای بسیار بالا، باعث ایجاد هپاتیت (هپاتیت ناشی از دارو) شوند. این‌ها شامل استامینوفن (تیلنول) و حتی ویتامین (A) است. در مورد دوز مناسب برای کودک خود با پزشک اطفال خود حتما مشورت کنید.
علائم هپاتیت
معمولاً افرادی که به نوع مزمن هپاتیت (B و C) مبتلا هستند تا زمان آسیب به کبد علائمی بروز نمی‌دهند. اما در هپاتیت حاد مدت کوتاهی پس از ابتلا به ویروس، علائم بالینی مختلفی ظاهر می‌شود. علائم هپاتیت عبارت‌اند از:
- بدحالی
- حساسیت به لمس شکم
- خستگی
- یرقان (زردی پوست و قسمت سفید چشم)
- ادرار تیره رنگ
- مدفوع کم رنگ
- درد شکم
- دردهای عضلانی
- کاهش وزن
- کاهش اشتها
- حالت تهوع همراه با استفراغ یا بدون آن
- تورم شکم به دلیل احتباس مایعات
تشخیص هپاتیت چگونه است؟
درصورتی‌که علائم بالینی بیمار حاکی از ابتلای وی به این بیماری باشد پزشک جهت تشخیص قطعی بیماری ابتلا معاینه بالینی و سپس آزمایش هپاتیت را تجویز می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است.
- گرفتن شرح حال، معاینه فیزیکی، که ممکن است کبد متورم و بزرگ و یرقان را نشان دهد.
- آزمایش خون برای بررسی آنزیم‌های کبدی که هنگام آسیب یا عفونت کبد افزایش می‌یابند، و برای بررسی وجود هر یک از پنج ویروس عامل هپاتیت.
- سونوگرافی کبد برای تشخیص هرگونه تغییر
- بیوپسی کبد برای تایید التهاب مشکوک در زمانی که سایر آزمایشات بی‌نتیجه هستند و برای تعیین درجه دقیق آسیب کبدی
هپاتیت در بارداری
همه زنان باردار باید آزمایش هپاتیت (B) را به عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری انجام دهند زیرا هپاتیت در بارداری یکی از راه‌های انتقال این ویروس است. هپاتیت (B) می‌تواند به‌راحتی از مادر باردار به نوزادش در بدو تولد منتقل شود. این انتقال هم در حین زایمان طبیعی و هم در عمل سزارین رخ می‌دهد. اگر به هپاتیت (B) مبتلا هستید پزشک در هنگام تولد نوزاد با تزریق واکسن از ابتلای او به بیماری جلوگیری می‌کند.
بهتر است پیش از بارداری برای اطمینان از سلامت کبد خود آزمایشات چکاپ کبد را انجام دهید. با تشخیص زودهنگام بیماری و مصرف به‌موقع داروهای ضدویروسی، هم بیماری سریع‌تر درمان می‌شود و هم اینکه از انتقال ویروس به نوزاد جلوگیری می‌شود. قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، مکمل یا مولتی‌ویتامین‌ها با پزشک مشورت کنید زیرا بعضی از داروها به‌طور بالقوه به کبد آسیب می‌زنند.
هپاتیت خود ایمنی چیست؟
کبد عضو نسبتا بزرگی است که در زیر دنده‌های شما در سمت راست شکم قرار می‌گیرد، که به فیلتر کردن مواد زائد از بدن شما کمک می‌کند، صفرا را برای کمک به هضم غذا آماده می‌سازد و قندی را که بدن برای انرژی استفاده می‌کند ذخیره می‌کند. هپاتیت خودایمنی زمانی رخ می‌دهد که سیستم مبارزه با عفونت بدن (سیستم ایمنی) به سلول‌های کبدی شما حمله می‌کند. این باعث تورم، التهاب و آسیب کبدی می‌شود که یک بیماری التهابی کبدی طولانی مدت یا مزمن است.
