شماری زنان معترض و اعضای جنبش اعتراضی زنان پنجره امید می‌گویند که  طرح موزاییک یوناما یا دفتر نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان، در تضاد با اصول بنیادین حقوق بشر است. این جنبش اعتراضی با نشر اعلامیه‌ای گفته است که یوناما با طرح موزاییک، حکومت سرپرست را بدون هیچ‌گونه شرط حقوق بشری، به عنوان شریک گفتگو معرفی کرده که این طرح خود بازتاب‌دهنده‌ی انحصار قدرت است. در ادامه آمده است: «در این طرح، صدای هیچ زن معترض، هیچ قربانی خشونت و هیچ گروه مقاومت مدنی شنیده نشده است. این رویکرد، نفی کامل تنوع  سیاسی، اجتماعی و جنسیتی مردم افغانستان است.» زنان معترض با اشاره به محدویت‌های زنان در افغانستان تاکید کرده‌اند که یوناما خواهان «تعامل سازنده» با حکومت فعلی است. آنان نوشته‌اند: «این طرح عملا پیام می‌دهد که آپارتاید جنسیتی پذیرفتنی است و یوناما، با سکوت در برابر سرکوب ساختاری زنان، به جهان اعلام می‌کند که می‌توان تبعیض جنسیتی را نهادینه کرد و باز هم مشروعیت بین‌المللی به دست آورد.» زنان معترض طرح ارایه‌ شده یوناما را خیانت به مردم افغانستان دانسته‌اند. آن‌ها خواهان لغو فوری طرح موزاییک و آغاز یک روند جامع واقعی با مشارکت نمایندگان مستقل زنان، فعالان مدنی، قربانیان جنگ و نهادهای دموکراتیک شده است. همچنین زنان معترض در این اعلامیه، خواستار تضمین بازگشت بی‌قید و شرط دختران به آموزش، زنان به کار و حضور فعال زنان در زندگی عمومی به عنوان پیش شرط هر نوع  گفتگو شده‌اند. آنان از شورای امنیت سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی خواسته‌اند که آپارتاید جنسیتی در افغانستان را به رسمیت شناخته و آن را محکوم نماید. این در حالی است که یوناما چندی پیش طرحی را به منظور حل بحران جاری سیاسی، حقوق بشری و انسانی در افغانستان تهیه کرده و در نشست اخیر «فرمت دوحه» ارائه داده است. این سند زیر عنوان «رویکرد جامع برای افغانستان»، در ۱۰ صفحه به عنوان «نقشه‌ی راه موزاییک»، در تاریخ ۱۷ فبروری سال  ۲۰۲۵ میلادی به اشتراک گذاشته شده و مستند به توصیه‌های «ارزیابی مستقل وضعیت افغانستان» است که پیش‌تر توسط شورای امنیت سازمان ملل منتشر شد.

بخش حقوق‌‌بشر یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان درتازه‌ترین گزارش داده است که حکومت سرپرست افغانستان از ۱۷ جنوری تا سوم فبروری سال جاری میلادی، ۵۰ مرد از اسماعیلیه‌های ولایت بدخشان را مجبور به تغییر مذهب و گرویدن به مذهب سنی کرده است. در این گزارش که امروز (پنج‌شنبه، ۱۱ ثور) از سوی دفتر هیأت معاونت سازمان ملل منتشر شده، آمده است که این افراد شب‌هنگام به‌منظور «بازجویی دینی» از خانه‌های شان برده شدند و کسانی‌که از تغییر مذهب امتناع کردند، تهدید به مرگ شدند و مورد ضرب‌وشتم و اجبار قرار گرفتند. در گزارش آمده است که افراد حکومت فعلی چندین مدرسه دینی در مناطق اسماعیلیه نشین بدخشان تاسیس کرده‌اند و از کودکان اسماعیلیه خواسنه‌اند که در این مدارس ثبت نام کنند. در ادامه آمده است که کودکان این افراد آموزش‌های دینی مبتنی بر مذهب سنی را فراگیرند. همچنین پیش از این نیز شماری از نهادهای حقوق‌ بشری گزارش داده بودند که حکومت فعلی شیعیان اسماعیلیه در بدخشان را مجبور به تغییر مذهب کرده است. از جمله نهاد حقوق‌‌ بشری «رواداری» در ۲۹ ماه حوت سال پیش با نشر گزارشی گفت که شماری از شیعیان اسماعیلی را مجبور به تغییر مذهب شدند. همچنین این نهاد گفت که افراد حکومت فعلی در چندین ولسوالی بدخشان مدارس دینی ایجاد کرده‌اند و در هر مدرسه برای ۱۰۰ تا ۲۰۰ دانش‌آموز اسماعیلی‌مذهب، فقه حنفی تدریس می‌کنند. گزارش‌های متعددی نیز از آزارواذیت‌ شیعیان اسماعیلی منتشر شده است.

یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان به مناسبت «روز جهانی آگاهی از ماین‌ و کمک به ماین پاکی» اعلام کرده است که افغا‌نستان از جمله‌ی آسیب‌دیده‌‌ترین کشورها از مواد انفجاری باقی‌مانده از جنگ است. این نهاد امروز (جمعه، ۱۵ حمل) با نشر ویدیویی در حساب کاربری ایکس خود نوشته است: «در جریان چندین دهه جنگ، ده‌ها هزار شهروند عادی افغانستان، به‌دلیل‌ ماین‌ها و مواد منفجره‌ی باقی‌مانده از جنگ جان یا اعضای بدن‌شان را از دست داده‌اند.» هیأت معاونت سازمان ملل متحد برای افغانستان در ادامه تاکید کرده است که اکنون بیشتر قربانیان انفجار ماین‌ها، کودکان هستند. یوناما در پیام ویدیویی‌اش افزوده است که کار ماین پاکی یک روند دشوار، خطرناک و پرهزینه است. این نهاد گفته است که آموزش برای جلوگیری از حوادث و توان‌بخشی افرادی که دارای معلولیت شده‌اند، از اهمیت ویژه برخوردار است. در ادامه آمده است که افغانستان برای ماین پاکی به شدت نیازمند حمایت گسترده جامعه‌ی جهانی است و این حمایت نه تنها جان‌ها را نجات می‌دهد، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده‌ی امن‌تر، باثبات‌تر و شکوفاتر برای افغانستان محسوب می‌شود. سازمان ملل متحد با نشر گزارشی گفته است که ۳.۳ میلیون نفر در افغانستان در شعاع یک‌ کیلومتری ماین‌ها و مواد انفجاری زندگی می‌کنند. همچنین اوچا یا دفتر هماهنگ کننده‌ی کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد، برای ماین‌پاکی در افغانستان در سال ۲۰۲۵ میلادی ۲۱.۹ میلیون دالر بودجه درخواست کرده است.

یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد برای افغانستان از ادامه‌ی محرومیت دختران از آموزش به «شدت ابراز نگرانی و ناامیدی» کرده و می‌گوید این محدودیت یکی از دلایل اصلی ادامه‌ی منزوی‌بودن افغانستان از جامعه‌ی جهانی است. این دفتر امروز (چهارشنبه، ۶ حمل) با نشر اعلامیه‌ای به نقل از رزا اوتنبایوا، نماینده‌ی دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان نوشته است که منع آموزش دختران تنها سبب پیچیده‌شدن حقوق بشری، کمک‌های بشری و بحران‌های اقتصادی می‌شود. خانم اوتنبایوا تاکید کرده است: «سال جدید آموزشی افغانستان آغاز گردیده است، اما بازهم با نبود آشکار و زیان‌بار دختران در صنف‌ها.» وی افزوده است که منع آموزش نه تنها به آینده‌ی دختران آسیب می‌رساند، بلکه صلح و رفاه تمام مردم افغانستان را نیز متضرر می‌کند. رزا اوتونبایوا گفته است: «از بابت این که مقام‌های حاکم درخواست مردم را در سراسر کشور نادیده می‌گیرند، عمیقاً ناامید هستم.» همچنین براساس آمار یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد، با ادامه‌ی محدودیت بر آموزش دختران در افغانستان، تنها در سال جاری ۴۰۰ هزار دختر از آموزش محروم می‌شوند و شمار کل دختران محروم از آموزش به ۲.۲ میلیون دختر می‌‌رسند. یونیسف تاکید کرده است که با ادامه‌ی محدودیت تا سال ۲۰۳۰ میلادی، بیش از چهار میلیون دختر در افغانستان از آموزش محروم می‌مانند. رییس یوناما تاکید کرده است که محدودیت بر آموزش چشم‌انداز احیای افغانستان را متأثر می‌کند و باید لغو شود. او افزوده است: «این محدودیت همچنان یکی از دلایل اصلی ادامه‌ی منزوی‌بودن افغانستان از جامعه‌ی جهانی است که احیای دوباره‌ی این کشور را نیز به عقب می‌راند.» این اقدام حکومت فعلی باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بماند. در کنار آن زنان از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان منع شده‌اند.

شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرده است که درباره وضعیت افغانستان نشست برگزار می‌کند. این شورا با نشر اعلامیه‌ای گفته است که این نشست امروز (دوشنبه، ) ساعت ۱۰:۳۰ شب به وقت کابل برگزار می‌شود. در اعلامیه آمده است که در این نشست درباره تمدید ماموریت یوناما در افغانستان گفتگو خواهد شد. همچنین در بخشی از اعلامیه آمده است که در این نشست درباره امنیت و صلح جهانی نیز صحبت خواهد شد. شورای امنیت سازمان ملل متحد گفته است که در این نشست گزارش دبیرکل این سازمان درباره‌ی وضعیت افغا‌نستان و پی‌آمدهای آن بر صلح و امنیت بین‌المللی بررسی می‌شود. پیشتر، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه پیش‌نویس تمدید ماموریت یوناما را به رای‌گیری گذاشته بود. مأموریت یوناما در افغانستان امروز به پایان می‌رسد و شورای امنیت این سازمان در مورد تداوم یا عدم تداوم آن، تصمیم می‌گیرد. در دهم ماه مارچ نیز شورای امنیت سازمان ملل درباره افغانستان نشست برگزار کرده بود. در آن نشست، رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل و رییس یوناما از وضعیت افغانستان ابراز نگرانی کرده بود. با این وجود، حکومت سرپرست ماموریت یوناما در افغانستان را موثر نمی‌دانند.

یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان اعلام کرده است که محدودیت‌های حکومت سرپرست بر آموزش، کار و دسترسی به خدمات صحی، باعث آسیب‌ طولانی‌مدت زنان و دختران می‌شود. یوناما امروز (سه‌شنبه، ۳۰ دلو) از گفتگوهای مهم و سازنده با سازمان همکاری اسلامی در مورد وضعیت زنان و دختران در افغانستان خبر داده و گفته است که مشارکت بیشتر زنان و اقدام عملی در این زمینه به‌گونه‌ی فوری نیاز است. این در حالی است که حکومت سرپرست از زمان تسلط دوباره بر افغانستان محدودیت‌های گسترده‌ای بر حقوق و آزادی‌های اساسی زنان وضع و آنان را از حق کار و آموزش محروم کرده است. به‌تازگی وزیران خارجه‌ی زن ۱۷ کشور در یک بیانیه‌‌ی مشترک، افغانستان زیر حاکمیت حکومت فعلی را ظالم‌ترین کشور جهان برای زنان خوانده و گفته‌اند: «این واقعیت تاریک را نمی‌توان نادیده گرفت.» آنان خواستار لغو محدودیت‌ها علیه زنان و دختران، از جمله قانون امر به معروف و نهی از منکر حکومت فعلی شده‌‌اند. این محدودیت‌های حکومت فعلی افغانستان باعث شده است که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر از آموزش باز بمانند. در کنار آن زنان و دختران از رفتن به‌ باشگاه‌های ورزشی، رستورانت‌ها، حمام‌های عمومی، معاینه توسط پزشکان مرد، سفر بدون محرم و کار در موسسات غیردولتی داخلی و بین‌المللی و حتی دفاتر سازمان ملل در افغانستان نیز منع شده‌اند.

وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست به گزارش بخش حقوق بشر یوناما واکنش نشان داده و اعمال محدودیت بر زنان بدون محرم از سوی محتسبان این وزارت را رد کرده است. این وزارت امروز (سه‌شنبه، ۹ دلو) با نشر اعلامیه‌‌ای گفته است که این گزارش «دور از واقعیت و مبتنی بر دیدگاه غربی» است. بخش حقوق‌‌ بشر یوناما روز گذشته (دوشنبه، ۸ دلو) با نشر گزارشی گفته است که شرط داشتن محرم برای زنان که در قانون امر به معروف و نهی از منکر به درستی توضیح داده نشده است، باعث ایجاد موانع بیشتر برای زنان، از جمله در دسترسی به خدمات عمومی، کار و انجام فعالیت‌های بیرون از خانه شده است. یوناما گفته است که گزارش‌هایی را دریافت کرده است که محتسبان امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست به کلینیک‌های صحی، دکان‌ها، بازارها و رستورانت‌ها دستور داده‌اند که به زنان بدون محرم خدمات ارائه نکنند. با این وجود، وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست این بخش از گزارش یوناما را «دور از حقیقت» و تلاشی برای بدنام کردن این وزارت دانسته است. این وزارت تاکید کرده است که در قانون امر به معروف و نهی از منکر آنان چنین موردی نیست و محرم برای زنان صرفا در سفرهای بیش از ۷۲ کیلومتر ضروری دانسته شده است. همچنین یوناما در بخشی از گزارشش گفته است که محتسبان امر به معروف و نهی از منکر در برخی از ولایت‌ها محدودیت‌های خودسرانه‌ای که در قانون امر به معروف نیست، وضع می‌کنند. یوناما به‌عنوان مثال گفته است که در ماه اکتبر سال ۲۰۲۴ میلادی، اداره‌ی امر به معروف و نهی از منکر در ولسوالی حضرت سلطان سمنگان به رانندگان دستور کتبی داد که زنان حق ندارند در چوکی پیش‌ روی موتر بنشینند و در ماه نوامبر محتسبان به پرستاران زن یک شفاخانه‌ی خصوصی در کابل که در بخش عاجل کار می‌کردند دستور دادند که دیگر در این بخش کار نکنند و در عوض در بخش‌هایی که برای زنان اختصاص داده شده، همانند نسایی و ولادی کار کنند. وزارت امر به معروف اعمال محدودیت بر حقوق زنان و دختران را رد کرده و گفته است که یوناما باید دست‌آوردهای این وزارت در مورد جلوگیری از خشونت علیه زنان، فراهم کردن زمینه‌ی دسترسی آنان به نفقه، میراث و مهر را نیز گزارش بدهد. وزارت امر به معروف و نهی از منکر همچنان از یوناما خواسته است که در گزارش‌های خود «ارزش‌های دینی و فرهنگی مردم» را در نظر گیرد و از انتقادات دور از واقعیت خودداری کند.

یوناما یا دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان می‌گوید که تحقیقات نشان می‌دهد، یخچال‌های طبیعی افغانستان به‌دلیل تغییرات اقلیمی در ۲۵ سال گذشته در حال ذوب شدن هستند. دفتر نمایندگی سازمان در افغانستان با ابراز نگرانی از وضعیت یخچال‌های طبیعی افغانستان با نشر پیامی در حساب کاربری فیس‌بوک خود نوشته است که یخچال‌های طبیعی برای طبیعت و بشریت حیاتی می‌باشد. یوناما در ادامه هشدار داده است که یخچال‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی با سرعت نگران ‌کننده‌ای در حال کوچک شدن و ناپدید شدن هستند. سازمان ملل شمار یخچال‌های موجود در افغانستان را نزدیک به ۳ هزار یخچال کوچک اعلام کرده و تاکید کرده است که آنها مساحتی حدود ۲۵۰۰ کیلومتر مربع را پوشش می‌دهند. در ادامه آمده است که این یخچال‌ها بیشتر در کوه‌های هندوکش و پامیر متمرکز است و نقش خیلی مهم در منابع آب محلی و منطقه‌ای دارد. به گفته‌ی این نهاد، این یخچال‌ها در تامین منابع آب محلی و منطقه‌ای نقش مهم دارند. تنها در افغانستان، ۱۹۴۲ دریاچه یخچالی وجود دارد که برای تامین آب آشامیدنی و آبیاری برای شهروندان افغانستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. این دریاچه‌های یخی بیشتر در ولایت بدخشان و در مناطق کوهستانی واخان موقعیت دارند. یکی از بزرگترین دریاچه‌های یخی در بالای رودخانه(دریایی) پنج آمو قرار دارد که مساحت‌ آن به بیشتر از ۱۴ کیلومتری مربع می‌رسد. دریاچه‌های یخی آسیا بیشتر در منطقه هندوکش هیمالیا موقعیت دارند که به هشت کشور افغانستان، بنگلادش، بوتان، چین، هند، میانمار، نپال و پاکستان متعلق است. افغانستان در سال‌های اخیر خشک‌سالی پیاپی را تجربه کرده است که باعث کاهش آب‌های زیرزمینی و کم‌آبی در بخش‌های مختلف این کشور شده است. سازمان ملل متحد پیش از این در مورد خشک‌شدن آب‌های زیرزمین شهر کابل، پایتخت کشور نیز هشدار داده و گفته بود اگر اقدامی نشود، آب‌های زیرزمینی این شهر تا سال ۲۰۳۰ میلادی به صورت کامل خشک خواهد شد.