سقط جنین
شایع‌ترین عارضه بارداری سقط جنین است. این بدان معنی است كه شایع‌ترین مشكل و خطری كه یک زن باردار و جنین او را تهدید می‌كند، سقط است. آنچه در این میان نباید فراموش كنیم این نكته است كه علاوه بر تمام معضلات و مشكلات جسمانی و فیزیكی، آسیب جدی روحی و روانی‌ای كه از دست دادن جنین بر مادر وارد می‌سازد، غیرقابل جبران است.
به طور عمومی به خروج محصول بارداری، پیش از هفته بیستم بارداری و یا با وزن کمتر از (۰.۵) کیلو سقط گفته می‌شود. سقط جنین، به معنای پایان یافتن بارداری در هر مرحله‌ای است که زندگی نوزاد در جریان است، اگرچه غالباً به لحاظ فنی و تخصصی، خاتمه یافتن بارداری به واسطه‌ی جراحی یا خارج کردن جنین یا رویان از رحم (قبل از آنکه قادر به ادامه حیات باشد) را نیز سقط جنین یا مرده‌زایی می‌گویند.
به طور کلی سقط جنین به دو دسته خود به خودی و سقط عمدی تقسیم می‌شود.
- سقط خودبه‌خودی
سقط جنین یا سقط خود به خودی، اتفاقی است که منجر به از دست دادن جنین قبل از هفته بیستم بارداری می‌شود. معمولاً در سه ماه اول بارداری اتفاق می‌افتد.
حدود ۷% سقط‌ها، نتیجه وجود نوعی اختلال کروموزومی در جنین، ۱۰%، اختلالات آناتومیک اندام‌های زایشی و ۱۵%، اختلالات هورمونی (پروژسترون، استروژن، دیابت یا بیماریهای تیروئید) است. علت حدود ۶% سقط‌های مکرر ناشناخته است و مابقی یعنی حدود ۵۵ تا ۶۳ درصد به علت نقص در فاکتورهای انعقادی یا پلاکت‌ها رخ می‌دهند.
بر خلاف سقط مکرر، علت اولین سقط در باردای‌های یک فرد یعنی در۹۰% موارد نقص کروموزومی است و ممکن است تا ۲۵% موارد، بارداری اول زنان را تحت تآثیر قرار دهد.
بیشتر موارد سقط در سه ماه اول بارداری (۱۲هفته اول) رخ می‌دهند و شایع‌ترین علت نیز نقایص كروموزومی است. در واقع به طور طبیعی جنین‌هایی كه اختلالات شدید كروموزومی دارند در همان ابتدا تصفیه شده و می‌میرند.
سقط جنین به دلایل مختلف پزشکی اتفاق می‌افتد که در بسا موارد از کنترل افراد خارج است. اما دانستن عوامل خطر، علائم و علل آن می‌تواند به مادر باردار در درک بهتر رویداد و دریافت هر گونه حمایت یا درمانی که ممکن است نیاز داشته باشد، کمک کند.
انواع سقط جنین
تمام جنین‌ها به یک شکل ازبین نمی‌روند بلکه انواع مختلفی از سقط جنین وجود دارد. بسته به علائم و مرحله‌ی بارداری، پزشک وضعیت مادر را به عنوان یکی از موارد زیر تشخیص می‌دهد:
۱- سقط جنین کامل: تمام بافت‌های بارداری از بدن مادرباردار دفع می‌شود.
۲- سقط جنین ناقص: مادر باردار مقداری از بافت یا مواد جفتی را از دست داده اما مقداری از آن هنوز در بدن مادر باقی می‌ماند.
۳- سقط جنین از دست رفته: جنین بدون اطلاع مادر باردار مرده و مادر باردار آن را به دنیا نمی آورد.
۴- تهدید به سقط جنین: خونریزی و گرفتگی عضلات نشان دهنده‌ی احتمال سقط جنین در آینده است.
۵- سقط جنین اجتناب ناپذیر: وجود خونریزی، گرفتگی و گشاد شدن دهانه رحم نشان می‌دهد که سقط جنین اجتناب ناپذیر است.
۶- سقط جنین سپتیک: عفونت در رحم مادرباردار رخ داده است.