هپاتیت خود ایمنی ممکن است در هر سنی رخ دهد. زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد و اغلب با سایر بیماری‌هایی که بدن به خود حمله می‌کند (اختلالات خود ایمنی) مرتبط است.
چه عواملی باعث ایجاد هپاتیت خود ایمنی می‌شود؟
متاسفانه علت دقیقا این بیماری مشخص نیست و دانشمندان به طور دقیق نمی‌دانند که چه چیزی باعث هپاتیت خودایمنی می‌شود، اما به احتمال زیاد ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و ایمنولوژیک سبب می‌شود. همچنین در افراد مبتلا به سایر بیماری‌های خود ایمنی بیشتر شایع است. از جمله:
- تیروئیدیت
- بیماری گریوز
- دیابت نوع یک
- کم خونی همولیتیک
- ترومبوسیتوپنی ایمنی
- بیماری سلیاک
- کولیت زخمی
- در موارد نادر، برخی از داروها می‌توانند باعث هپاتیت خودایمنی شوند.
علائم هپاتیت خود ایمنی چیست؟
علی‌رغم اینکه علائم هر فرد ممکن است متفاوت باشد، اما برخی از رایج‌ترین علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی شدید
- زردی پوست و چشم (یرقان)
- درد شکم
- درد یا تورم مفاصل
- علائم خفیف شبیه آنفولانزا
- خارش
- شکم بزرگ به دلیل بزرگی کبد و طحال
- عروق خونی عنکبوتی مانند، در پوست
سایر علائم هپاتیت خود ایمنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ادرار تیره
- مدفوع کم رنگ یا خاکستری رنگ
- از دست دادن اشتها
- تجمع مایع در شکم
- گیجی
- خونریزی مقعدی یا استفراغ خون
علائم هپاتیت خودایمنی ممکن است شبیه سایر مشکلات سلامتی باشد. بهتر است برای تشخیص دقیق به پزشک خود مراجعه کنید.
چگونه هپاتیت خودایمنی تشخیص داده می‌شود؟
پزشک به تاریخچه سلامتی شما نگاه می‌کند و شما را معاینه فیزیکی می‌کند. برخی از آزمایشات مانند:
- تست‌های عملکرد کبد که التهاب یا آسیب به کبد شما را بررسی می‌کنند.
- شمارش کامل خون یا (CBC) تعداد و انواع سلول‌های خون را مشخص می‌کند
- سایر آزمایشات کبدی برای بررسی سایر انواع احتمالی بیماری کبدی انجام می‌شود.
- سنوگرافی ,سی تی اسکن و ام آر آی .
هپاتیت خود ایمنی چگونه درمان می‌شود؟
زمانی که هپاتیت خودایمنی زود تشخیص داده شود، درمان بهترین نتیجه را دارد. هدف از درمان، کنترل بیماری و کاهش یا رهایی از علائم است. برای انجام این کار، از داروهایی برای کمک به کاهش یا سرکوب سیستم ایمنی بیش فعال شما استفاده می‌شود. آن‌ها همچنین مانع از حمله بدن شما به کبد می‌شوند.
پس از شروع درمان، ممکن است شش ماه تا چند سال طول بکشد تا بیماری بهبود یابد. برخی از افراد می‌توانند مصرف دارو را قطع کنند، اما اغلب بیماری عود می‌کند. ممکن است هرازگاهی تا آخر عمر نیاز به درمان داشته باشید. برخی از افراد در صورتی که بارها بیماری‌اش عود کرده باشد یا بیماری آن‌ها شدید باشد، نیاز به ادامه درمان دارند.
در برخی موارد هپاتیت خودایمنی ممکن است بدون مصرف هیچ دارویی ازبین برود. اما برای بیشتر افراد، هپاتیت خودایمنی یک بیماری مزمن است که می‌تواند منجر به زخم شدن کبد (سیروز) شود. کبد ممکن است به شدت آسیب ببیند که دیگر کار نکند. این نارسایی کبد نامیده می‌شود. اگر شخص به نارسایی کبد دچار شود ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
