لگن در قسمت زیرین شکم قرار گرفته و شامل لوله‌های رحمی، تخمدان‌ها، دهانه رحم و خود رحم می‌شود. توجه به این بخش وجود زن و بیماری‌هایی که ممکن است این ناحیه را درگیر سازد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بیماری التهاب لگن (PID)چیست؟
PID به معنای عفونت اندام‌های تناسلی زنانه است. زمانی که یکی از باکتری‌های رایج مقاربتی از راه واژن موفق می‌شود خود را به رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها برساند، بیماری التهاب لگن (PID) شروع می‌شود.
بیماری التهاب لگن یا (Pelvic Inflammatory Disease) به عنوان یک اپیدمی خاموش شناخته می‌شود، چرا که در عین شایع بودن اغلب علائمی ایجاد نمی‌کند. این بیماری می‌تواند بافت اسکار با نوارهای رشته مانندی را در بافت‌ها و اندام‌ها ایجاد کند. طبق تحقیقات صورت گرفته در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) از هر ۸ زن یک زن مبتلا به التهاب لگن بوده که در هنگام بارداری با مشکل مواجه شده است.
علائم و نشانه‌های مربوط به بیماری التهاب لگن یا (PID) ممکن است طیفی از شرایط خفیف تا متوسط را شامل شود. در این میان برخی از زنان هم هیچ‌گونه علائم و نشانه‌ای را تجربه نمی‌کنند. بنابراین تا زمانی که دچار مشکلاتی در روند بارداری طبیعی نشده باشید یا به دردهای مزمن و گسترده رحمی مبتلا نشوید، احتمالا متوجه وجود این بیماری در خود نخواهید شد.
اگر علائم این عارضه را دارید یا پزشک آن را تشخیص داده است، در این مطلب همراه ما باشید. در ادامه توضیح می‌دهیم که بیماری PID چیست؟ چه علائمی دارد؟ علت بروز این عارضه چیست؟ کدام عوامل احتمال ایجاد آن را تشدید می‌کنند؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟ برای درمان آن چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ در صورت عدم درمان چه عوارضی ممکن است ظاهر شود و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟
علائم بیماری التهاب لگن
علائم و نشانه‌های بیماری التهاب لگن در برخی موارد ممکن است خفیف بوده و در نتیجه تشخیص آن را دشوار می‌سازد. اگر‌چه برخی از زنان هیچ علائم و نشانه‌ای مربوط به این بیماری از خود نشان نمی‌دهند اما به طور عموم می‌توان به این علائم اشاره کرد:
۱- درد خفیف تا شدید در پایین شکم، لگن و مقعد
۲- درد در قسمت بالایی شکم
۳- ترشحات غیرطبیعی یا سنگین واژن (چرک) که ممکن است بوی نامطبوعی داشته باشند
۴- خارش
۵- خونریزی غیرطبیعی رحم، به ویژه در حین یا بعد از رابطه جنسی، یا بین چرخه قاعدگی
۶- درد هنگام رابطه جنسی
۷- خستگی
۸- اختلالات قاعدگی
۹- تب، گاهی اوقات همراه با لرز
۱۰- ادرار دردناک، تکرر ادرار یا دشواری یا سوزش در هنگام دفع ادرار
توجه داشته باشید که در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید توسط پزشک معاینه شوید. اگر فکر می‌کنید که شما یا شریک جنسی‌تان مبتلا به یکی از بیماری‌های مقاربتی هستید یا در معرض آن قرار گرفته اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
در صورت داشتن علائم تناسلی مانند زخم غیرعادی، ترشح بدبو، سوزش هنگام ادرار کردن یا خونریزی بین قاعدگی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
اگر از نظر جنسی فعال هستید و کمتر از ۲۵ سال سن دارید، هر ساله آزمایش کلامیدیا و سوزاک بدهید.
در صورتی که متاهل هستید، هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی حتما از کاندوم استفاده کنید ومهمتر اینکه تمام مراقب‌های بهداشتی را هم خودتان و هم شریک جنسی‌تان مراعات نمایید.
