آپاندیس چیست؟
آپاندیس زائده کوچکی است که به روده بزرگ متصل شده و در قسمت پایین و سمت راست شکم قرار دارد. به دلیل مجرای باریکی که دارد، ممکن است تخلیه در آپاندیس به‌خوبی صورت نگیرد و این مسئله می‌تواند باعث انسداد در آن شود. در صورتی که آپاندیس مسدود شود، باکتری‌ها می‌توانند در آن تکثیر شوند و منجر به تشکیل چرک و تورم در آپاندیس شوند. این تورم و فشار، باعث درد شدید و احساس ناراحتی در ناحیه شکم می‌شود.
آپاندیسیت
آپاندیسیت وضعیتی است که در آن آپاندیس ملتهب می‌شود. این التهاب می‌تواند منجر به درد شدید و ناگهانی در قسمت پایین و راست شکم شود. آپاندیس کیسه‌ای کوچک و لوله‌ای شکل به اندازه یک انگشت است که از انتهای راست پایین روده بزرگ بیرون می‌زند. با حرکت مدفوع در روده بزرگ، ممکن است آپاندیس مسدود یا عفونی شود، که این عفونت می‌تواند به التهاب آپاندیس منجر شود. در صورت التهاب و تورم بیش از حد، آپاندیس ممکن است پاره شده و عفونت به سایر نواحی شکم منتقل شود.
علل آپاندیسیت
آپاندیسیت یکی از شایع‌ترین علل برای جراحی اورژانسی است و معمولاً زمانی رخ می‌دهد که آپاندیس به‌دلیل مسدود شدن توسط مدفوع، جسم خارجی، تومور یا حتی انگل‌ها، نتواند به‌درستی تخلیه شود.
علائم آپاندیسیت
علائم آپاندیسیت می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و تشخیص آن به‌ویژه در کودکان خردسال، افراد مسن و زنان در سن باروری دشوارتر است.
اولین علامت شایع، درد در اطراف ناف یا در قسمت بالایی شکم است. این درد ممکن است در ابتدا خفیف باشد، اما به‌تدریج شدت آن افزایش یافته و به سمت راست و پایین شکم منتقل شود. علاوه بر درد، فرد ممکن است دچار کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ و تب خفیف شود.
پس از گذشت 12 تا 24 ساعت از شروع علائم، درد معمولاً در ناحیه‌ای مشخص به نام “نقطه مک‌برنی” متمرکز می‌شود. این نقطه مستقیماً بالای آپاندیس قرار دارد و درد در این ناحیه با راه رفتن، سرفه یا انجام حرکات ناگهانی شدیدتر می‌شود. علائم دیگر آپاندیسیت شامل موارد زیر است:
- لرز و تب
- سفتی در مدفوع
- اسهال
- تهوع و استفراغ
آزمایشات تشخیص آپاندیسیت
پزشک بر اساس علائم گزارش‌شده از سوی بیمار به آپاندیسیت مشکوک می‌شود و برای تأیید تشخیص، یک معاینه فیزیکی دقیق انجام می‌دهد. اگر بیمار دچار آپاندیسیت باشد، فشار دادن ناحیه پایین سمت راست شکم باعث افزایش درد می‌شود. در مواردی که آپاندیس پاره شده باشد، لمس ناحیه شکم ممکن است درد شدیدی به همراه داشته باشد و عضلات شکم سفت شوند. گاهی در معاینه رکتوم نیز حساسیتی در سمت راست روده بزرگ مشاهده می‌شود.
آزمایشات مورد نیاز برای تشخیص آپاندیسیت
تشخیص آپاندیسیت معمولاً با انجام مجموعه‌ای از آزمایشات پزشکی ممکن است، از جمله:
- آزمایش خون: این آزمایش می‌تواند نشانه‌های عفونت را که ممکن است در آپاندیس رخ داده باشد، آشکار کند.
- آزمایش ادرار: برای رد احتمال عفونت دستگاه تناسلی و تشخیص دقیق آپاندیسیت ضروری است.
- آزمایشات تصویربرداری: سونوگرافی شکم یا سی‌تی‌اسکن می‌تواند وجود تورم و التهاب در آپاندیس را تأیید کند. همچنین، در برخی موارد پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای رد احتمال سایر بیماری‌ها تجویز کند.
درمان آپاندیسیت
آپاندیسیت به‌عنوان یک وضعیت اورژانسی شناخته می‌شود و باید در بیمارستان درمان شود. درمان استاندارد آپاندیسیت شامل دارو و جراحی است، اگرچه در برخی موارد خاص، فقط درمان دارویی کافی خواهد بود.
تقریباً همه بیماران مبتلا به آپاندیسیت به آنتی‌بیوتیک نیاز دارند، زیرا حتی اگر عفونتی در شروع مشاهده نشود، آپاندیسیت معمولاً منجر به عفونت می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها همچنین به‌عنوان یک درمان پیشگیرانه پیش از جراحی استفاده می‌شوند.
جراحی آپاندکتومی
در صورتی که آپاندیسیت تشخیص داده شود، زمان بسیار مهم است، زیرا آپاندیس ممکن است در عرض 36 ساعت پس از اولین بروز علائم پاره شود. بنابراین، جراحی آپاندکتومی (برداشتن آپاندیس) معمولاً در کمتر از 24 ساعت پس از تشخیص انجام می‌شود. این عمل یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها در سراسر جهان است و اغلب با روش‌های کم‌تهاجمی مانند جراحی لاپاراسکوپی انجام می‌شود.
