سازمان ملی مهاجرت جمهوری اسلامی ایران امسال اقدام به طرح و راه اندازی سامانه هوشمند «سهما» کرد تا کلیه فرآیند ثبت‌نام تمام دانش‌آموزان اتباع و خارجی در مدارس ایران از طریق این سامانه انجام شود. این طرح جهت ساماندهی مطلوب و هدفمند اتباع و مهاجرین خارجی در این کشور اتخاذ و عملی گردید.
بر اساس آمار اداره کل آموزش و پرورش استان خرسان رضوی ایران هم اکنون ۶۵ هزار دانش‌آموز مهاجر در این استان وجود دارد که همه نیازمند آموزش و پرورش هستند. بر اساس طرح سازمان ملی مهاجرت جمهوری اسلامی ایران، دانش‌آموزان غیر ایرانی جهت برخورداری از آموزش و رفتن به مدرسه باید به دو سامانه «سهما» و «مای میدیو» ثبت‌نام کنند. با توجه به تجربه نخست اجرایی این طرح، تنوع مدارک اقامتی اتباع و مهمتر عدم آگاهی خانواده‌های مهاجر برای پیشبرد ثبت‌نام فرزندان‌شان در این سامانه، مشکلات بسیاری ایجاد شد.
مجتمع آموزشی فروغ رسالت و کانون نخبگان جوان افغانستانی در استان خراسان رضوی با درک شرایط موجود و عدم آشنایی مهاجرین از این فرآیند دفتری را ایجاد تا برای دانش‌آموزان مهاجر ثبت‌نام را به گونه‌ی رایگان انجام دهند.
عبدالقدوس یاسین زاده مسوول این مجتمع در صحبت با رسانه گوهرشاد می‌گوید: «پروسه ثبت‌نام دانش‌آموزان مهاجر در مدارس ایران امسال تغییر کرد. پروسه مغلق بود و ما می‌دیدیم که والدین اصلا نمی‌توانند فرزندان‌شان را در این سامانه ثبت کنند و روزها و هفته‌ها سرگردان بودند، بنا ما این دفتر را در هماهنگی با دفتر اتباع و مهاجرین اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی ایجاد کردیم تا کار هموطن ما در ایران زودتر و راحت‌تر انجام شود و تمام این خدمات را هم رایگان ساختیم.»
دفتر انجمن نخبگان جوان افغانستانی تحت نظر مجتمع آموزشی فروغ رسالت و هماهنگی خیریه امام جواد فعالیتاش را از تاریخ یازدهم سنبله آغاز کرد.
معصومه حسن زاده، مسوول اجرایی این دفتر در استان خراسان رضوی ایران می‌گوید مهاجران، مدل‌های گوناگونی از اقامت دارند که این تنوع خود سبب پیچیدگی بیشتر فرآیند ثبت‌نام دانش‌آموزان شده است.
او می‌افزاید: «مدارک اقامت مهاجران گوناگون است؛ یک تعداد سربرگه دارند، یک تعداد کارت آمایش دارند، تعدادی کارت هویت دارند، یک تعداد دفترچه اقامت با ویزا دارند، تعدادی دفترچه اقامت دایم دارند و تعدادی دفترچه اقامت ویژه دارند. این تنوع و تعدد در مدارک اقامت سبب شده تا والدین دانش‌آموزان هنگام ثبت نام ندانند چه نوع کدی را و مشخصا در کجا وارد کنند. خانواده‌ها هفته‌ها سرگردان بودند. مبالغ هنگفتی را به کافی‌نت‌ها پرداخت می‌کردند و کارشان هم نمی‌شد و این برای ما نگران کننده بود و ما سعی کردیم تسهیل‌گری کنیم.»
خانم حسن زاده می‌گوید گوناگونی مدارک بخشی از مشکلات بود. اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی به این حجم از تنوع مدارک اقامتی اشراف نداشتند، حجم کار بالا بود و مهمتر از همه هنگامی که افغانستان سقوط کرد افغان‌ها از ولایت‌های مختلف به ایران پناه آوردند و تعدد لهجه‌های بومی و منطقوی به قدری بود که آموزش و پرورش ایران متوجه این لهجه‌ها نمی‌شدند و این بیش از هر زمان دیگری تاسیس چنین دفتری را می‌طلبید.
مسوول اجرایی دفتر انجمن نخبگان جوان افغانستانی می‌افزاید هنگامی که این دفتر ایجاد شد اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی تمامی دانش‌آموزان مهاجری که به این اداره مراجعه می‌کردند را به این دفتر ارجاع می‌دادند.
پیش از تاسیس این دفتر خانواده‌های مهاجر جهت ثبت‌نام دانش‌آموزشان یا به اداره کل آموزش و پرورش استان خرسان رضوی مراجعه می‌کردند یا ناگزیر بودند تا با پرداخت هزینه‌ها‌ی هنگفت دست به دامن کافی‌نت‌ها شوند.
خانم حسن زاده می‌گوید: «نظر به شرایط دانش‌آموز، ما در این دفتر خدمات ارائه می‌کردیم؛ عده‌ای باید معادل سازی می‌شدند، تعدادی نیاز بود سطح بندی شوند، ما راهنمایی می‌کردیم که کجا و چگونه آزمون بدهند، چگونه روند ثبت‌نام شان را پیگیری و مدارک‌شان را تکمیل کنند، چگونه تعیین سطح شوند، چگونه کد شناسایی یکتا با مراجعه به دفتر کفالت تهیه کنند، چگونه سنجش نزد آن‌ها انجام شود و در هر بخشی اگر نیازمند همکاری و کمک داشتند ما با آن‌ها همکاری می‌کردیم.»
روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ دانش‌آموز مهاجر و خارجی به دفتر انجمن نخبگان افغانستانی مراجعه می‌کردند. بر اساس آماری که مسوول اجرایی این دفتر ارائه می‌دهد از شروع فعالیت این دفتر تا کنون نزدیک به ۱۰ هزار دانش‌آموز از طریق این مرکز ثبت مدارس ایران شدند که ۹۸ درصد این آمار را اتباع کشور افغانستان و مابقی را دانش آموزان کشورهای عراق، هند، ترکیه و پاکستانی تشکیل می‌دهند.
دانش‌آموزان مهاجر محروم از آموزش
بر اساس آمار اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی از ۶۵ هزار دانش آموز افغانستانی موجود در این استان تنها ۶۵ الی ۷۰ درصد این آمار توانستند در مدارس ثبت‌نام و از آموزش بهرمند شوند. خانم حسن زاده می‌گوید باقی دانش‌آموزان که تعداد شان هم کم نیست بنابر مشکل در مدرک اقامت‌شان از رفتن به مدرسه محروم شدند.
او می‌گوید: «برخی از دانش‌آموزان نوع مدرک اقامتی پدر با مادر متفاوت بوده و دانش‌آموز نتوانسته جذب مکتب شود، یا سربرگه خانواده از استان دیگری صادر شده و خانواده در حال حاضر در استان دیگری زندگی می‌کند و یا پاسپورت و یا مدرک اقامتی خود را نتوانستند تمدید کنند و اینگونه دانش‌آموز از ثبت نام مدرسه باز مانده است.»
او تاکید می‌کند که بر اساس آماری که به شکل غیر رسمی منتشر شده حدود ۲۰ هزار دانش‌آموز مهاجر و خارجی امسال از استان خرسان رضوی از رفتن به مدرسه بازمانده‌اند. هرچند خانم حسن زاده می‌گوید که اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی نامه‌ای به تهران زده تا به هر طریق ممکن این دانش‌آموزان از مدرسه باز نمانند.
از سویی او می‌گوید که مصوبه ثبت‌نام دانش‌آموزان غیرایرانی در سامانه سهما و مای میدیو از سوی اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی دیر به آن‌ها ابلاغ شده ورنه آن‌ها می‌توانستند دانش‌آموزان بیشتری را نیز ثبت‌نام کنند.
قابل ذکر است که سایت سهما و مای میدیو برای زمان محدودی مسدود شد و سپس مجددا در دسترس قرار گرفت و کارکنان این دفتر توانست مجددا روند ثبت‌نام دانش‌آموزان را از سرگیرد.
خانم حسن زاده در پاسخ به این پرسش که چه دانش‌آموزانی با مراجعه به این دفتر از ثبت‌نام باز ماندند گفت: «دانش‌آموزانی که مدارک کافی نداشتند، دیر مراجعه کردند، خارج از کشور بودند، کارنامه نداشتند، هدایت تحصیلی نداشتند و یا مدارک‌شان مشکل داشتند که علی رغم راهنمایی و کمک‌های ما مشکل برطرف نشد و ثبت‌نام نشدند.»
همزمان عبدالقدوس یاسین زاده، مسوول مجتمع آموزشی فروغ رسالت و کانون نخبگان جوان افغانستانی در استان خراسان با اشاره به تبعات بازماندن دانش‌آموز از آموزش و پرورش می‌گوید هنگامی که یک دانش‌آموز از رفتن به مدرسه باز می‌ماند تبعات بسیار بدی به همراه دارد. بار روانی و اجتماعی‌ای که خود دانش‌آموز و خانواده‌اش تحمل می‌کنند بالاست و اگر درست مدیریت نشود می‌تواند بشدت گراف جرایم جنایی را افزایش دهد.
او تاکید می‌کند که تلاش دارند تا در سال آینده دفتر انجمن نخبگان افغانستانی را در استان‌های تهران، یزد، قم و اصفهان نیز ایجاد کنند تا مهاجران بیشتری از این خدمات به گونه رایگان بهرمند شوند و هیچ دانش‌آموزی از آموزش و پرورش محروم نماند.
ایجاد مدارس برای دانش‌آموزان افغانستانی در ایران
مسوول مجتمع آموزشی فروغ رسالت و کانون نخبگان جوان افغانستانی در استان خرسان رضوی از تاسیس مکتبی خاص برای اتباع افغانستان خبر می‌دهد.
او می‌گوید: «یکی از اهداف ما این است که برای دختران و پسران افغانستانی که در ایران هستند مدارسی ایجاد کنیم تا آن‌ها از آموزش و پرورش بهرمند شوند و در کنار آن هویت اصلی‌شان که تبعه کشور افغانستان هستند نیز حفظ شود.»
او تاکید می‌کند که سیستم ثبت مدارس برای اتباع در ایران بسیار پیچیده بوده و این امر سبب شده تا تاسیس مکتب برای امسال محقق نشود.
علاوه بر این، آقای یاسین زاده از ثبت انجمن ملی نخبگان افغانستانی خبر می‌دهد که از مدتی به این سو فعالیتاش را آغاز کرده و در راستای شناسایی نخبگان دانش‌آموز ودانشجویان مهاجر افغان فعالیت می‌کند.
آنگونه که آقای یاسین زاده می‌گوید تا کنون تعدادی از نخبگان شناسایی و برای شماری از آن‌ها بورسیه‌های تحصیلی در دانشگاه‌های معتبر داده شده و شماری نیز از حمایت مالی برخوردار شدند.
او تاکید می‌کند که تلاش برای رشد هرچه بیشتر مهاجران افغانستانی در ایران ادامه دارد و قرار است این توانمندی‌ها کشف و سپس در سطح ملی و بین‌المللی شناسانده شده و مورد تقدیر و حمایت قرار گیرند.