علت ابتلا به بیماری التهاب لگن
بسیاری از انواع باکتری‌ها می‌توانند به عنوان علت التهاب عضلات لگن به حساب بیایند، اما در میان آن‌ها عفونت‌های سوزاک یا کلامیدیا شایع‌ترین است. البته باید بدانید که سایر عفونت‌هایی که از طریق رابطه‌ی جنسی منتقل نمی‌شوند نیز می‌توانند باعث PID شوند. افرادی که رابطه جنسی محافظت نشده دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری‌های مقاربتی قرار می‌گیرند. تحقیقات نشان داده است که کلامیدیا مسئول ۵۰ درصد از موارد ابتلا به عفونت لگن بوده و سوزاک در ۲۵ درصد موارد دیده شده است.
قابل ذکر است که در هر زمان که سد طبیعی ایجاد شده توسط دهانه رحم با اختلال مواجه شود، احتمال انتقال عفونت به رحم و سایر اندام‌های تناسلی بیشتر می‌شود. به‌عنوان مثال در دوره قاعدگی، بعد از زایمان یا سقط جنین (خود به خودی یا عمدی) این احتمال افزایش پیدا می‌کند.
هر روش پزشکی که شامل قرار دادن دستگاه در رحم می‌شود مانند جاگذاری دستگاه رحمی (IUD) که یک روش طولانی‌مدت پیشگیری از بارداری است، به ندرت احتمال انتقال باکتری‌ها به اندام‌های تولیدمثلی وجود دارد.
عوامل خطر التهاب لگن
عواملی که ممکن است احتمال بروز بیماری التهاب لگن را افزایش دهند:
۱- بیماری‌های مقاربتی از جمله سوزاک و کلامیدیا
۲- رابطه جنسی بدون کاندوم یا محافظت نشده
۳- بیش از یک شریک جنسی داشته باشید
۴- شریک جنسی‌ای داشته باشید که شریک جنسی دیگری غیر از شما داشته باشد
۵- اگر STD(بیماری مقاربتی) داشته باشید و تحت درمان قرار نگیرید
۶- سابقه داشتن بیماری التهاب لگن
۷- از نظر جنسی فعال هستید و ۲۵ سال یا کمتر سن دارید
۸- عدم رعایت بهداشت فردی
۹- قراردادن دستگاه (IUD) در رحم در سه هفته اول خطر ابتلا به PID وجود دارد
تشخیص التهاب لگن
برای اینکه تشخیص دهید آیا به بیماری التهاب لگن مبتلا هستید یا نه، آزمایش خاصی وجود ندارد. اما گاهی ممکن است پزشک برای بررسی دقیق آزمایش‌هایی را تجویز کند. معمولا برای تشخیص PID موارد زیر انجام می‌شود:
- متخصص زنان سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. در مورد عادات جنسی، سابقه بیماری‌های مقاربتی و روش جلوگیری از بارداری سوال می‌کند. باید تمامی علائم و نشانه‌های خفیف تا شدید بررسی شوند.
- مهم‌ترین بخش تشخیص بیماری، معاینه لگن است. دکتر زنان علائم مربوط به حساسیت و تورم را بررسی می‌کند. اگر نیاز به نمونه‌گیری از واژن و دهانه رحم باشد، آزمایش پاپ اسمیر انجام می‌شود. در این آزمایش نوع عفونت تشخیص داده می‌شود.
- آزمایش خون و ادرار برای آزمایش بارداری یا تشخیص برخی بیماری‌های مقاربتی انجام می‌شود. برای بررسی تعداد گلبول‌های سفید و سایر نشانگرهای عفونت نیز ممکن است آزمایش تجویز شود.
- سونوگرافی تصویری
آیا بیماری التهاب لگن قابل درمان است؟
خوشبختانه پاسخ مثبت است. البته به خاطر داشته باشید که اگر PID زود تشخیص داده شود، قابل درمان است. با این حال، درمان هیچ آسیبی را که قبلاً برای دستگاه تناسلی شما رخ داده است، از بین نمی برد. مثلا اگر التهاب لگن باعث ایجاد بافت اسکار شده باشد، برای رفع آن نمی‌توان کاری انجام داد. لذا هر چه دیرتر اقدام به درمان کنید، احتمال بروز عوارض ناشی از PID بیشتر می‌شود.