برداشتن آپاندیس عوارض جانبی خاصی ندارد و اگر آپاندیس قبل از پاره شدن برداشته شود، معمولاً روند بهبودی سریع خواهد بود.
عوارض احتمالی پس از پارگی آپاندیس
در صورتی که آپاندیس قبل از جراحی پاره شود، بهبودی ممکن است زمان بیشتری ببرد و احتمال بروز مشکلاتی نظیر:
- آبسه
- انسداد روده
- عفونت داخل شکم (پریتونیت)
- عفونت زخم پس از جراحی
وجود دارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
در صورت بروز درد در سمت پایین راست شکم یا هر یک از علائم دیگر آپاندیسیت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا با انجام بررسی‌های لازم، تشخیص دقیق صورت گیرد و از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
زمان نقاهت پس از آپاندکتومی
اگر آپاندکتومی به‌صورت لاپاراسکوپی و بدون عارضه انجام شود، بیمار ممکن است همان روز به خانه بازگردد. اما در صورت بروز عوارض یا نیاز به جراحی باز، بیمار ممکن است لازم باشد مدت بیشتری در بیمارستان بستری شود. معمولاً به چند روز استراحت در منزل برای کاهش درد نیاز است و اکثر افراد ظرف شش هفته به‌طور کامل بهبود می‌یابند.
چه شرایط دیگری ممکن است با آپاندیسیت اشتباه گرفته شود؟
علائم آپاندیسیت می‌تواند با علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر مشابه باشد، به‌ویژه در زنان. شرایطی که بر اندام‌های لگنی تأثیر می‌گذارد، مانند مشکلات سیستم ادراری و دستگاه تناسلی زنان، ممکن است بسیار شبیه به آپاندیسیت به نظر برسد. برخی دیگر از اندام‌های ناحیه تحتانی شکم نیز می‌توانند علائمی مشابه آپاندیسیت ایجاد کنند که تشخیص دقیق و به‌موقع آن را دشوار می‌کند.
چه چیزی باعث آپاندیسیت می‌شود؟
اندازه کوچک و محل قرارگیری آپاندیس باعث می‌شود که به‌راحتی مسدود و عفونی شود. روده بزرگ محل تجمع بسیاری از باکتری‌ها است، و در صورتی که تعداد زیادی از آن‌ها در آپاندیس گیر بیفتند، به سرعت رشد کرده و باعث عفونت می‌شوند. گاهی اوقات آپاندیسیت با عفونت اولیه آغاز می‌شود و گاهی اوقات عفونت به عنوان نتیجه‌ای ثانویه رخ می‌دهد. التهاب و تورم در آپاندیس ممکن است دهانه آن را باریک یا کاملاً مسدود کند، و در نتیجه باکتری‌ها به دام بیفتند و عفونت شدیدتر شود.
علل شایع التهاب، تورم، انسداد و عفونت در آپاندیس
- مدفوع سفت‌شده (سنگ آپاندیس): رسوبات سخت و کلسیفیه مدفوع، که به آن آپاندیکولیت یا سنگ آپاندیس گفته می‌شود، ممکن است در دهانه آپاندیس گیر کنند. این رسوبات باکتری‌ها را با خود حمل می‌کنند و می‌توانند باکتری‌های موجود در آپاندیس را نیز به دام بیندازند.
- هیپرپلازی لنفوئید: سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است که با تولید و آزادسازی گلبول‌های سفید خون در بافت‌ها به مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند. در مواردی، بافت لنفاوی آپاندیس ممکن است متورم شود، حتی اگر عفونت اصلی در جای دیگری از بدن رخ داده باشد. بافت متورم آپاندیس ممکن است باعث انسداد آن و عفونت داخلی شود.
- کولیت: کولیت به التهاب روده بزرگ اشاره دارد که ممکن است ناشی از عفونت یا بیماری التهابی روده باشد و آپاندیس را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این التهاب می‌تواند باعث تحریک و تورم آپاندیس شود.
عوامل دیگری که می‌توانند دهانه آپاندیس را مسدود کنند
عواملی مانند تومورها، انگل‌ها و فیبروز سیستیک نیز ممکن است به انسداد و عفونت آپاندیس منجر شوند.
چه چیزی باعث آپاندیسیت مزمن می‌شود؟
آپاندیسیت مزمن وضعیتی است که التهاب آپاندیس به طور خفیف و برای مدت طولانی به صورت روشن و خاموش رخ می‌دهد. تئوری آپاندیسیت مزمن این است که این التهاب ممکن است ناشی از بیماری مزمنی مانند بیماری التهابی روده یا رشد باکتریایی خفیف باشد. همچنین، ممکن است انسدادی باشد که به صورت مداوم در دهانه آپاندیس حرکت می‌کند و التهاب مکرر ایجاد می‌کند. التهاب مزمن می‌تواند در نهایت منجر به هیپرپلازی لنفوئید یا حتی تشکیل بافت اسکار در آپاندیس شود، اگر مدت طولانی ادامه یابد.
آیا آپاندیسیت ژنتیکی است؟
شواهد نشان می‌دهد که داشتن سابقه خانوادگی آپاندیسیت می‌تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد، اما دلیل دقیق آن هنوز مشخص نیست. خود آپاندیسیت به طور مستقیم ارثی نیست، اما ممکن است عوامل ژنتیکی در برخی از علل آن دخیل باشند.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