علائم سقط جنین:
علائم سقط جنین نظر به مرحله‌ی بارداری مادر متفاوت است. در برخی موارد، سقط به قد ری سریع اتفاق می‌افتد که حتی ممکن است ندانید شما باردار بوده‌اید و آن نطفه نیز ازبین رفته است. علائم شایع سقط جنین به طور معمول عبارت اند از:
۱- لکه بینی شدید و ترشح بافت یا مایعات دیگر از واژن (در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم فوراً به پزشک مراجعه کنید)
۲- گرفتگی
۳- درد لگن
۴- خونریزی (ممکن است از چند ساعت تا چند روز خونریزی واژینال وجود داشته باشد)
عوارض سقط جنین
سقط جنین به هر روشی که باشد عوارض خاصی را با خود به همراه خواهد داشت. عفونت یکی از مهم‌ترین عوارضی است که بعد از این امر به وجود می‌آید. ممکن است دلیل عفونت رابطه جنسی یا استفاده از تامپون برای مهار خونریزی باشد. بنا پزشکان توصیه می‌کنند که بعد از سقط برای مدتی رابطه‌ی جنسی نداشته باشید و از تامپون نیز استفادده نکیند. به طور معمول موارد زیر از جمله‌ی عوارض سقط جنین است:
۱- بوی بد ترشحات واژن
۲- درد در ناحیه لگن
۳- تب
۴- حالت تهوع
۵- درد سینه
۶- خستگی مفرط
عوامل خطر سقط جنین
مواردی وجود دارند که به طور معمول خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند و این لزوما به این معنی نیست که حتما شما کاری انجام داده اید و این خطر ایجاد شده است.
در دوران بارداری، بدن زن باردار هورمون‌ها و مواد مغذی را برای جنین در حال رشد، تامین می‌کند و این هورمون‌ها سبب رشد جنین می‌شود. بیشتر سقط‌های سه ماه اول بارداری به این دلیل اتفاق می‌افتد که جنین به طور طبیعی رشد نمی‌کند. عوامل مختلفی در عدم رشد جنین نقش دارند:
- مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی
۱- مرگ جنین داخل رحمی
۲- حاملگی مولار
۳- تخمک سوخته
- شرایط زمینه‌ای و عادات سبک زندگی
شرایط مختلف سلامت زمینه‌ای و عادت‌های سبک زندگی نیز ممکن است در رشد جنین اختلال ایجاد کند. به طور معمول ورزش، رابطه جنسی و کار کردن باعث سقط جنین نشده و نیز تأثیر مخربی در پی نخواهد داشت اما قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا تشعشعات مضر می‌تواند تاثیرات مخربی بر روی جنین برجای بگذارد. شرایطی که می‌تواند در رشد جنین اختلال ایجاد کند عبارت اند از:
۱- رژیم غذایی نامناسب یا سوءتغذیه
۲- مصرف مواد مخدر و الکل
۳- سن بالای مادر
۴- بیماری تیروئید درمان نشده
۵- مشکلات هورمونی
۶- دیابت کنترل نشده
۷- عفونت‌ها
۸- ضربه
۹- اضافه وزن
۱۰- مشکلات دهانه رحم
۱۱- رحم با شکل غیر طبیعی
۱۲- فشار خون بالا
۱۳- مسمومیت غذایی
۱۴- داروهای خاص (همیشه قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که استفاده‌ی آن دارو برای استفاده در دوران بارداری عوارضی در پی ندارد.)
سقط یا پریود؟
بسیاری از اوقات، سقط جنین ممکن است حتی قبل از اینکه متوجه شوید باردار هستید، اتفاق بیفتد. زیرا مانند دوره‌ی قاعدگی، برخی از علائم سقط جنین نیز همراه با خونریزی و گرفتگی عضلات است. با وصف این حتما برای شما نیز سوال برانگیز است که چگونه می‌توان تشخیص داد که شما در وضعیت پریود قرار دارید یا جنین‌تان سقط شده است؟
هنگام تلاش برای تمایز بین پریود و سقط جنین، باید چندین عامل را در نظر گرفت:
- علائم: درد شدید کمر یا شکم و همچنین دفع مایعات و لخته‌های بزرگ می‌تواند نشان دهنده‌ی سقط جنین باشد.