هنگام مصرف آنتی بیوتیک، علائم شما ممکن است قبل از درمان عفونت، از بین بروند اما ازبین رفتن علائم به معنی درمان کامل نیست. بنابر این حتی اگر علائم از بین بروند، باید تمام داروهای خود را مصرف کرده و پروسه‌ی درمان را کامل کنید.
تنها درمان خود شما کافی نیست. حتما شریک جنسی شما نیز باید درمان شود. در صورتی که شریک جنسی شما درمان نشود، پس از برقراری رابطه احتمال ابتلای مجدد بسیار بالاست. پس شریک جنسی تان را از بیماری‌تان مطلع سازید تا او نیز درمان شود.
قابل ذکر است که تا زمان درمان PID و رفع تمامی علائم نباید رابطه جنسی داشته باشید. معمولا داروهای آنتی‌بیوتیک این بیماری را درمان می‌کنند. در مواقع نادر ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد. اگر به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ ندهید یا آبسه پاره شود، نیاز به جراحی خواهید داشت.
اگر دوباره به یک STD آلوده شوید، می‌توانید دوباره به التهاب لگن مبتلا شوید.همچنین، اگر قبلا PID داشته اید، شانس ابتلا به این بیماری نزد شما بسیار بالاست.
اگر درمان نشوم چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شده و درمان شود، می‌توان از عوارض PID جلوگیری کرد. در غیر آن پیامد‌های بیماری التهاب لگن بسیار است. برخی از عوارض PID عبارت اند از:
۱- ایجاد بافت اسکار در خارج و داخل لوله‌های فالوپ که می‌تواند منجر به انسداد لوله شود
۲- حاملگی خارج از رحم (بارداری خارج از رحم)
۳- ناباروری (ناتوانی در باردار شدن)
۴- آبسه لوله تخمدان
۵- درد مزمن لگن (درد در قسمت تحتانی شکم ناشی از زخمی شدن لوله‌های رحمی و سایر اندام‌های لگن)
قابل ذکر است که عفونت می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت کند. در صورت گسترش به خون، این بیماری کشنده خواهد بود.
برای پیشگیری چه باید کرد؟
با استفاده از موارد زیر می‌توانید خطرابتلا به بیماری PID را کاهش دهید:
- تلاش کنید رابطه‌ی جنسی ایمن داشته باشید و از کاندوم و سایر روش‌های محافظت شده استفاده کنید
- اگر در معرض بیماری‌های مقاربتی بوده‌اید، حتما آزمایش‌های لازم را برای تشخیص انجام دهید.
- اگر دچار بیماری التهاب لگن شده‌اید، باید همسرتان آزمایش بیماری‌های مقاربتی بدهد. این کار از عود مجدد بیماری PID جلوگیری می‌کند.
- پس از اجابت مزاج برای جلوگیری از ورود باکتری به واژن، واژن را از جلو به عقب شستشو دهید.
- در مورد روش پیشگیری از بارداری با پزشک خود مشورت کنید. بسیاری از روش‌های پیشگیری از بارداری نمی‌توانند از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری کنند.
- زن و مرد هر دو باید بهداشت فردی خود را رعایت کنند تا رابطه‌ی جنسی سالمی داشته باشند
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هرزمانی که متوجه علائم شایع و مشکوک لگن شدید حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر نشانه‌های بیماری‌های مقاربتی را دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. سعی نکنید به گونه‌ی خوسرانه و با روش‌های خانگی بیماری خود را درمان کنید. سعی نکنید بدون مشورت و تشخیص پزشک از آنتی بیوتیک استفاده کنید. در اغلب موارد استفاده خودسرانه دارو و یا روش‌های دیگر منجر به تشدید بیماری و یا ایجاد بیماری‌های جدیدی شده که پروسه‌ی درمان را طولانی می‌سازد و یا عوارض ماندگاری را بر جای می‌گذارد.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
