خانواده همان شاهکار طبیعت است که برای خلق یک زندگی ایجاد شده است. دقیقا همان جایی که زندگی شروع می‌شود. همان اجتماع کوچکی که به مثابه‌ی یک دایره‌ی قدرت با تولد عضوی جدید، بزرگتر شده و ریشه‌دارتر می‌شود.
در دنیای شلوغ و صنعتی امروزی که تقریبا بیشتر ارتباطات بر پایه‌ی منافع و اهداف فردی طرح‌ریزی شده است، وجود افرادی که بدون چشم‌‌داشت و قصد قبلی ما را آن‌گونه که هستیم، دوست داشته باشند و پناه‌مان باشند، نعمت بزرگی است. افرادی که بدون توجه به اینکه چه‌طور آدمی هستیم، در تمام فراز و نشیب‌ها کنارمان هستند و از حمایت‌مان دست نمی‌کشند. این نقطه‌ی امن همان اجتماع شگفت‌انگیزی به‌نام خانواده است که در آن تولد شده و پرورش می‌یابیم.
خانواده نخستین جایی است که کودک آن‌جا تعاملات بین فردی را تجربه می‌کند و تا آخر عمر بر آن تأثیر می‌گذارد. نبود یا وجود ساختار خانواده نقش مهمی در رشد فرد ایفا می‌کند. زیرا از طریق خانواده عادات و آموزه‌های اساسی به کودک انتقال داده می‌شود.
در این مطلب به چیستی خانواده و اهمیت آن می‌پردازیم و در مقالات بعدی به ساختار این اجتماع کوچک، انواع آن و مواردی که به افراد نحوه‌ی مدیریت درست خانواده را آموزش می‌دهد، خواهیم پرداخت. صفحه‌ی «دانش خانواده» به موضوعاتی می‌پردازد که تاکنون به‌عنوان «تابو» به آن نگریسته شده و از صحبت و آگاهی‌دهی در مورد آن پرهیز شده است. تیم رسانه گوهرشاد با ارائه مطالب مفید و ضروری شما را در ساخت و مدیریت یک خانواده آگاه یاری می‌کند.
خانواده چیست؟
کارشناسان تعاریف متعددی در باب خانواده ارائه داده‌اند. شماری از تعاریف، خانواده را گروهی متشکل از افرادی دانسته که از طریق پیوند زناشویی، هم‌خونی یا پذیرش، با یکدیگر به‌عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی میکنند. تعریف دیگری خانواده را ترکیبی از افرادی می‌داند که از راه خون، ازدواج (صورتی از روابط جنسی، که به تصویب جامعه رسیده) و یا فرزندپذیری، با یکدیگر ارتباط مییابند و طی یک دوره زمانی نامشخص، با هم زندگی میکنند. از نظر اقتصادی با هم همکاری دارند و دارای یک یا چندین فرزند هستند.
اسلام اما خانواده را گروهی متشکل از افراد دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی معرفی می‌کند که هسته اولیه آن را ازدواج مشروع زن و مرد تشکیل می‌دهد و نکاح، عقدی است که براساس آن رابطه زوجیت بین زن و مرد برقرار شده و در پس آن طرفین دارای وظایف و حقوق جدید می‌شوند. ارتباط خویشاوندی در سایه نکاح پدید می‌آید و اعضای آن دارای روابط قانونی، اخلاقی و عاطفی می‌گردند.
نهاد خانواده در همه جوامع، از مذهبى و غیرمذهبى پذیرفته شده و در جوامع گوناگون داراى نقش، پایگاه و منزلتهاى گوناگون است و در حیات اجتماعى مردم نقش و تأثیرى فراوان دارد. خانواده هسته اول همه سازمان‌ها و نهادهاى اجتماعى است. همه نقش‌هاى مربوط به ایجاد تمدن و انتقال مواریث و رشد و شکوفایى انسانیت به آن مربوط مى‌شود و نیز همه سنت‌ها، عقاید و آداب ویژگى‌هاى فردى و اجتماعى از طریق خانواده به نسل جدید انتقال مى‌یابد.
خانواده در وضع محدود شامل همسران و فرزندان می‌شود و در بعد گسترده‌ترعلاوه بر همسران و فرزندان، خویشاوندان، آشنایان و در شماری از مناطق همسایه‌ها را نیز شامل می‌شود. گستردگی اعضای خانواده نظر به جوامع متفاوت است. در شماری از کشور‌ها اکثرا تک فرزندی و در شماری دیگر چند فرزندی مروج است. در افغانستان تقریبا تمام خانواده‌ها دارای چند فرزند هستند. براساس آماری که وزارت صحت عامه حکومت پیشین در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد، هر زن اهل افغانستان در طول عمر باروری خود به صورت میانگین ۵ الی ۶ کودک به دنیا می‌آورد.