- زمان: سقط جنین در اوایل بارداری ممکن است با پریود اشتباه گرفته شود. با این حال، این احتمال پس از هشت هفته بارداری کمتر است.
- مدت زمان علائم:علائم سقط جنین معمولا هر روز شدیدتر می‌شود و بیشتر از یک دوره‌ی قاعدگی طول می‌کشد. بنابر این اگر خونریزی شدید دارید یا فکر می‌کنید که سقط جنین دارید، باید به پزشک مراجعه کنید .
پیشگیری از سقط جنین
همه سقط‌ها قابل پیشگیری نیستند. با این حال، می‌توان اقداماتی را برای کمک به حفظ یک بارداری سالم انجام داد. برای حفظ بارداری این موارد را حتما رعایت کنید:
۱- مراقبت‌های دوران بارداری را به طور منظم در طول بارداری انجام دهید. در دوران بارداری از مصرف الکل، مواد مخدر و سیگار خودداری کنید.
۲- قبل و در طول بارداری وزن مناسبی داشته باشید. ازعفونت جلوگیری کنید. دست‌های خود را کاملاً بشویید و از افرادی که بیمار هستند، دوری کنید.
۳- مقدار کافئین را محدود کنید. برای اطمینان از اینکه شما و جنین در حال رشدتان، مواد مغذی کافی دریافت می کنید، ویتامین‌های دوران بارداری را حتما مصرف کنید. یک رژیم غذایی سالم و متعادل با مقدار زیادی میوه و سبزیجات داشته باشید.
به یاد داشته باشید که سقط جنین به این معنا نیست که در آینده باردار نخواهید شد. اکثر زنانی که سقط جنین می‌کنند بعداً بارداری سالمی دارند. اطلاعات بیشتری در مورد راه های جلوگیری از سقط جنین دریافت کنید.
- سقط جنین عمدی
گاه هیچ مشکلی درفرآیند طبیعی بارداری وجود ندارد و زنان به طور ارادی و با استفاده از روش‌های طبی و یا جراحی به حاملگی شان خاتمه می‌دهند. در موارد سقط عمدی جنین که مادر خود اقدام به سقظ می‌کند، دلایل متفاوتی وجود دارد. این دلایل بستگی به شرایط روحی و جسمی مادر دارد. عدم سلامت مادر، ناتوانی در تامین مالی فرزند، خشونت خانگی، عدم حمایت از مادر، عدم سلامت روحی مادر و… از جمله‌ی دلایلی‌اند که زنان ناگزیر می‌شوند دست به سقط جنین زنند. با وصف این در صورتی که سقط عمدی جنین با دستور پزشک و بنابر دلایل پزشکی انجام شود (سقط قانونی) و در صورتی که به درخواست والدین و بدون دستور پزشک صورت گیرد (سقط غیرقانونی) گفته می‌شود.
مراقبت‌های بعد از سقط
سقط جنین یک تجربه تلخ برای مادران است. با این حال باید بدانید که اگر یك بار سابقه سقط داشته‌اید، می‌توانید یك بار دیگر شانس خود را برای بارداری امتحان كنید. البته بهتر است در زمان مناسبی كه پزشك به شما توصیه می‌كند، باردار شوید. این زمان به سن و سال شما و همسرتان بستگی دارد. از یك سو تاخیر موجب بهبود وضعیت روحی و تغذیه‌ای مادر می‌شود، از سوی دیگر افزایش سن یكی از خطرات بروز سقط است.
اگر سن شما و همسرتان بالا است، بهتر است زودتر برای بچه‌دار شدن مجدد امتحان كنید، ولی اگر جوان‌تر هستید می‌توانید اندكی صبر كنید. به هر حال پس از گذشت چند ماه مادر توانایی بارداری مجدد را كسب می‌کند. مهم این است كه بیشتر از یك بار شانس مجدد را امتحان نكنید و اگر دو بار سابقه سقط داشته اید بهتر است بررسی‌های لازم برای كشف علت سقط را آغاز کنید.
به یاد داشته باشید که پزشکان توصیه می‌کنند که بعد از سقط جنین، برای مدتی رابطه‌ی جنسی نباید انجام شود و از تامپون‌ها نیز استفاده نشود زیرا باعث عفونت و زمینه‌ی بروز مشکلات دیگر می‌شود.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