اهمیت خانواده
خانواده بستری است که در آن فرد رشد یافته و از موجودی ضعیف و ناتوان به انسانی باشخصیت تبدیل می‌شود. از آن جایی که صحت روان وابسته به سلامت عاطفی انسان است و داشتن سلامت عاطفی از طریق خانواده برای فرد فراهم می‌شود، خانواده مهم‌ترین سهم را در تشکیل شخصیت یک فرد دارد. در خانواده‌ای که عشق و علاقه و محبت به اندازه‌ی کافی مبادله می‌شود، سلامت روانی افراد آن خانه تا حد زیادی تامین است. بر این اساس افرادی که در اجتماعی به‌نام خانواده بزرگ می‌شوند نه‌تنها از آموزش و پرورش سالم برخوردار می‌شوند که روند تکامل شخصیت آن‌ها نیز سیر درست خود را می‌پیماید.
قبل از اینکه به مکتب برویم و سفر آموزش رسمی‌مان را شروع کنیم، خانه نخستین مکتب ما است. در محیط خانه است که ما با آداب و رسوم آشنا می‌شویم. عادت‌هایی را از والدین و خواهران و برادران مان یاد می‌گیریم. خانواده اولین سطح روشنگری و جهت‌گیری مورد نیاز برای عملکرد مؤثر در جامعه را فراهم می‌کند. لذا به تمام زوج‌های جوان توصیه می‌شود که اگر در پی تشکیل و ساختن خانواده‌ی سالمی هستند، ابتدا روی شخصیت فردی خود کار کرده، آن شخصیت و خصلت‌های انسانی و حسنه را که مایلند فرزندان‌شان به آن مسلح باشند را در خود ایجاد کرده سپس به ساخت خانواده‌ی سه و چهار نفری اقدام کنند. چرا که وظیقه‌ی پدر و مادر صرفا به پرورش فیزیک کودک خلاصه نمی‌شود ای بسا که ساختن یک انسان آگاه که از شعور، شخصیت و پرورش سالم مورد نیاز دنیای کنونی به مراتب مهم‌تر است.
هیچ‌چیزی به اندازه عضویت در یک خانواده دوست‌داشتنی و آرامش‌بخش نیست. زیرا احساس تعلق و امنیت می‌دهد. خانواده مانند یک سیستم حمایت عاطفی بدون تاریخ انقضا است. شما می‌توانید در هر زمان از منابع آن استفاده کنید. همان‌گونه که هستید پذیرفته شده و بدون قیدوشرط دوست داشته می‌شوید.
خانواده مهم است؛ زیرا در محبط خانه و خانواده است که کودک دانش پیوند‌ها، چگونگی برقراری ارتباط سالم با اعضای خانواده و مهم‌تر از همه آگاهی لازم در مورد چگونگی احترام به خود، عزت نفس، اعتمادبه‌نفس، عشق و علاقه سالم را می‌آموزد.
مورد دیگری که نقش خانواده را برجسته می‌سازد، این است که یک خانواده سالم محیطی را فراهم می‌سازد که فرد می‌تواند خود واقعی‌اش باشد و مهم‌تر اینکه امیال، آرزوها، توان‌مندی و استعدادهایش را کشف کرده و دنبال می‌کند. در سایه این محیط امن است که فرد هم‌فکری و حمایت باقی اعضای خانواده را با خود خواهد داشت و بدون آن‌که تنها باشد سفر خودشکوفایی‌اش را دنبال می‌کند.
آن‌چه را که نباید هرگز از یاد ببرید این است که عضو یک خانواده بودن یعنی بخشی از یک مفهوم شگفت‌انگیزی هستید که تا آخر عمر به آن دسترسی خواهید داشت. همیشه؛ هر زمان و مکانی که باشید، در روز‌های دشوار، در بیماری و غم، در شکست و ناامیدی می‌توانید روی آن حساب کنید. یک حمایت پایان‌ناپذیر که هیچ وقت از دستش نمی‌دهید.
توجه داشته باشید که یک خانواده‌ی خوشبخت و شاد همان بهشت زودتر از موعدی است که نصیب‌تان شده است. بنابر این هرگز اجازه ندهید که مشغله‌های کاری و روزمره مانع حضور شما در جمع افرادی شود که بانی آرامش شما هست.
